کلیدی برای ورود به صراط مستقیم

آن‌گاه امام فرمود: «ای جابر، به راه‌های مختلف مرو. آیا کافی است بگوییم علی را دوست داریم و ولایتش را پذیرفته‌ایم ولی اهل عمل نباشیم؟ آیا اگر کسی بگوید من دوست رسول خدا هستم ولی به سنتش عمل نکند، این محبت پیامبر به حالش سودی خواهد داشت؟»

آنگاه فرمود: «با تقوا باشید و برای مقاماتی که نزد خداست کار کنید. خداوند با هیچ کس خویشاوندی ندارد. محبوبترین بندگان نزد خداوند، باتقواترین و مطیع‌ترین آنهاست. به خدا سوگند جز با اطاعت از پرورگار نمی‌توان به او تقرب پیدا کرد. ما برات ِ آزادی از دوزخ نداریم. هیچ کس بر خدا حجت ندارد. هر که مطیع خدا باشد دوست ما و هر که نافرمانی خدا کند دشمن ماست. دوستی و ولایت ما جز با عمل کردن و خداترسی بدست نمی‌آید.»

منفعت انسان در گرو اطاعت از خدا

حضرت امیر(علیه السلام) که امام متقین هستند با خطبه‌های آتشین خود، مردم را به تقوا دعوت می‌کردند و از معصیت خدا بر حذر می‌داشتند؛ یعنی باید مطیع و باشیم که این باز به نفع خود ماست.

عبادالله و عباد الصالحین چه کسانی هستند؟

عبادالله و عبادالصالحین با هم فرق دارند، عبادالله شامل عامه مردم اعم از شیعه، سنی و یهود و ... می‌شود، اما عبادالصالحین آدم های با تقوا و با درجه‌های بالا هستند.

اگر ما تقوا پیشه کنیم، جامعه ما جامعه انسانی می‌شود و در غیر این صورت جامعه حیوانی خواهیم داشت؛ زیرا این حق را خود خدا به ما داده که اگر مطیع او باشیم، او نیز خیر دنیا و آخرت را می‌دهد و اگر نباشیم، ما را به جهنم جزا می‌دهد.

خداوند می‌فرماید: «والعاقبه للمتقین ...» یعنی بهشت را پاداش متقین قرار داده است، از طرفی شیطان هم قسم خورده که انسان را منحرف می‌کند و خداوند فرموده اگر به سمت او بروید شقی هستید و جهنم جزای شماست؛ لذا انسان در مقابله با شیطان و نفس باید از خدا کمک بخواهد.

تقوا چیست؟

به طور کلی برای حرکت در هر مسیری شناختن مقدم بر حرکت و عمل است. تحصیل تقوا هم از این قاعده مستثنی نیست. برای تحصیل تقوا و آشنایی با روش آن ابتدا لازم است با خود تقوا و حقیقت آن آشنا شویم. این آشنایی خود کمک شایانی به ما در جهت پیدا نمودن راه و روش تحصیل آن خواهد نمود.

تعریف تقوا

برای تعریف تقوا و آشنایی با حقیقت آن توجه به نکات زیر لازم است.

1. تقوی از ماده «وقی - یقی» به معنی نگهداشت و حفظ است. در مفردات قرآن آمده «الوقایه حفظ الشیء مما یؤذیه و یضره» و قایه به معنی حفظ چیزی است از آن چه كه باعث آزار او می شود و به او زیان می رساند(مفردات راغب، ماده وقی، ص 881.)

2. به لحاظ اخلاقی تقوی یک صفت نهادینه شده نفسانی و به تعبیر علمای اخلاق یک ملکه راسخه درونی و به تعبیری امروزی یک مهارت است. ملکه و مهارت حالت درونی و روانی ای است که باعث می شود عمل خارجی به راحتی، روان و بدون زحمت از انسان صادر گردد.

3. کاربرد این مهارت در صراط مستقیم اطلاعت و بندگی حق تعالی آشکار می شود و کارکرد مثبت آن در مسیر قرب الهی نمود پیدا خواهد کرد. به تعبیر برخی از عالمان اخلاقی این صفت باعث می شود که انسان تحاش کند یعنی خود را از منطقه گناه به حاشیه ببرد و حفظ نماید.( مراحل اخلاق در قرآن، جوادی آملی، ج 11، ص 206.)

4. نوعی ترس و خدا پروایی نیز در معنای تقوی لحاظ شده است و آن ترس از خروج از مسیر بندگی و اطاعت حق است. انسان متقی پیوسته از این که از مسیر خدا خارج شود هراس دارد زیرا او که عاشق کمال و قرب الهی است در این صورت خود را خسارت زده و زیان دیده خواهد یافت.

با توجه به نکات فوق الذکر اکنون قادر خواهیم بود که با حقیقت تقوی، در یک تعریف نسبتا دقیق آشنا شویم. تقوا مهارت و ملکه درونی ای است که به انسان کمک می کند تا همواره در جاده مستقیم اطاعت و قرب الهی ثابت قدم بماند, به وظایف دینی خود عمل کند و خویش را از خطر انحراف و ترس از گمراهی برهاند.

به عبارتی تقوا همان گوش دادن به حرف خدا، یعنی انجام واجبات و ترک محرمات است، از همان ابتدا که پیغمبر مبعوث شده، خداوند مسئله تقوا را مطرح کرده و اطاعت خدا و ترک معصیت را به مردم ابلاغ كرده است، اما متاسفانه کسانی که تقوا را رعایت کردند، در برابر آنها که به فرمان خدا گوش نکردند، بسیار اندک بودند.

تمام کارهای خود را مصداق تقوا کنید و کاری کنید که دل و عقل باور کند که باید تقوا را رعایت کند.

تقوا جلوی بیماری‌های روح و روان را می‌گیرد

اگر تقوا را رعایت کنید، خداوند گناهان گذشته شما را می‌بخشد و جلوی بیماری های اهل عصیان مانند بیماری های روح و جسم را می‌گیرد؛ لذا کاری نکنید که در اثر ترک تقوا به بیماری و مصیبت مبتلا شوید و مایه عبرت دیگران شوید.

اگر تقوا را حفظ کنید، آنگاه تقوا شما را حفظ می‌کند. مراقب باشید که به کار اضافه و بیهوده در دنیا آلوده نشوید، مخصوصا دنیای حرام که ضرر دنیا و آخرت را به همراه دارد و سعی کنید عشق و علاقه خود را به سمت آخرت متمایل کنید.

فرآوری : زهرا اجلال

بخش اخلاق و عرفان اسلامی تبیان

منابع:

خبرگزاری دانشجو - آیت‌الله خوشوقت

قرآن کریم

اصول کافی، ج 3

کتاب ایمان و الکفر/ باب الاطاعت و التقوی، ص 118، ح 3.