ایران گیت!؟
روز 13 اسفند 1365 رونالد ریگان رئیس‌جمهور آمریكا در یك نطق تلویزیونی اعلام كرد «ابتكار آمریكا در اعزام نماینده به تهران برای برقراری رابطه بین ایران و آمریكا یك اشتباه بود. » وی در همین نطق مسئولیت كامل اقدامهای خود و دولتش را در ارتباط با ایران پذیرفت.
این اعتراف یكی از مهمترین فرازهای رویدادی است كه امریكاییها نام آن را در پرونده رفتار خود با جمهوری اسلامی ایران « ایران گیت » نهاده اند . چندماه قبل از این حادثه در روز سیزدهم آبان 1365 با افشاء سفر محرمانه و غیر قانونی «رابرت مك‌فارلین» مشاور «رونالد ریگان» رئیس جمهور وقت آمریكا، بحران سیاسی بزرگی در آن كشور ایجاد شد كه سبب رسوائی بسیاری از اعضای هیأت حاكمه آمریكا گردید.
محافل آمریكائی این رسوائی را با رسوائی حاصل از افشاء تقلبات ریچارد نیكسون رئیس جمهور اسبق آمریكا در ماجرای موسوم به «واترگیت» مقایسه كرده و به همین دلیل از آن به عنوان «ایران گیت» نام بردند.
آقای هاشمی رفسنجانی رئیس وقت مجلس شورای اسلامی در روز 13 آبان 1365 در خطبه‌های نماز جمعه با اشاره به سفر غیر قانونی مك‌فارلین و هیأت همراه كه با پاسپورت ایرلندی و با هواپیمای باربری آن كشور وارد تهران شده بودند، گفت: «ما به دستور امام خمینی (ره) از ملاقات با این افراد خودداری كردیم و فقط هیأتی برای تحقیق راجع به علت سفر و تخلیه اطلاعاتی آنان، نزدشان رفت. آنان پس از چند روز بازداشت، از ایران اخراج شدند.»
روز پانزدهم آبان، وزارت امور خارجه ایرلند شمالی با ارسال یادداشتی، به واشنگتن نسبت به استفادة غیر قانونی «رابرت مك فارلین» و همراهانش از گذرنامه‌های ایرلندی به دولت آمریكا اعتراض كرد.
روز 17 آبان مك‌فارلین سفر مخفیانه خود به تهران را دروغ و خیالبافی خواند ولی با افشاء تدریجی رسوائی حاصل از این سفر و اعتراض وزارت خارجه ایران، ناچار شد بتدریج به آن اعتراف كند.
روز 18 آبان وی اصل سفر را تأیید كرد ولی مدعی بود این سفر برای توافق با مقامات ایران جهت توقف تروریسم، مذاكره برای خاتمه جنگ و همكاری برای آزادسازی گروگانهای آمریكائی در لبنان به عنوان سه شرط برای برقراری روابط میان واشنگتن و تهران انجام شده است!
روز 19 آبان اخبار بیشتری در مطبوعات آمریكا علیه دولت ریگان انتشار یافت. نیویورك تایمز نوشت: اعتبار آمریكا خدشه دار شده است. «كریستین ساینس مانیتور» نوشت: امریكا با آبروی خود بازی می‌كند.
روز اول آذر 8 نفر از نمایندگان مجلس شورای اسلامی به دولت و خواستار معرفی كسانی شدند كه در تهران با مك‌فارلین ملاقات كرده‌اند. در پاسخ به این اعتراض، امام خمینی طی نطقی از معترضین انتقاد كرده و از مسئولین نظام خواستند كه اتحاد خود را بیش از پیش حفظ كنند
روز 22 آبان ریگان رئیس جمهور وقت امریكا در نطق تلویزیونی نكاتی را در ارتباط با سفر نافرجام مك‌فارلین به ایران فاش ساخت و هم زمان مك‌فارلین در یك مصاحبه با شبكه تلویزیونی ای.بی.سی امریكا سفر خود به تهران را تأیید كرد و فقط افزود: «ماجرای كیك و انجیل كه ایرانی‌ها ادعا می‌كنند ما با خود به تهران برده و به مقامات ایران به عنوان كلید فتح باب تقدیم داشته‌ایم صحت ندارد.»مك فارلین همچنین در 24 آبان اعلام كرد برنامه مأموریت مخفی وی به تهران در اواخر سال گذشته مسیحی و از طریق یك میانجی در لندن ترتیب داده شد. وی در این اظهار نظر مسئولیت استفاده غیر قانونی از گذرنامه ایرلندی را به گردن رابط انگلیسی خود كه با دولت انگلستان در ارتباط بود انداخت.
روز اول آذر 8 نفر از نمایندگان مجلس شورای اسلامی به دولت و خواستار معرفی كسانی شدند كه در تهران با مك‌فارلین ملاقات كرده‌اند. در پاسخ به این اعتراض، امام خمینی طی نطقی از معترضین انتقاد كرده و از مسئولین نظام خواستند كه اتحاد خود را بیش از پیش حفظ كنند.
در ادامه اظهار نظرهای مقامات آمریكا، «جیمی كارتر» رئیس جمهور پیشین این كشور گفت: ایران به صورت یك قدرت نظامی عظیم درآمده كه هنوز ناشناخته است. كارتر هم چنین به دولت ریگان به دلیل سفر مك‌فارلین به تهران انتقاد كرده و گفت من مطمئنم چنین عملی به منزله خیانت است.
«ما به دستور امام خمینی (ره) از ملاقات با این افراد خودداری كردیم و فقط هیأتی برای تحقیق راجع به علت سفر و تخلیه اطلاعاتی آنان، نزدشان رفت. آنان پس از چند روز بازداشت، از ایران اخراج شدند.»
كیسینجر وزیر امور خارجه اسبق آمریكا نیز در این رابطه گفت: تلاش رئیس جمهوری آمریكا برای دوستی با ایران قابل ستایش است ولی نباید این ماجرا با واترگیت مقایسه شود زیرا ارتباط با ایران به نفع آمریكاست ولی رسوائی واترگیت شامل منافعی برای یك حزب سیاسی بود.
در تاریخ 8 بهمن 1365 دولت ایران انجیل هدیه شده از سوی ریگان با دستخط و امضای وی را كه برای مسئولین ایرانی ارسال شده بود، به نمایش گذاشت.
ضمناً از نخستین قربانیان این ماجرا می‌توان از آدمیرال پویند كستر، سرهنگ نورث، ویلیام كیسی رئیس سیا1 و دونالد ریگان رئیس كاركنان كاخ سفید یاد كرد.
در 13 اسفند نیز رونالد ریگان در نطق تلویزیونی اعلام كرد «هدف وی از ترتیب‌دادن سفر مك‌فارلین به تهران زمینه‌سازی برای تجدید رابطه سیاسی با ایران، خاتمه آبرومند جنگ ایران و عراق، قطع تروریسم دولتی در خاورمیانه و تأمین بازگشت سالم تمامی گروگانهای امریكایی از لبنان به كشورشان بوده است». بخش مهمی از اظهارات ریگان مربوط به ضرورت برقررای روابط امریكاییها با ایران بود.
ریگان در این نطق تلویزیونی كه متعاقب انتشار گزارش تحقیقی كمیسیون «تاور» پخش شد، اعلام داشت «ابتكاری در قبال ایران صورت گرفت كه یك اشتباه بود.» وی همچنین مسئولیت كامل اقدامهای خود و دولتش در ارتباط با ایران را به عهده گرفت.
پی‌نویس:
1ـ ویلیام كیسی روز 17 اردیبهشت 1366 هنگامی كه در جلسه دادگاه مشغول ادای توضیح راجع به نقش خود در ماجرای «ایران گیت» بود، ناگهان دچار سكته مغزی شد و پیش از انتقال به بیمارستان جان سپرد. وی كه پس از جنگ دوم جهانی همواره صاحب مسئولیتهای اطلاعاتی در آمریكا بود، از 1360 ریاست «سیا» را بر عهده داشت. وی در 13 بهمن 1365 متعاقب افشای ماجرای «ایران گیت» از مقام خود استعفا كرده بود.
منبع:موسسه مطالعات و پژوهش های سیاسی
