ویژگی‌های قاری قرآن از نظر امام صادق(علیه السلام)

از آن جایی که قرآن کتاب آسمانی و از جانب پروردگار عالم برای هدایت عالمیان فرستاده شده برای استفاده و بهره برداری بیشتر از آن از جانب معصومان (علیهم السلام) و اولیاء الله راهنمائی‌هایی صورت گرفته که ما به مقتضای مجال به چند روایت از امام صادق (علیه السلام) بسنده می‌نماییم.

1- ولایت اهل بیت

ولایت، محبت و دوستی اهل بیت در همه عبادات شرط اصلی و اساسی قبولی و پذیرش اعمال از جمله قرائت قرآن است، طبرسی (ره) از حضرت صادق (علیه السلام) نقل کرده که، اهل علم ما هستیم و جاهلان دشمنان ما، و اولوا الالباب شیعیان ما؛ چون علم و تلاوت بی ولایت و دوستی اهل بیت نفعی نمی‌رساند اگر چه نیکو بخواند.[1]

از حسین بن ابی العلا روایت است که امام صادق (علیه السلام) فرمود: … چنان چه قاری از شیعیان باشد خداوند او را بدون دغدغه حساب به بهشت می‌برد، و شفاعتش در باره دوستان از خاندان خود و برادران مؤمنش پذیرفته گردد .[2]

2- صحیح خواندن و تدبر در قرآن

قال اللَّه تعالی: کِتابٌ أَنْزَلْناهُ إِلَیْکَ مُبارَکٌ لِیَدَّبَّرُوا آیاتِهِ.[3]

امام جعفر صادق (علیه السلام) در باره این آیه کریمه فرمود: مراد این است که آیات آن را صحیح می‌خوانند و مراعات وقف و وصل و سایر آداب قراءت را می‌نمایند. و در معانی آن دقت می‌کنند و به احکام آن عمل می‌کنند. و به وعده های آن امیدوارند و از وعیدهای آن می‌ترسند. از قصّه های آن عبرت می‌گیرند. و به آن چه امر شده در آن می‌پذیرند و از آن چه نهی شده در آن باز می‌ایستند. و به خدا قسم مراد حفظ آیات آن و درس حروف آن نیست و خواندن سوره های آن و درس ده قسمت و پنج قسمت آن منظور نیست، حروف آن را حفظ می‌کنند و حدود آن را ضایع می‌کنند. و جز این نیست که مراد تدبّر در آیات آن است و عمل کردن به احکام آن. خداوند می‌فرماید: کتابی به سوی تو نازل کردیم که دارای برکت است تا در آیات آن دقت کنند.[4]

3- تأثیر پذیری از قرآن

امام صادق (علیه السلام) فرمود: بر قاری قرآن شایسته است که چون به آیه رحمت برسد، بهترین خواسته خود را مسألت کند و چون به آیه عذاب برسد، از آتش دوزخ و عذاب دنیا و آخرت به خدا پناهنده شود. [5]

4- با وضو و طهارت بودن

در حقیقت قرائت قرآن سخن شنیدن از خداوند است و قاری قرآن در محضر خداوند است،[6] بنابر این ادب اقتضاء می‌کند که قاری با طهارت باشد.

حسن بن ابی الحسین دیلمی در کتابش نقل کرده که حضرت صادق (علیه السلام) فرمود: قرائت قرآن بهتر از ذکر است و ذکر بهتر از صدقه است و صدقه بهتر از روزه است و روزه سپر آتش است و فرمود: قاری قرآن به عوض هر حرفی در نمازش در صورتی که در حال ایستاده بخواند صد حسنه دارد و در صورتی که نشسته نماز گزارد و در آن قرآن بخواند پنجاه حسنه بابت هر حرفی می‌برد و در غیر نماز اگر با طهارت باشد بابت هر حرفی بیست و پنج حسنه می‌برد و اگر بدون طهارت باشد ده حسنه می‌برد منظور من از حرف این نیست که بگویم «الم» یک حرف است بلکه برای قاری قرآن برای هر حرف یعنی بابت «الف» ده حسنه و بابت حرف «لام» ده حسنه و بابت حرف «میم» ده حسنه و عوض حرف راء ده حسنه می‌برد.[7]

5- اهل صداقت و راستی باشد نه تملق و چاپلوسی

از حضرت صادق (علیه السلام) نقل شده که پیامبر خدا (صلی الله علیه وآله) فرمود: “همواره این امت زیر حمایت و لطف خدا هستند مادامی که قاریانشان نزد فرمانروایان چاپلوسی نکردند و عالمانشان با تبهکاران سازش نکنند، که خوبانشان، به بدان متمایل نشوند، و هر گاه چنین باشند، خداوند لطف خود را از آنان سلب می‌کند، بعد ستمگران بر آن‌ها مسلّط می‌گردند، و بدترین ستم را بر آن‌ها روا می‌دارند پس از آن، بی چارگی و تهی دستی را بر ایشان مقرّر می‌کند. هر گاه قاری قرآنی را دیدی که به دربار شاه پناه می‌برد، بدان که او دزد است، و مبادا فریب بخوری! او می‌گوید: قصدش رفع ظلم و دفاع از مظلوم است، و این خود فریب شیطان است که از آن دامی ساخته و خواندن قرآن را نردبانی برای هدف شوم خود قرار داده است.[8]

6- خضوع و خشوع در برابر قرآن

امام صادق (علیه السلام) می‌فرماید: هر که تلاوت قرآن کند و تلاوت او مقارن خضوع و خشوع نباشد و از تلاوت قرآن او را رقّتی حاصل نشود و ترس الاهی در دل او به هم نرسد، پس حقیقتاً که مرتبه و منزلت قرآن را، این قاری، سهل گرفته است و مرتبه صاحب قرآن را حقیر شمرده است، چنین قاری حتماً زیان کار و اهل نقصان روزگار است، زیانی بیّن و واضح.

هم چنین می‌فرماید: قاری قرآن در رسیدن به ثواب تلاوت قرآن و رسیدن به فواید آن، محتاج به سه چیز است: یکی: دل خاشع، و دوم: بدن فارغ از شغل‌ها، سوم: جای خالی، و هر کدام از این سه خصلت، منشأ فایده ای است عظیم، و خشوع، سبب گریختن شیطان است.

قال اللَّه تعالی: فَإِذا قَرَأْتَ الْقُرْآنَ فَاسْتَعِذْ بِاللَّهِ مِنَ الشَّیْطانِ الرَّجِیمِ.[9]

چنان که حضرت باری تعالی در مقام تعلیم آداب قرائت، فرموده است: هر گاه که تلاوت قرآن می‌کنی، استعاذه کن و پناه ببر به خداوند متعال، از شیطان رجیم و محروم از رحمت الاهی.[10]

7. برای کسب و سودجویی نباشد

امام صادق (علیه السلام) فرمود: پس بر شما باد به ملازمت قرآن، سپس فرمود: برخی از مردمند که قرآن می‌خوانند که گفته شود: فلان کس قاری قرآن است، و برخی قرآن می‌خوانند برای (سودجوئی) و به دست آوردن دنیا و خیری در این‌ها نیست و برخی هستند که قرآن می‌خوانند تا از آن در نمازشان و در شب و روزشان منتفع شوند. [11]

8- عمل کردن به قرآن

طبیعی است همان طور که انتظار می‌رود قاری قرآن باید عملش به قرآن از دیگران بیشتر باشد و در صورت عمل نکردن و آلوده شدن در لجن زار گناه عقوبت او سخت‌تر خواهد بود.

حضرت صادق (علیه السلام) از پدران بزرگوارش روایت کرده و فرمود: حضرت رسول اکرم (صلی الله علیه وآله) فرمود: در روز قیامت دوزخ با سه طایفه گفتگو می‌کند، امیر، قاری، ثروتمند، به امیر می‌گوید: ای کسی که خدا به او فرمانروایی بخشید و عدالت نورزید او را می‌بلعد چنان که مرغ دانه کنجد را می‌بلعد، و به قاری می‌گوید: ای کسی که پیش مردم خود را آراسته نشان داده و با انجام گناهان با خدا مبارزه کرده است، او را [نیز] می‌بلعد و به ثروتمند می‌گوید: ای آن که خدا به او دنیای زیاد و فراوانی از روی لطف عطا کرده و [مؤمن فقیر یا] حقیری از او قرض خواسته و او جز بخل کردن را نخواسته است، او را [هم] می‌بلعد.[12]

9- اخلاص در قرائت

یکی از شرایط مهمّ صحت و قبولی عبادات اخلاص و نیت پاک است هم چنین قاری در قرائت قرآن باید با خلوص نیت قرآن را تلاوت کند، اما اگر قرآن تلاوت کند تا دیگران خوششان بیاید یا تمرین صوت و … باشد این نه تنها ارزشی ندارد، بلکه جز وزر و وبال چیزی برای او در پی نخواهد داشت.

امام صادق (علیه السلام) فرمود: شما را به قرآن سفارش می‌کنم. قرآن را بیاموزید، گروهی از مردم قرآن می‌آموزند تا بگویند فلانی قاری قرآن است و عده ای قرآن می‌آموزند و مقصود او صدا است تا آن که بگویند فلانی صدای خوشی دارد در این گروه‌ها خیری نیست و عده ای قرآن می‌آموزند تا در شب و روز با قرآن باشند و در این اندیشه نیستند که کسی بداند و یا نداند.[13]

کلام آخر :

امام صادق علیه السلام می فرماید: «قاری قرآن به سه چیز نیاز دارد: دلی خاشع، بدنی فارغ، جایی خالی، و چون دل او برای خدا خاشع گردید شیطان رجیم از او گریزان خواهد شد.»[14]

پی نوشت ها :

1- علامه حلی، الفین، وجدانی، جعفر، ص 827

2- صدوق، ثواب الاعمال، غفاری، علی اکبر، ص 239، ناشر، کتاب فروشی صدوق

3- همان ، ص، 29

4- دیلمی، شیخ حسن، إرشاد القلوب إلی الصواب، طباطبایی، سید عباس، ص 314

5- کلینی، کافی (گزیده)، بهبودی،‌ محمد باقر، ج ‌2، ص 213

6- گرچه عالم همیشه محضر خدا است و همه در همه وقت در محضر خداوند هستیم، ولی این یک حضور ویژه و خاصی است.

7- بن فهد حلی، جمال الدین، احمد بن محمد ،عدة الداعی و نجاح الساعی(آداب راز و نیاز به درگاه بی نیاز)، نائیجی، محمد حسین، ، ص 245

8- ورام ابن ابی فرا، مجموعه ورام(آداب و اخلاق در اسلام)، عطائی، محمد رضا، ص 163

9- نحل، 98

10- امام صادق علیه السلام، مصباح الشریعة، گیلانی، عبد الرزاق، ص 112 و 113

11- کلینی، اصول کافی، مصطفوی، سید جواد، ج ‌4، ص 410

12- حجازی، سید مهدی، حجازی، سید علی رضا و عیدی خسروشاهی، محمد، درر الأخبار،  ص 633، به نقل از خصال صدوق‌

13- عدة الداعی و نجاح الساعی (آداب راز و نیاز به درگاه بی نیاز)، ص 247

14- تفسیر نورالثقلین، ج3، ص.85

منبع :

سایت اسلام پدیا