اذکاری برای سرگرمی
بسم الله الرحمن الرحیم
گاهی اوقات ممکن است انسان خود را به اذکار و اورادی مشغول سازد و با آنها سرگرم شود؛ در حالی که از مذکور (کسی که ذکر او را می گوید) غافل باشد. گاهی ممکن است مسیری را در زندگی پیش گرفته که وی را از سعادت دور می کند، اما او خود را گول می زند که من دائم الذکر هستم و حتما جایگاه خوبی در بهشت برای خود ساخته ام.
ابو الجارود از امام محمّد باقر علیه السّلام روایت كرده است كه رسول خدا صلّى اللَّه علیه و آله و سلّم فرمود:
هر كس كه «سبحان اللَّه» بگوید، خداوند درختى در بهشت برایش مىكارد؛ و كسى كه «الحمد للَّه» بگوید، براى او نیز خداوند درختى در بهشت مىنشاند، و كسى كه «لا إِلهَ إِلَّا اللَّهُ» بگوید، با او نیز خداوند چنین كند؛
و براى كسى كه «اللَّه اكبر» بگوید، خداوند همین پاداش را براى او منظور خواهد فرمود. در این هنگام مردى از قریش به حضرت عرض كرد:
اى رسول خدا! پس، درختان بسیارى در بهشت خواهیم داشت، حضرت فرمود: آرى! ولى بترسید از آن آتشى كه آنها را بسوزاند! زیرا خداوند متعال مىفرماید: یا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا أَطِیعُوا اللَّهَ وَ أَطِیعُوا الرَّسُولَ وَ لا تُبْطِلُوا أَعْمالَكُم؛ اى گروه مؤمنان! از خدا و رسول او اطاعت كنید و اعمال خود را باطل نسازید. (1)
البته مقصود ما این نیست که خدای نکرده شأن این اذکار و اورادی که از قرآن و روایات به دست ما رسیده است، پایین بیاوریم و آنها را بی ارزش بشماریم؛ یا اینکه کسی با خود بگوید من که از پس نفس خویش بر نیامده ام، دیگر پرداختن به مستحبات سودی ندارد و خود را از آنها محروم سازد.
بلکه مقصود این است که چیزهای اصلی را فراموش نکنیم و خود را گول نزنیم وگرنه حتی همین شکل ظاهری اذکار و اوراد برکاتی دارد و مفاهیم عظیمی در آن نهفته است و چه بسا انسانهایی که از برکت همینها مسلمان شده اند.
استاد شهید آیت الله مطهری می نویسد:
«اسلام در عبادت، به جاى مقابل آفتاب یا آتش ایستادن و بیهوده زمزمه كردن و به جاى آتش را برهم زدن و پنام به دهان بستن و به جاى زانو زدن در مقابل آتش و مقدس شمردن طشت نُه سوراخه، عباداتى در نهایت معقولیت و در اوج معنویت و در كمال لطافت اندیشه برقرار كرد.
اذان اسلام، نماز اسلام، روزه اسلام، حج اسلام، جماعت و جمعه اسلام، مسجد و معبد اسلام، اذكار و اوراد مترقى و مملو از معارف اسلام، ادعیه پر از حكمت و معرفت اسلام شاهد گویایى است بر این مدعا.» (2)
و در جایی دیگر، پس از ذکر برخی مراسم زرتشیان، می نویسد:
«آرى، این است قسمتى از مراسم و تشریفات تعظیم و تقدیس آتش در میان زردشتیان. من فعلًا كارى ندارم كه این عملیات از نظر توحیدى چه وضعى دارد؛ آیا شرك است یا توحید؟ بت پرستى است یا خداپرستى؟ اما مایلم تو خواننده محترم چند لحظه از نظر منطق درباره این مراسم بیندیشى، ببینى خرافىتر از اینها هم كارى در جهان هست؟
آن وقت مقایسهاى كن اینها را با عبادات اسلامى: با نماز اسلام، با اذان اسلام، با جمعه و جماعت اسلام، با حج اسلام، با مسجد و معبد و مراسم عبادت اسلام، با مضامین اذكار و اوراد و تسبیحها و تحمیدهاى اسلامى.
آنگاه ببین تفاوت ره از كجاست تا به كجا! و سپس ببین آیا مردم ایران حق داشتند كه با آشنا شدن با تعلیمات اسلامى یكباره به همه اینها پشت كردند یا نه؟» (3)
فریب نخوریم
«آیت الله سید رضا بهاءالدینی» در جایی فرمودند:
«به تسبیح و ذکر و ورد گول نخورید، ممکن است چیزی عادت انسان شود، وقتی عادت شد، ترک آن وحشت آور است، و منشأ اثر هم نیست. انسان گاهی مثل ضبط صوت می شود، می گوید و می خواند و هیچ حالی او نیست، لذا چیزی عاید خود او نمی شود. در حدیث آمده است:
لَا تَنْظُرُوا إِلَى طُولِ رُكُوعِ الرَّجُلِ وَ سُجُودِهِ فَإِنَّ ذَلِكَ شَیْءٌ قَدِ اعْتَادَهُ فَلَوْ تَرَكَهُ اسْتَوْحَشَ لِذَلِكَ(4)؛ [به طول ركوع و سجود شخص، نگاه نكنید زیرا بدان عادت كرده و اگر آن را وا نهد بهراسد]»
آیت الله بهاء الدینی می فرمود:
«روزی امام صادق علیه السلام بر جمعی گذشتند که حلقه ذکر تشکیل داده بودند، به آنها فرمود: ذکر؛ اوراد زبانی نیست، ذکر، خدا را متذکر بودن و در برابر معصیت و گناه حالت وقایه و خود نگهداری داشتن است.»
درباره برخی مدعیان عرفان می بینیم به معاصی گرفتارند و نتوانسته اند بندگی حق را در پیش گیرند و خواسته خداوند را به خواسته خود ترجیح دهند؛ البته نباید خود را پاک از این گرفتاریها بدانیم، هر کسی ممکن است به گونه ای خود را گول بزند. در هر حال باید توجه داشت که گاهی انسانها قدم در راهی می گذارند که گمان می کنند حق است، ولی آنها را از سعادت دور می کند.
در استفتائی از «آیت الله بهجت» پرسیده اند: شركت مؤمنین در محافل و مجالس صوفیه و انجام و اذكار آن ها و نیز حضور در خانقاه هاى آنان چه حكمى دارد؟
جواب: «جایز نیست.» (5)
آیت الله بهاء الدینی گاهی درباره آنان که خود را با اذکار و اوراد سرگرم می دارند و عبادات آنها با سبحه و سجاده و تخت پوست و غیره باید انجام پذیرد، می فرمود:
« اینها چه اندازه جاهلند که خود را سرگرم این اعمال ظاهری کرده اند و از شناخت و معرفت الله بازمانده اند و اهل اللّهی را در این اداها می دانند. »
می فرمود:
« در مجلسی بودم عده ای از اینها جمع بودند و مجلس سوری بود و پلویی، هر کدام از افراد این فرقه با ولعی که در خوردن داشتند، مدعی اهل اللهی هم بودند. به آنها گفتم راستی اگر خیال می کنید با این اذکار و اوراد صوری و این نحوه عملکرد به جایی می رسید سخت در اشتباهید، شما ذکر را دارید ولی از مذکور باز مانده اید.» (6)
پی نوشت ها:
(1) پاداش نیكىها و كیفر گناهان، ص55، ثواب ذكر«سبحان الله و الحمد لله و لا اله الا الله و الله اكبر»؛ متن روایت: مَنْ قَالَ سُبْحَانَ اللَّهِ غَرَسَ اللَّهُ لَهُ بِهَا شَجَرَةً فِی الْجَنَّةِ وَ مَنْ قَالَ الْحَمْدُ لِلَّهِ غَرَسَ اللَّهُ لَهُ بِهَا شَجَرَةً فِی الْجَنَّةِ وَ مَنْ قَالَ لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ غَرَسَ اللَّهُ لَهُ بِهَا شَجَرَةً فِی الْجَنَّةِ وَ مَنْ قَالَ اللَّهُ أَكْبَرُ غَرَسَ اللَّهُ لَهُ بِهَا شَجَرَةً فِی الْجَنَّةِ فَقَالَ رَجُلٌ مِنْ قُرَیْشٍ یَا رَسُولَ اللَّهِ إِنَّ شَجَرَنَا فِی الْجَنَّةِ لَكَثِیرٌ قَالَ نَعَمْ وَ لَكِنْ إِیَّاكُمْ أَنْ تُرْسِلُوا عَلَیْهَا نِیرَاناً فَتُحْرِقُوهَا وَ ذَلِكَ أَنَّ اللَّهَ عَزَّ وَ جَلَّ یَقُولُ- یا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا أَطِیعُوا اللَّهَ وَ أَطِیعُوا الرَّسُولَ وَ لا تُبْطِلُوا أَعْمالَكُم (ثواب الأعمال و عقاب الأعمال، ص11، ثواب من قال سبحان الله و الحمد لله و لا إله إلا الله و الله أكبر)
(2) مجموعهآثاراستادشهیدمطهرى، ج14، ص322، خدمات متقابل اسلام و ایران، كارنامه اسلام در ایران
(3) مجموعهآثاراستادشهیدمطهرى، ج14، ص235، خدمات متقابل اسلام و ایران، مراسم و تشریفات
(4) الكافی، ج2، ص105، باب الصدق و أداء الأمانة
(5) پایگاه اطلاع رسانی آیت الله العظمی بهجت
تهیه و فرآوری : حامد رهنما ، گروه حوزه علمیه تبیان
