نگاهی به چهل سال فعالیت هنر-قرآنی استاد روشن

خسرو روشن، مدرس انجمن خوشنویسان است و مدرک درجه یک هنر- که معادل پروفسوری است- را دارد. او مبدع هنر طراحی حجمی قرآنی است و این مکتب هنری را به نام مکتب قرآنی نامگذاری کرده است.

هیاهوی رنگ

خسرو روشن، مدرس انجمن خوشنویسان است و مدرک درجه یک هنر- که معادل پروفسوری است- را دارد. او یکی از قرآنی‌نویس‌ترین هنرمندان خطاط کشور است که تلاش فراوانی در جهت اشاعه هنر ایرانی- اسلامی در جهان کرده.

او نمایشگاه‌های فراوانی از آثار قرآنی‌اش را به صورت انفرادی و گروهی در گالری‌های جهان برگزار کرده و مهم‌ترین دغدغه او بسط هنر قرآنی است. او مبدع هنر طراحی حجمی قرآنی است و این مکتب هنری را به نام مکتب قرآنی نامگذاری کرده.

خسرو روشن از «قرآنی‌نویس‌ترین» هنرمندان خطاط کشور است، چنان که تاکنون توانسته چندین نمایشگاه خارج از کشور و همچنین در داخل کشور برگزار‌کند.

آنچه  او در متن کارهای خود مورد توجه قرار می‌دهد، استفاده از رنگ‌ها و المان‌های اسلامی است. انتخاب آگاهانه رنگ‌ها و همراستایی آنها با مفاهیم به کار رفته در تابلوها از جمله مسائلی است که در اکثر تابلوهایش می‌توان دید.

در آثار روشن روح مفهوم‌گرایی را می‌توان دید.چنانچه از میان آثار استاد اسرافیل شیرچی نیز می‌توان به این مساله دست یافت. همگرایی مفهومی در کنار زیبایی بصری، نکته شاخصی است که در ذات هنر نقاشیخط وجود دارد و خسرو روشن، اسرافیل شیرچی و دیگر استادان این هنر با ترکیب‌‌های شاعرانه، رنگ‌های خیال‌انگیز و همسو با مفهوم اثر دیدگاه تجسمی‌تری از نقاشیخط ارائه کرده‌اند. روشن در استفاده از رنگ‌‌ها در تابلوهای نقاشیخط معتقد است:

«در نقاشیخط‌ها بیشتر از رنگ‌های پاییزی استفاده می‌کند؛  چراکه هم با موضوع اثر متناسب است و هم حضرت رسول تاکید ویژه‌ای بر استفاده از رنگ‌های زرد و قهوه‌‌ای داشته‌‌اند.»

استاد روشن رنگ‌ها را بسط دهنده مفاهیم می‌داند. او می‌گوید در دل کویر گاهی امامزاده‌ یا مسجدی را می‌بینیم.  کویر با پهنه‌ای بلند با رنگ‌های گرم و اخرایی و در میان آن گنبد فیروزه‌ای مسجدی مانند نگینی می‌درخشد.

این همگرایی رنگ‌ها باعث انتقال صریح‌تر مفهوم به مخاطب است. او همچنین رنگ‌ها  و مفاهیم را در طول همدیگر می‌داند و وجود هر کدام را بدون دیگری ابتر می‌خواند. او معتقد است در تابلوهای نقاشیخط قرآنی رنگ‌ها مکمل مضامین دینی هستند و مضامین دینی هم به رنگ‌ها – اگر در جای خود به کار رفته باشد- مفهوم خواهند داد.

استاد روشن در تحریر‌ها و تولید آثار هنری خود، نیم نگاهی به ثلث تزئینی داشته است. او در تابلوهایی که به ثلث تزئینی نگاشته از شیوه منحصر به فرد خود در نگارش حروف عمودی مانند «الف»، «ک»، «ل» و «ط» استفاده می‌کند. او با کشیدن غیرمتعارف این حروف معتقد است استحکام و اقتدار این خطوط را نشان می‌دهد؛ ردیفی از حروف و کلمات با الف‌های عمودی بلند. روشن اعتقاد دارد کشیدگی عمودی حروف ذکر شده فضای لطیفی مانند صفحه بارش باران برای مخاطب ایجاد می‌کند؛ گویی بارانی از کلمات بر بوم باریده است.

او در نگارش این خط از کتیبه‌های مسجد شیخ لطف‌الله که به قلم علیرضا عباس نوشته شده بهره گرفته است. روشن البته کتیبه‌نگاران دوران صفویه را بهترین خط‌نگارهای خط ثلث تزئینی می‌داند و می‌گوید: «کمال این هنر در مسجد جامع شهر یزد به کار رفته است.

قانونمندی، ایستادگی و اقتدار مفاهیمی هستند که در حروف عمودی روشن قابل درکند؛ مفاهیمی که در کنار مضمون‌های قرآنی مورد استفاده توسط روشن به بهترین شیوه افاد مطلوب کرده‌اند.

نوآوری

استاد روشن، مبدأ هنر طراحی حجمی قرآن نیز هست؛ هنری که مدرنیزه‌شده‌ترین وجه هنر اسلامی استاد است. طراحی تجسمی اسامی متبرکه الهی و ساخت سه بعدی آنها شیوه‌ای است که او سال 78 در هنر اسلامی ایجاد کرد.

هر چند در دیداری که این هنرمند با رهبری داشت این هنر را به ایشان ارائه کرد و رهبری هم بر پیگیری لزوم و حمایت از طراحی او تاکید کرد اما این هنر آن گونه که مورد نظرش بود حمایت دولتی نشده؛ هر چند بعدها در بعضی میادین و نمایشگاه‌ها نمونه طرح‌هایی به همان شیوه ابداع شده روشن دیده شد.

به عنوان مثال در حاشیه میدان امام حسین(ع) طراحی سه‌بعدی از اسامی چهارده معصوم انجام شده است که بر چهارچوب تعریف شده طراحی حجمی قرآنی استاد روشن ساخته شده است.

روشن با اینکه این هنر و ابداع آن را ثبت نکرده اما امروز خوشحال است که این طرح دیده شده و اقبال عمومی هنرمندان هم نسبت به آن مطلوب بوده است. یکی از کارهای روشن که طراحی از اسم حضرت امیر(ع) است در موزه امام علی(ع) نصب شده.

از اکسپوی چین تا آستان نجف

خسرو روشن آنچنان که سودای هنر در سر می‌پروراند، عشق به اهل‌بیت (ع) را نیز در دل دارد. او در تیر‌ماه امسال با چندتن از هنرمندان دیگر به نجف شتافتند تا کارگاهی از هنر اسلامی -ایرانی در آنجا بنا کنند.

روشن تعدادی از تابلوهای خود را از تهران به آنجا منتقل کرد و تعدادی تابلو هم در محیط معنوی کارگاه خود در نجف تحریر کرد. او نهایتا با پایان این کارگاه تمام آثار خود را به موزه حرم حضرت علی(ع) بخشید.

روشن می‌گوید: «پس از حضور در جوار مولا علی(ع) و کار هنری در معیت حرم ایشان رقیق شدم. زمان زیارت حضرت امیر(ع) همواره اشک شوق در چشمانم بود و برایم عجیب بود بین 1500 نفر هنرمند خطاط در ایران چگونه من و استاد جلیل رسولی برای حضور در این کاروان انتخاب شدیم.

روشن در این خصوص می‌گوید: «به دلیل برگزاری نمایشگاه به کشورهای بسیاری سفر کرده‌ام. اما هیچ جای دنیا مانند نجف و مدینه نیست.» روشن معتقد است حضور او در این مجموعه و خدمت هنری‌اش به حرم حضرت علی(ع) به دعوت خود حضرت امیر بوده است.»

نمایشگاه وورک شاپ او در نجف آخرین نمایشگاهی بوده که روشن تاکنون برگزار کرده است. او در طول فعالیت هنری خود در اکسپوی شانگهای چین حضور داشته است. روشن نمایشگاه‌هایی هم از تابلوهای قرآنی خود در موزه کاسپی‌اف آلماتی قزاقستان، موزه کتابخانه ملی بیشکک قرقیزستان، کاخ موزه ونیز شهر رم، مرکز اسلامی المنار در لندن، مرکز اسلامی شیعیان خوجه لبنان مستقر در لندن، دانشگاه سوات لندن، مرکز زبان و ادبیات فارسی دانشگاه شرق‌شناسی منچستر، تالار آخوند باکو و موزه‌ای در آنکارا برگزار کرده است. او خود را بیش از همه چیز مفتخر به نمایش آثار قرآنی در موزه‌ها و گالری‌ها می‌داند.

چلچراغ روشن

روشن مصداق بارز هنرمند متعهد است. او این روزها سرگرم آماده‌سازی مجموعه‌ای از 40 تابلوی نقاشیخط با محوریت آیات قرآن، احادیث، روایات و جملات و ادبیات با موضوعات جهادی و عاشورایی است.

روشن نام این مجموعه را چلچراغ گذاشته و آن را به یاد 40 اسیر کربلا به 40 هزار آزاده ایران تقدیم کرده است. این مجموعه آثار به گفته خود او قرار است در اندونزی، مالزی، تاجیکستان، مرقد مطهر حضرت زینب در سوریه و در عراق نمایش داده شوند.

از این مجموعه آثار کتاب یادبودی نیز منتشر خواهد شد. او در این تابلوها از رنگ روغن روی بوم، ورق ‌طلا، آبستره، آبرنگ، اکرلیک و مرکب استفاد ه خواهد کرد. او همچنین از خط گرافیک طراحی حروف، خطوط کوفی، ثلث تزئینی، خط نستعلیق و نستعلیق شکسته بهره می‌برد.

نویسنده: احسان حسینی‌نسب

شبکه تخصصی قرآن تبیان