خوردنی های حرام
(لقمه حرام زیر ذره بین - 8)
در قسمت قبل پس از مقدمه ای مهم به این سوال رسیدیم که «چه چیزهایی، خوردنشان برای ما حرام است؟»
باید توجه داشت که پاسخ به این سؤال بر عهده علم «فقه» است و تنها متخصصین این علم شایستگی پاسخ به آن را دارند؛ دیگران هم که تخصصی در این زمینه ندارند ناگزیر باید به کارشناسان این رشته رجوع کنند.
نکته دیگر اینکه در این نوشته قصد ورود به مباحث عمیق و دقیق و تخصصی فقهی را نداریم؛ بلکه برآنیم تا با مراجعه به قرآن؛ مهم ترین منبع استنباط احکام شرعی، آیاتی را از نظر بگذرانیم که مرتبط با این بحث است و بعد با مراجعه به کتابهای فقهی، گزارشی از احکام نهایی که برگرفته از آیات و روایات است را ارائه نماییم.
خوردنی های حرام در قرآن
در قرآن کریم با ذکر نام برخی خوردنی ها به صراحت از خوردن و آشامیدن آنها نهی کرده است که عبارتند از: مردار، خون، گوشت خوک، آنچه به نام غیر خدا كشتهاند، حیوان خفه شده، آنچه به ضرب چوب و سنگ مرده، آنچه به سبب پرت شدن از بلندى جان داده، حیوانى كه به ضرب شاخ حیوان دیگر از بین رفته، حیوانى كه درندهاى آن را كشته و از آن خورده (مگر آنچه را كه در آستانه مرگ، قابل تزكیه بوده و شما به دستور شرع تزكیه كردهاید) و نیز آنچه براى بتها قربانى شده و آنچه به وسیله ابزار قمار سهم بندى شده است..(1)
هر آنچه که که خبیث و برای فطرت و طبع سالم انسان تنفرآمیز باشد خوردن و آشامیدنش حرام است.(2)
نوشیدن شراب و هر مایع مست کننده نیز برای انسان حرام است.(3)
آیا خوردنی های حرام منحصر در همین چند مورد است؟
حدیث ثقلین ما را به دقت در روایات نیز توصیه می کند
بر اساس حدیث ثقلین (إِنِّی تَارِكٌ فِیكُمُ الثَّقَلَیْنِ كِتَابَ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ وَ عِتْرَتِی أَهْلَ بَیْتِی)(4)، ظاهر قرآن به تنهایی سخنگوی اسلام نیست؛ بلکه برآیند قرآن و عترت در پرتو عقل سلیم است که حرف نهایی را در اسلام می زند.
برای اطلاع از محصول قرآن و عترت در موضوع مورد بحث به کتابهای فقهی مراجعه می کنیم تا ببینیم اسلام خوردن چه چیزهایی را بر ما حرام کرده است.
خوردنی های حرام در اسلام
در علم فقه یا همان احکام شرعی بخشی به این موضوع اختصاص دارد که از آن به باب اطعمه و اشربه (بخش خوردنی ها و نوشیدنی ها) یاد می شود. با مراجعه به این بخش می توان فهرستی از خوردنی های حرام را مشاهده کرد و از آن مطلع شد. در ادامه چکیده ای از کتاب تحریرالوسیله را نقل می کنیم(5) تا خوانندگان محترم با کلیاتی در این زمینه آشنا شوند و خود بتوانند موارد جزئی را تشخیص و از خوردن آن پرهیز کنند.
در آن کتاب، خوردنی ها به دو بخش کلی حیوانات و غیر حیوانات تقسیم شده اند.
بخش اول
این بخش را ما پیش از این در سه مقاله مربوط به «آبزیان و دوزیستان»؛ «پرندگان» و «سایر حیوانات» بازگو کرده و در آن مقالات به تفکیک حیوانات حرام گوشت از حلال گوشت پرداختیم.
مسأله مهمی که در آن مقالات به آن اشاره نشد و اینجا محل طرح آن است:
خوردن پانزده چیز از حیوان حلال گوشتی که ذبح یا نحر شده است، حرام مى‌باشد که آن پانزده چیز عبارتند از:
1. خون 2. فضله 3. نرى 4. فَرْج 5. بچه‌دان 6. غُدَد كه آن را دشول مى‌گویند 7. تخم كه آن را دنبلان مى‌گویند 8. چیزى كه در مغز كلّه است و به شكل نخود مى‌باشد 9. مغز حرام كه در میان ستون فقرات است 10. پى كه در دو طرف تیره پشت است 11. زهره‌دان 12. سپرز (طحال) 13. بول‌دان (مثانه) 14. سیاهی چشم (مردمک)15. چیزى كه در میان سُم است و به آن ذات الاشاجع مى‌گویند.(6)
بخش دوم
این بخش مربوط به خوردنی ها و آشامیدنی هایی است که از جنس حیوانات نمی باشد. در این بخش آمده است که:
1. هر چیزی که خودش از نجاسات است و یا به واسطه یکی از نجاسات، نجس شده است خوردنش حرام است.
2. خوردن هر چیزى كه به بدن ضرر مى‌رساند حرام است.
3. خوردن گِل(خاک مخلوط با آب؛ چه تر آن و چه خشک شده آن) حرام است و احتیاطاً خود خاک نیز همین حکم را دارد؛ مگر گل قبر حضرت أبا عبد اللّه الحسین (علیه السّلام) که اگر برای شفاء گرفتن باشد از این حکم استثناء شده است.(6)
4. خوردن هر مست کننده ای (خواه مایع باشد؛ خواه جامد) حرام است.
5. آب انگور به محض آنکه جوشید، خوردنش حرام می شود. (هر چند نجس نمی شود)(7)
6. خوردن مال دیگرى حرام است اگر چه كافرى باشد كه مالش محترم است؛ مگر اینكه به اذن و رضایت او باشد و باید به علم و مانند آن، رضایت او احراز شود.7. خوردن در سر سفره‌اى كه روى آن چیزى از شراب و یا سایر مست کننده ها خورده می شود، حرام است.
آنچه بیان شد سرفصلها و کلیاتی بود از احکام خوردنی های حرام که برای اطلاع از جزئیات آنها و نیز مستحبات و مکروهاتی که در این زمینه وجود دارد لازم است تا علاقه مندان به منبع مورد بحث و یا سایر کتابهایی که در این زمینه تدوین شده اند مراجعه کنند.
پی نوشت ها :
(1) آیه 3 سوره مائده
(2)آیه 157 سوره اعراف
(3) آیه 90 سوره مائده
(4) الامالی شیخ صدوق (ره)، مجلس 64 حدیث15
(5) تحریر الوسیلة، ترجمه، ج3، ص 273-303
(6) خوردن آن براى غیر استشفاء و خوردن بیشتر از مقدار یك نخود متوسط و نیز خوردن گِل غیر قبر آن حضرت حتى قبر پیغمبر صلّى اللّه علیه و آله و سایر ائمه علیهم السّلام جایز نیست.
(7) بعد از آنکه دو سوم آن تبخیر شد (تبدیل به شیره انگور شد) خوردنش حلال می شود.
امید پیشگر
بخش اخلاق و عرفان اسلامی تبیان
