ساعتی با نقاره چی های حرم مطهر رضوی ؛ كوبیدن بر طبل شادیانه
بعضی ها فقط آه می كشند. آرام و بی سروصدا. یك آه بلند و كشدار كه از توی سینه غم گرفته شان بلند می شود و كار هزار قطره اشك را می كند، كار هزار بغض شكسته. كافی است گوشت را به دیواره نازك آهشان بچسبانی، بوی گلاب توی سینه ات پر می شود و صدای شكسته دعای توسلی از دورها، دورت پیله می تند. آه بلند می شود و می پیچد و می پیچد، از لا به لای شبكه های فولاد رد می شود، از این گوشه به آن گوشه، از این گنبد به آن گنبد، از طلا به فیروزه، از فیروزه روی دامن گوهرشاد و بعد روی نقاره...
آدمهای اینجا عین خوشبختی اند، آن قدر كه آدم به آنها حسودی شان می شود؛ آدمهایی كه نه قهرمانند و نه ورزشكار،اما نماد همه چیزهایی اند كه آدم دوست دارد به دست بیاورد. این نه به عرف و اجتماع مربوط می شود و نه به شغل و تحصیل...
خاندان «شكوهی» نسل اندر نسل نقاره چی بودند.«احمد قوام شكوهی» پیرمردی است 81 ساله كه سالهاست طلوع و غروب آفتاب را از بالای نقاره تماشاگر بوده است. خودش می گوید: 60 سال و اندی است این كاره ام. 40 سال كرنا می زدم و حالا طبل سرچاشنی. این كه موقع نواختن چه حسی دارد، سؤال كلیشه ای است و انگار پیرمرد بارها پاسخش را داده است، چون خیلی زود می گوید: این لطف و مرحمت حضرت رضا(ع) را هیچ زمانی از خاطر نمی برم و همیشه شكرگزارم.
برای او روزمرگی معنا ندارد، تعطیلی و استراحت هم. به قول خودش در این سالها هیچ صبح و غروبی را از نقاره خانه دور نبوده است، حتی صبحهای زمستان با همه سختیهایش و عصرهای تابستان. پیرمرد توضیح می دهد آن زمانها نقاره چوبی بود و درست لب سقف ایوان قرار داشت. زمستانها برفهای سنگینی می بارید و با وجود قندیلهایی بزرگ یخ، ما هیچ صبحی كارمان را تعطیل نكردیم.
به گفته شكوهی، نقاره در ایام معمولی 2 نوبت نواخته می شود. 20 دقیقه مانده به اذان صبح و 20 دقیقه مانده به غروب آفتاب و در اعیاد 2 ساعت بعد از غروب آفتاب، وسایل نقاره زنی در نقاره خانه حضرت، شامل كرنا و طبل است.
«شكوهی» از كرنا زنها یاد می كند كه 5 نفر هستند و به ردیف در سمت چپ نقاره می ایستند و سرنواز، آنها را رهبری می كند. طبال ها كه به آنها كوس زنها هم گفته می شود، یك متر عقب تر از كرنا زنها، در سمت راست می نشینند. شكوهی توضیح می دهد: هر كدام از طبل ها، شكل، اسم و آهنگ ویژه ای دارد. طبل «سرچاشنی» كه از زمان شروع تا خاتمه كرنا متوقف نمی شود طبل «گاه بر گاه» كه صدای آن بلندتر از سایر طبل هاست، طبل «تخم مرغی» كه از نظر اهمیت در درجه دوم قرار دارد و از نظر صدا بین «گاه بر گاه» و «سرچاشنی» است.
طبل ساده كه همزمان با طبل «گاه بر گاه» و طبل «تخم مرغی» به صدا می آید و صدای آن شبیه طبل «تخم مرغی» است. این طبل ها با حالت «سرچاشنی» به طور متناوب یك در میان نواخته می شوند.
پیرمرد نفسی تازه می كند و خیره به روبرو، ادامه می دهد: طبل ها ذكری ندارند و فقط به عنوان كوس شادیانه و همنوا از شروع تا پایان با كرناها نواخته می شوند، اما كرنا با ذكری خاص نواخته می شود، ذكری كه سینه به سینه به ما رسیده است.
به گفته او، كرنا زنها كرنا را در سه دسته می نوازند؛ به این شكل كه
دسته اول، سردسته كرنا زنها(سرنواز) كرنا را به طرف گنبد به عنوان سلام گرفته و شروع به گفتن ذكر «سلطان دنیا و عقبی علی بن موسی الرضا» می كند و پس نوازان كه تعداد آنها 4 نفر است، با كرنا جواب می دهند. امام رضا(ع) سرنواز، دوباره با سر كرنا به طرف گنبد اشاره می كند و چنین می نوازد: «امام رضا(ع)»؛ پس نوازان جواب می دهد: «غریب» در دسته دوم كرنای سرنوار ذكر می كند: «مولی مولی مولی علی بن موسی الرضا(ع)»، پس نوازان جواب می دهند «رضاجان» و سرنواز كرنا را به طرف گنبد طلایی گرفته و ذكر می كند: «یا امام غریب یا امام رضا(ع)». در دسته سوم، كرنای سرنواز ذكر می كند: «دور، دوران امام رضاست»، و در این موقع طبال ها به عنوان شادی طبل های خود را به صدا درمی آورند كه این طبل به كوس «شادیانه» معروف است. مجدداً سرنواز ذكر می كند «دور، دوران امام رضاست، دادرس بیچارگان» و پس نوازان پاسخ می دهند «ای دادرس درماندگان».
وقتی كه پس نوازان پاسخ می دهند «ای دادرس درماندگان» و می خواهند كرناهای خود را زمین بگذارند، سرنواز می گوید «فریادرس» و درآخر سرنواز ذكر می كند «یا فتاح یا فتاح». پیرمرد حرفهای فراوانی برای گفتن دارد.
هر بار كه از لطف و عنایت حضرت رضا(ع) یاد می كند، چشمهایش بارانی می شود. آخر سر، قطره های اشك آرام روی گونه هایش می غلتد و پایین می افتد.
منبع:مقاله خانم معصومه فرمانی كیا
بخش حریم رضوی
