فراز و فرودهای بازیگری

نگاهی گذرا به کارنامه برخی از بازیگران مرد سینمای ایران ...

اگر در دهههای گذشته و سال های نه چندان دور این استعداد ذاتی و تلاش بی حد و حصر بازیگران بود که آنها را به مراتب بالاتر هنری می رساند در این دهه شاهد بودیم که عده ای توانستند با تکیه بر زیبایی های خدادادی و استعدادی نصفه، نیمه به دنیای پرهیاهوی سینما راه یافته و خیلی زود در زمره چهره های پولساز سینمای ایران جای گیرند.

محمدرضا گلزار،بهرام رادان

وقتی صحبت از زیبایی های ظاهری ستاره های سینمای ایران به میان می آید بی درنگ نام دو بازیگر به ذهن متبادر می شود:محمدرضا گلزار و بهرام رادان.

دو بازیگری که در سال های پایانی دهه 70 به واسطه جذابیت های ظاهری و بدون طی کردن مراحل و مدارج لازم، نقش های اول دو فیلم سام و نرگس (ایرج قادری) و شور عشق (تادر مقدس) را تصاحب کردند تا سینمای ایران به یکباره خود را در وضعیت جدید ببیند. این دو در ادامه راه، دو مسیر کاملا متفاوت را پیمودند. اولی (گلزار) کاملا خود را به جریان سینمای بدنه سپرد تا همچنان به عنوان یک چهره جذاب (و نه بازیگری ممتاز) شناخته شود و دومی (رادان) هوشمندانه کوشید با افزودن بر دانش بازیگری و نیز نقشآفرینی در نقش هایی هرچند کوچک در فیلم های کارگردانان مطرح (همچون گیلانه رخشان بنی اعتماد)،خود را از لقب جوان چشم آبی سینمای ایران مبرا کرده و پیشوند بازیگر را برازنده نام خود ببیند. اوج کار رادان در سنتوری ساخته تحسین برانگیز داریوش مهرجویی بود که علی رغم بی مهری سوال برانگیز مسوولان،سیمرغ بلورین جشنواره فیلم فجر و ستایش منتقدان و مخاطبان جدی سینمای ایران را برایش به ارمغان آورد. این مساله نشان می داد که اراده و خواست یک بازیگر تا چه حد می تواند در روند صعودی یا نزولی کارنامه وی ایفای نقش کند.

محمدرضا فروتن،امین حیایی

در این میان چهره هایی هم بودند که سعی کردند موفقیت و اعتبار به دست آمده در سال های پایانی دهه 70 را حفظ کرده و به نوعی تداوم بخشند. محمدرضا فروتن چهره ای که در نیمه دوم دهه 70 با دو زن (تهمیه میلانی) و البته قرمز (فریدون جیرانی) نام خود را بر سر زبان ها انداخته بود،در نخستین سال دهه 80 با شب یلدا یکی از به یادماندنی ترین نقش آفرینی هایش را ثبت کرد. نقش آفرینی در اثر خاطره انگیز کیومرث پوراحمد که در لحظاتی تماشاگر را به یاد بازی زنده یاد خسرو شکیبایی می انداخت، فروتن را به یکی از معدود ستارگان قابل اعتنای آن روزهای سینمای ایران بدل ساخت. با این وجود فروتن در ادامه در انتخاب نقش هایش چندان موفق نبود تا تعداد فیلم های حائز اهمیتش در این دهه به زحمت به تعداد انگشتان یک دست برسد.

امین حیایی یکی از پرکارترین بازیگران دهه 80 بود.او این دهه را با فیلم مزاحم (سیروس الوند) شروع کرد که نقشی مهم در تثبیت وی در بدنه سینمای ایران ایفا کرد. با این حال وی خیلی زود به یکی از ستارگان محبوب سینمای کمدی تبدیل شد و در عرض چند سال چندین فیلم کمدی و شبه کمدی (از عروس خوش قدم گرفته تا اخراجی ها 3) به کارنامه خود افزود. کارنامه ای که به رغم رشد کمی از بار کیفی لازم برخوردار نبوده و جز یکی دو فیلم قابل تامل همچون مهمان مامان (داریوش مهرجویی) و شب (رسول صدرعاملی) از آثار قابل اعتنا تهی می باشد.

حامد بهداد،صابر ابر

حامد بهداد و صابر ابر به واقع پدیده بازیگری سینمای ایران در دهه 80 بودند.پدیده هایی که با نقش هایی کوچک در بوتیک (حمید نعمت اله) و مینای شهر خاموش (امیر شهاب رضویان)قابلیت هایش را شناسانده و آهسته آهسته به جمع نامداران سینمای ایران در عرصه بازیگری پیوستند.بهداد در روز سوم (محمدحسین لطیفی) فوق العاده ظاهر شد و با جرم (مسعود کیمیایی) سیمرغ بلورین جشنواره فیلم فجر را از آن خود کرد.با این وجود خطر افتادن در ورطه کلیشه ها و تکرار مکررات آینده بازیگری وی را به شدت تهدید می کند.

صابر ابر اما در چندین فیلم مهم نیمه دوم دهه 80،در قالب نقش های فرعی آن چنان خیره کننده ظاهر شد که بازی اش ناخودآگاه بر اهمیت این نقش ها اضافه می کرد. به عنوان نمونه می توان به نقش آفرینی وی در فیلم های دایره زنگی (پریسا بختآور)،هیچ (عبدالرضا کاهانی) و درباره الی (اصغر فرهادی) اشاره کرد که در هر سه این فیلم ها وی توانست مکمل خوبی برای تیم بازیگران حرفه ای آنها باشد. شاید بخاطر درخشش در همین فیلم ها بود که بهرام توکلی در واگذاری یکی از کلیدی ترین شخصیت های فیلم اینجا بدون من به صابر ابر تردیدی به دل راه نداد.او نیز به خوبی پاسخ این اعتماد را داد تا در سال پایانی دهه 80 یکی از بهترین فیلم های کارنامه سینمایی اش را شاهد باشیم.

حمید فرخ نژاد،شهاب حسینی

بدون شک حمید فرخ نژاد و شهاب حسینی را می توان در زمره بهترین های سینمای ایران در دهه 80 جای داد.دو بازیگری که در سال های پایانی دهه به ترتیب با اکران فیلم هایی چون به رنگ ارغوان (ابراهیم حاتمی کیا) و پرسه در مه (بهرام توکلی) نشان دادند که از استعداد،ذوق و قریحه بالایی در بازیگری برخوردار بوده و می توانند پس از مدت ها سینمای ایران را صاحب بازیگرانی درجه یک کنند. بازیگرانی که با درک صحیحشان از مناسبات سینمای ایران،خیلی زود راهشان را از سایر همتایانشان جدا کرده تا دهه ای به یادماندنی را پشت سر گذاشته باشد.

هردوی آنها این توفیق را یافتند تا با بازی در آثاری از شاخص ترین کارگردان این دهه،اصغر فرهادی بیش از سایرین از شانس دیده شدن برخوردار باشند. فرخ نژاد در چهارشنبه سوری و حسینی در درباره الی و جدایی نادر از سیمین کاملا خود را با مولفه های مطلوب سینمای فرهادی همسو کرده تا نقشی تاثیرگذار در موفقیت این فیلم ها ایفا نمایند.

خسرو شکیبایی و دیگران

در عین حال در دهه 80 شاهد تداوم حضور بازیگران پیشکسوت سینمای ایران نیز بودیم. بازیگرانی نظیر مهدی هاشمی،رضا کیانیان، پرویز پرستویی،فرامرز قریبیان و... که با ایفای نقش های تازه نشان دادند که سینمای ایران نمی تواند و نباید از بازیگران نسل گذشته خود غافل باشد. این سینما می بایست این نسل را که حالا کم کم در حال سپری کردن سنین میان سالی است بیش از اینها درنظر گرفته و نقش هایی در خور شان و شخصیت آنها در دست داشته باشد. چیزی شبیه همان اتفاقی که در آن سوی آب ها برای بازیگر فوق العاده ای چون آل پاچینو افتاده است.

نمی توان از دهه 80 گفت و یادی از بزرگمرد دوست داشتنی سینمای ایران نکرد. مردی که چهره و صدایش همچنان زنده،گرم و تاثیرگذار جلوه می کند و به نظر نمی رسد تا مدت ها کسی قادر باشد جای خالی اش را پر کند. زنده یاد خسرو شکیبایی در آخرین دهه عمرش با ایفای نقشی متفاوت در اتوبوس شب (کیومرث پوراحمد) یک بار دیگر نامش را بر سر زبان ها انداخت تا در نهایت با مرگ ناباورانه اش همگان را غافلگیر کند.