نقش مسجد در سلامت عمومی 3

لطفا مقاله شماره یک و دو را نیز مطالعه فرمایید.

آسیب شناسی و ظرفیت شناسی مسجد

چنانچه گذشت، مسجد نقش بسیار مهمی در تبلیغ دین و سلامت عمومی جامعه دارد از این رو در روایات متعددی در باب رعایت حریم مسجد وارد شده است زیرا باید حریم این سنگر حفظ شود تا نقش آفرینی آن در سلات عمومی بیشتر گردد.

حضرت محمد(صلّی الله علیه و آله) می‌فرمایند:

« مساجد را هر هفته خوشبو و معطر کنید. »

همچنین می‌فرمایند:

«کسی که این مسجد ما را توسعه بخشد، خداوند خانه‌ای در بهشت برایش سازد.»

ومی‌فرمایند:

«مساجد خود را آن گونه که یهود و نصاری معابد خود را زینت می‌کردند نیارایید.»

حضرت علی(علیه السلام) می‌فرمایند:

«هر کسی که چیز بوداری (مثل سیر) بخورد که موجب آزار مردم گردد، به مسجد نرود.»

اینک فهرستی را از آسیب هایی را که ممکن است پیرامون مساجد واقع شود ارائه می کنیم تا برای ائمه جماعت مساجد و سایر خدمت گذاران این سنگر عبادت و جهاد کارگر واقع شود.

آسیب‌های مسجد آسیب‌ها

به چند دسته کلی تقسیم می‌شوند:

·        آسیب‌های ساختاری مساجد و امکنه مقدس؛

·        آسیب‌ها ی محتوایی و شکلی و جوهری؛

·        آسیب‌ها ی شخصیتی افراد آن؛

·        فصلی و زمانی آن؛

·        آسیب‌های ارتباطی و پیوندی؛

·        آسیب‌های ابزاری و نمادین مربوط قرآن، وسایل صوتی، تعزیه...؛

آسیب‌ها به صورت تلفیق:

·        آسیب‌های مربوط به روحانی که محور فعالیت هاست؛

·        آسیب‌های نماز و دعا و عبادت؛

·        آسیب‌های نبود سازکار درست مشارکتی؛

·        آسیب‌های بهداشتی؛

·        آسیب‌های اقتصادی و مالی؛

·        آسیب‌های فکری و مشاوره ای(خلاء بحث‌های فکری...)؛

·        آسیب‌های اخلاقی؛

·        آسیب‌های تکروی‌ها و خودستایی ها؛

·        آسیب‌های مؤذن مسجد؛

·        آسیب‌های ظاهر و نمای مسجد؛

·        آسیب‌های هیئت امناء و خادم؛

·        آسیب‌های مسائل فرهنگی، هنری، ورزشی؛

·        محدودیت‌های اداری و سازمانی؛

·        تکدی گری، پول جمع کردن؛

·        عدم بهره گیری از تشکیلات...؛

·        عدم توجه به روحیات صنفی و جنسی؛

·        بریده بودن پیوند نماز با مسایل و مشکلات مردم؛

·        نبود اتاق فکر، و ابتکارات نو؛

·        پایگاه و بسیج (اصلاح برخی رویه ها)؛

·        کانون مساجد؛

·        نبود تبلیغات بهینه و تأثیر گذار؛

·        هیئت‌های مذهبی، صنفی، قومی و رواج روحیه چشم و هم چشمی و ساختار گرایی افراطی؛

·        تعطیلی و عدم تحرک مراسمات مذهبی – شادی، حزن؛

·        کتابخانه، ورزشگاه، بازار؛

·        جامعه باز و تکثرات فرهنگی؛

·        یک بام و دو هوایی و عدم هماهنگی بین رفتار و گفتار مسئولین و تبلیغات رسانه ای، والدین، مسئولین، هم سالان، و متون درسی.

·        پیش فرضهای خود محورانه، ذهنیت گرایی منفی؛

·        سکولاریزاسیون و خطر آن در همه نقاط زندگی؛

·        تأخر فرهنگی؛

·        بریدگی آموزش از تربیت؛

·        ادبیات خطابه و منبر؛

·        موضوع شناسی، مخاطب شناسی؛

·        عدم مشارکت در رفع گرفتاری‌های هم نوعانو هم سالان و هم کیشان؛

·        خلاء جلسات واقعی قرآن؛

·        نذر، وقف، جوایز، تشویق، تنبیه...؛

·        بی اعتنایی و بی اعتمادی به جوان؛

·        بی ارتباطی مسجد با مسائل علمی و تحقیقی و پژوهشی؛

·        عدم پیگیری کارها؛

·        هجمه و تهاجم روز افزون شبکه ای؛

·        تخلیه هیجانات (فکری، علمی، سلیقه‌ای) از عوامل جذب است (احساس کرامت)؛

·        راه‌های مشارکت مردمی‌در سه حوزه: 1. برنامه‌ریزی 2. اجرا 3. ارزیابی؛

·        از هم بریدگی مساجد و بی ارتباطی بین آنها؛

·        نبود نظارت بر فعالیت‌های مساجد؛

·        بی نامگی مساجد نسبت به ناهنجاری‌های اجتماعی همانند اعتیاد؛

·        تجمیع و توزیع کمک‌ها به روستاها، شهرها... توسط مسجد.

کارکردها و فرصت‌ها و ظرفیت‌های مساجد

تجمیع نیروهای انسانی در سه نوبت (هر روز) جمعه (هفته ای)، مکه (سالیانه)؛

·        مالی نبودن برخی کارها و مسئولیت‌های مسجد؛

·        جایگاه فیزیکی مساجد برای کارهای عمرانی، علمی، فرهنگی، سیاسی، تحصیلی...؛

·        تأثیر مستقیم مسجد در بازار و روند خرید و فروش (روحانیت و معنویت با مال و ثروت و تعادل)؛

·        مسجد و محراب، (مسجد ستون فقرات یک شهر بود) مبارزه و استراتژی دین برای صیانت درونی و بیرونی؛

·        ارتباط مسجد و بیت المال (وجوهات نقدی و صندوقهای صدقه، قرض الحسنه، ازدواج، خمس؛

·        ارتباط مسجد و نهادهای حکومتی(دار العماره/169 هجری، مسجد العسگر قاهره، مسجد ابن طولون، مسجد ارک؛

·        مسجد و مدرسه، کتابخانه، هنرستان، ورزشگاه (تالار اجتماعات مساجد...)؛

·        مسجد و مراسمات عقد و مذهبی؛

·        مسجد و حمام؛

·        مسجد و دار الشفاء، مدرسه طب، دانشگاه (قرن دوم در بغداد توسط عضد الدوله دیلمی‌آین گونه مساجد ساخته می‌شدند.)؛

·        مسجد و بسیج نیروها؛

·        مسجد و رسانه؛

·        مسجد نماد و آینه‌ی تمدن اسلامی؛

مسجد و تربیت انسانها و مکانی برای فرار از ناهنجاریهای اجتماعی و توبه حقیقی.

کارهای بایسته و فعالیت‌های شایسته

مدیریت سازمانی؛

·        ارتباط شبکه‌ای، محله ای، منطقه ای، استانی، کشوری و بین المللی؛

·        ارتباط با تمام زوایای حکومت و علمی حوزوی و دانشگاهی؛

·        راهکارهای ایجاد مشارکت در مسجد و امورات آن؛

·        خرافه زدایی و دوری از افراط و تفریط؛

·        اراده جمعی و حضور همگانی (خانواده، مسئولین، مهمانان، جلسات انس متناوب، اگر خرج نکنیم باید چند برابر خرج درمان مفاسد آن نمائیم؛

·        تعریف حوزه‌ها و عرصه‌های مسجد و تنظیم امورات و مناسبات آن؛

·        همکاری ادارات در برگزاری مراسمات. (واقعی نه صوری)؛

·        پرداختن به کارهای مهم به جای کارهای غیر ضرور و حاشیه ای؛

·        نخبگان و اداره امور؛

·        توجه خاطر به لایه‌های زیرین زندگی، بچه ها،...؛

·        توجه جدی به ارکان تربیتی مثل روحانیت، والدین، مادر، معلم، اجتماں

·        ارائه طرح و برنامه فرهنگی از سوی امام جماعت مسجد و سایر نهادهای فعال در مسجد برای اصلاح جامعه و رفع ناهنجاری‌های اجتماعی مانند اعتیاد، بی حجابی، بی غیرتی.

مرحوم حجت الاسلام عباس شمسی

تهیه و فرآوری: سید مهدی موسوی ، گروه حوزه علمیه تبیان