امام سجاد در واقعه حرّه

یکی از موضوعات قابل توجه در زندگانی امام سجاد(علیه السلام)، پناه دادن به خانواده مروان بن حکم، در ماجرای قیام مردم مدینه(واقعه حرّه) است. طبق تصریح منابع تاریخی در جریان واقعه حره و هجوم شامیان به مدینه، بسیارى از خانواده ها همسر و فرزندان خود را به خانه امام سجاد(علیه السلام ) فرستادند و از آن حضرت پناه خواستند و در پناه آن حضرت تا پایان اشغال مدینه به دست سپاه مسرف ، در امنیت و سلامت به سر بردند و از تعرض شامیان در امان ماندند.

از جمله خانواده هایى كه به پناه امام سجاد (علیه السلام ) آمده بودند، خانواده مروان مى باشند و این نكته نشان مى دهد كه تنها علویان و یا بستگان نزدیك آنان از لطف و بزرگوارى امام بهره مند نبودند بلكه همه كسانى كه به آنحضرت التجا مى جستند، از كرامت او بهره مند مى شدند، حتى عناصر بدخواه و بد سابقه اى چون مروان !

البته باید یادآور شد كه پناه خواهى مروان براى خانواده اش از امام سجاد (علیه السلام )، مربوط به زمان یورش شامیان نبوده است ، زیرا مروان خود از بنى امیه مى باشد و مورد حمایت سپاه شام . بنابراین پناهندگى خانواده وى مربوط به ماجراى اخراج بنى امیه از مدینه است . كه در جریان آن حدود هزار نفر از بنى امیه ، از مدینه رانده شدند و در چنین شرایطى مروان در صدد پناه دادن به خانواده اش برآمده است . او نخست به عبیدالله بن عمر روآورد و از او خواست تا در آن بحران و آشوب كه علیه بنى امیه صورت گرفته بود به همسرش - عاشیه دختر عثمان بن عفان - پناه دهد و او را مخفى دارد تا اهل مدینه متعرض او نشوند ولى عبدالله بن عمر نپذیرفت .

ناگزیر، مروان روى نیاز به خانه لطف و كرم و رحمت آورد و از على بن الحسین (علیه السلام ) پناه خواست و تقاضا كرد كه همسرش در میان خانواده امام جاى گیرد و امام سجاد (علیه السلام ) درخواست او را پذیرفت .( 1)

علت این كه امام سجاد (علیه السلام ) به همسر مروان پناه داد و درخواست مروان را رد نكرد براى آنان كه چشم بیناى حقیقت دارند و با مقام معنویت و كرامت ائمه آشنایند، بسى روشن و بى نیاز از توضیح است .

اگر على بن ابى طالب (علیه السلام ) در بستر شهادت و در آخرین لحظات عمرش به فرزندانش سفارش مى كند كه درباره قاتل او كوتاهى نكنند و در نوشیدن آب و خوردن غذا بر او تنگ نگیرند، هر چند دشمنى كینه توز باشد. او پناه خواسته است و امام دریاى رحمت است و تقاضا و استمدادى را بى پاسخ نمى گذارد.

با این همه ، برخى ناآشنایان با مكتب اهل بیت (علیهم السلام ) و یا غرض ورزانى كه هماره درصدد خاموش ساختن نور اهل بیت (علیهم السلام ) بوده اند تلاش كرده اند كه این لطف و بزرگوارى امام را به حساب دوستى قدیمى امام با مروان بگذارند!( 2) غافل از این كه عناد و دشمنى مروان با علویان و اهل بیت (علیهم السلام ) به اندازه روشن است كه نیاز به اثبات ندارد.

آیا مروان با داشتن چنین دیرینه و پرونده اى اصولا مى تواند در شمار دوستان امام سجاد (علیه السلام ) به شمار آید! هرگز.

بنابراین ، مكارم اخلاقى و سرشت رحمت آفرین امام (علیه السلام ) است كه بدیهاى او را با نیكى و لطف پاسخ داده و از پس آن همه جفاها كه مروان به خاندان على (علیه السلام ) داشته ، باز هم از عفو و بزرگوارى ایشان محروم نمى ماند. این امام سجاد (علیه السلام ) است كه مى فرماید: اگر كشنده پدرم ، شمشیرى را كه با آن پدرم حسین (علیه السلام ) را به شهادت رسانده نزد من به امانت گذارد، در امانت كوتاهى نكرده به او باز مى گردانم .(3)

امان دادن امام سجاد به خانواده مروان،آن هنگام که مردم مدینه بنی امیه را از مدینه بیرون می کردند، سبب شد تا طى سه روز كه مدینه دستخوش قتل و غارت بود، خانه امام سجاد مامن خوبى براى پناهندگان بود و تعداد صد نفر زن با اعضاى خانواده خویش به منزل امام پناهنده شدند و امام تا آخر غائله از آنان پذیرایى كرد.

«مسلم بن عقبه»، پس از ختم غائله، على بن الحسین (علیه السلام) را خواست. وقتى كه حضرت حاضر شد او را نزدیك خود نشاند و مورد احترام و تفقد قرار داد و سپس با بازگشت حضرت به خانه، موافقت كرد.(4)

پی نوشت ها:

1- تاریخ طبرى 7/409؛ تاریخ كامل ابن اثیر 4/112-113؛ احقاق الحق 12/93؛ انوار البهیه 100.

2- تاریخ طبرى 7/409.

3- اعیان الشیعه،ج 1،ص636.

4- على بن عیسى، کشف الغمه، ص 319 - السید المحسن الامین، اعیان الشیعه، ج 1، ص 630 و 633

منبع :

در مکتب پیشوای ساجدان امام علی بن الحسین علیهما السلام، علی قائمی