آرزوی شیعه شدن حضرت ابراهیم(ع)
مطلبی که در موضوع توسّل، توجه جدی می‌طلبد، اینکه اگر کسی بخواهد رستگار شود، باید توسل داشته باشد. آدمی به واسطه عزاداری و توسّل به امام حسین«سلام‌الله‌علیه» و به واسطه زیارت عاشورا، می‌تواند به سعادت برسد و امراض روحی و جسمی خود را با تربت آن حضرت شفا بخشد. در روایات می‌خوانیم که سجده روی تربت امام حسین«سلام‌الله‌علیه»، هفت حجاب را از بین می‌برد.
سلسله مباحث اخلاقی آیت الله مظاهری
بحث ما درباره موانع سقوط بود. درباره اینکه چه کنیم در زندگی ساقط نشویم؟ چه کنیم در راه مستقیم که هستیم، از این راه مستقیم، منحرف نشویم؟ و بالاخره چه کنیم که بتوانیم عاقبت به خیر بشویم و اسلام عزیز را با خود ببریم؟ در این جلسه، به موضوع «توسّل به اهل‌بیت سلام‌الله‌علیهم»، به عنوان یکی از موانع سقوط می‌پردازیم و خواهیم دریافت که توسّل، می‌تواند در بن بست‌ها و هنگامی که زمینه برای سقوط انسان فراهم است، به فریاد او برسد.
تأکید قرآن کریم و عترت طاهره بر توسّل
اولاً باید توجه داشته باشید که قرآن کریم، توسّل را جداً از ما می‌خواهد، چنان‌که می‌فرماید:
«یا أَیهَا الَّذِینَ آَمَنُوا اتَّقُوا اللَّهَ وَ ابْتَغُوا إِلَیهِ الْوَسِیلَةَ» [1]
و پیامبر اکرم«صلّی‌‌الله‌علیه‌وآله‌وسلّم» فرموده‌اند: «وَ نَحْنُ الْوَسِیلَةُ إِلَى اللَّهِ» [2].
یعنی تمسّک به اهل‌بیت«سلام‌الله‌علیهم» موجب رستگاری انسان و استجابت دعای او شده و او را مشمول لطف، عنایت و رحمت خداوند تعالی می‌نماید. قرآن کریم در آیه دیگری می‌فرماید:
«وَ لِلَّهِ الْأَسْماءُ الْحُسْنى فَادْعُوهُ بِها» [3]
به این معنا که پروردگار عالم اسماء مبارکی دارد و آدمیان باید خداوند را با آن اسماء بخوانند تا دعایشان مستجاب شود. امام صادق«سلام‌الله‌علیه» می‌فرمایند: «نَحْنُ وَ اللَّهِ الْأَسْمَاءُ الْحُسْنَى» [4] ؛ آن اسماء حسنی در قرآن، ما هستیم. یعنی باید خداوند را به واسطه ایشان بخوانیم و در زندگی به آن بزرگواران متوسّل شویم.
توسّل انبیای الهی به اهل بیت«سلام‌الله‌علیهم»
در روایات می‌خوانیم که همه انبیاء، در وقت گرفتاری، توسّل به اهل‌بیت«سلام‌الله‌علیهم» داشته‌اند. حتی قرآن کریم راجع به حضرت آدم«علیه‌السّلام» می‌فرماید که وقتی مقرّر شد توبه‌اش قبول شود، جبرئیل آمد و کلماتی به او آموخت. «فَتَلَقَّى آدَمُ مِنْ رَبِّهِ كَلِماتٍ» [5]. در روایات آمده است که جبرئیل، نحوه توسّل به اهل‌بیت را به او یاد داد و لذا حضرت آدم به اهل‌بیت توسل پیدا کرد، وقتی اسم امام حسین«سلام‌الله‌علیه» را آورد، مضطرب و دل شکسته شد و جبرئیل با خواندن روضه شهادت حضرت ابا عبدالله، مصایب کربلا را برای او متذکّر گردید و به همین واسطه، توبه او قبول شد.
اگر کشتی حضرت نوح«علیه‌السّلام» و نجات ایشان و اطرافیان از آن سیلاب عجیب و غریب بود، اگر آتش نمرود، برای حضرت ابراهیم«علیه‌السّلام» گلستان شد، اگر حضرت موسی«علیه‌السّلام» توانست پیروز شود و اگر حضرت عیسی«علیه‌السّلام» از دست دشمنان نجات یاقت، به واسطه توسّل به اهل‌بیت«سلام‌الله‌علیه» بود.[6] از جمله در روایات می‌خوانیم که خداوند برای حضرت موسی روضه عطش روز عاشورا را خوانده و حضرت موسی با توسّل، گریه و عزاداری، از گرفتاری‌ها نجات پیدا کرد.
حتی حضرت ابراهیم«علیه‌السّلام» از خداوند خواسته است که او را از شیعیان حضرت علی«سلام‌الله‌علیه» قرار دهد. آن نبی گرامی، سیری در عالم ملکوت کرد و دید که انوار اهل‌بیت«سلام‌الله‌علیهم» در عرش خداوند است، اما اطراف انوار چهارده معصوم، انواری نامتناهی وجود دارد. گفت: خدایا! آن نورها چیست؟ پروردگار عالم فرمود: آنان شیعیان علی هستند. حضرت ابراهیم گفت: خدایا! مرا از شیعیان علی قرار بده. آیه شریفه می‌فرماید: «وَ إِنَّ مِنْ شیعَتِهِ لَإِبْراهیمَ [7]» [8]
اهل بیت«سلام‌الله‌علیهم»، واسطه فیض الهی
فیض و رحمت پروردگار متعال، به واسطه اهل بیت«سلام‌الله‌علیهم»، به بندگان می‌رسد. این موضوع، نظیر برق رسانی نیروگاه برق، به وسایل برقی و روشنایی است. برق از نیروگاه به واسطه سیم‌های اصلی و فرعی، به وسایل برقی می‌رسد.
در زیارت جامعه که بنابر فرمایش امام زمان«ارواحنافداه»، زیارت خوبی است، می‌خوانیم:
«بِكُمْ فَتَحَ اللَّهُ وَ بِكُمْ یخْتِمُ وَ بِكُمْ ینَزِّلُ الْغَیثَ وَ بِكُمْ یمْسِكُ السَّماءَ أَنْ تَقَعَ عَلَى الْأَرْضِ إِلَّا بِإِذْنِهِ وَ بِكُمْ ینَفِّسُ الْهَمَّ وَ یكْشِفُ الضُّرَّ» [9]
به واسطه شما نعمت به بندگان می‌رسد و بلا از مردم رفع می‌شود. به واسطه شما غم و غصه‌ها رفع می‌شود و اساساً به واسطه شما، عالم پابرجاست. «وَ لَوْ لَا مَا فِی الْأَرْضِ مِنَّا لَسَاخَتِ الْأَرْضُ بِأَهْلِهَا» [10]
در زمان حاضر وجود مقدس امام زمان«ارواحنافداه»، واسطه فیض عالم هستند.«بیمْنِهِ رُزِقَ الْوَری وَ بِوُجوُدِهِ ثَبَتَتِ الْأَرْضُ وَ السَّمَاء» [11]، یعنی نعمت‌های الهی، به واسطه وجود مقدس امام زمان به ما می‌رسد.
این حقایق، اسرار تشیع است و شیعیان وظیفه دارند، به این اسرار که فراوان است، اهمیت بدهند.
توسّل به اهل بیت«سلام‌الله‌علیهم»، موجب رستگاری
مطلبی که در موضوع توسّل، توجه جدی می‌طلبد، اینکه اگر کسی بخواهد رستگار شود، باید توسل داشته باشد. آدمی به واسطه عزاداری و توسّل به امام حسین«سلام‌الله‌علیه» و به واسطه زیارت عاشورا، می‌تواند به سعادت برسد و امراض روحی و جسمی خود را با تربت آن حضرت شفا بخشد. در روایات می‌خوانیم که سجده روی تربت امام حسین«سلام‌الله‌علیه»، هفت حجاب را از بین می‌برد که معنای دقیقی دارد، ولی معنای عوامانه‌اش این است که موجب قبولی نماز می‌شود.
ما باید عبادت‌های خود را به نحوی به خداوند بقبولانیم و این کار، به واسطه سجده بر تربت یا به واسطه صلوات، مخصوصاً با «عجّل فرجهم» در نماز یا قبل و بعد آن، تحقّق می‌یابد.
دعا و راز و نیاز با خداوند تعالی، امری فطری است و همه در بن بست‌ها می‌گویند: خدا، خدا، خدا. امّا قرآن و روایات و زیارات، به ما می‌فهمانند که هنگام دعا، بگوییم: خدایا، به حقّ اهل‌بیت، حاجات ما را روا فرما، یعنی دعای خود را با واسطه قرار دادن آن ذوات مقدّس به استجابت نزدیک کنیم.
در مفاتیح مرحوم محدّث قمی که به قول حضرت امام خمینی«قدّس‌سرّه»، کارخانه آدم سازی است و ادعیه آن کلام صاعد می‌باشد، یک دعا پیدا نمی‌شود که بدون توسّل باشد. این روش اهل‌بیت«سلام‌الله‌علیهم» در دعای کمیل و دیگر ادعیه است که به ما می‌آموزند باید در زندگی، دعا و راز و نیاز با خداوند داشته باشیم و همچنین در دعا باید توسّل داشته باشیم.
توسّل به علماب ربّانی و شهدا
مطلب قابل توجه دیگر در موضوع توسّل این است که توسّل به علمای ربّانی نیز مؤثر است. پیروی از علما موجب می‌شود که آنان در زمان حیات یا پس از وفات، استجابت دعاها را از خداوند بخواهند و خدای تعالی نیز به واسطه ایشان دعای بندگان خویش را اجابت فرماید. افزون بر این، تبعیت از علمای ربّانی و مراجع تقلید، می‌تواند شفاعت ایشان در قیامت را در پی داشته باشد.
مرحوم آیت‌الله العظمی وحید بهبهانی«ره» که عمر خویش را در حوزه‌های مختلف علمیه، صرف کرده است، در کتاب «الفوائد‌‌الحائریه»، توصیه مهمّی خطاب به طلّاب علوم دینی ارائه می‌فرماید. این توصیه که حاصل سال‌ها کسب تجربه و مشاهدات عینی آن عالم بزرگوار است، برای همگان مفید و قابل استفاده است. ایشان می‌فرماید:
«مراقب باشید احترام علمای دینی را حفظ کنید و از آنان، حتّی از قبور آنان، بهره بگیرید که ارتباط و تماس نفوس ضعیفه با نفوس آنان در ابتدای راه، مؤثّرتر از ارتباط این نفوس با «نفوس قویه»[12] است.»
بنابراین، مردم می‌توانند از مراجع تقلید بخواهند تا برای آنان دعا کنند و به واسطه مراجع، به اهل بیت«سلام‌الله‌علیهم» متوسّل شوند و خداوند دعای آنان را مستجاب فرماید. از مرحوم آیت الله اراکی«ره» نقل شده است که فرمود: خواب دیدم پیامبر اکرم «صلی‌الله‌علیه وآله وسلّم» در جلسه‌ای حضور دارند. وقتی وارد جلسه شدم، دیدم که علما و بزرگان، من جمله حضرت امام خمینی، نزد پیامبر گرامی نشسته‌اند. ایشان می‌فرماید: در آن جلسه فهمیدم که علما، بین مردم و پیامبر گرامی، واسطه فیض هستند.
مرحوم وحید بهبهانی بعد از آن ترغیب، یک تهدید هم دارد و می‌فرماید: «ایاک، ثم ایاک؛ بر حذر باش، بر حذر باش که جسارتی به علمای دین نکنی؛ زیرا اگر کسی به علما و فقها بی‌احترامی کند، عاقبت به خیر نمی‌شود و زندگی او در «وادی تیه» واقع می‌شود.»[13]
یعنی مثل کسی که در بیابان گرم و بی آب و علف، راه را گم کرده است، در زندگی سرگردان می‌شود و راه به جایی نمی‌برد. و در مقابل، کسانی که مقید به محترم داشتن مراجع تقلید و علمای ربّانی هستند، در صراط مستقیم و در مسیر هدایت واقع می‌شوند.
تصوّر نکنید مرحوم وحید، این جملات را از خودش بیان می‌کند، بلکه هم به تجربه اثبات شده است و هم ریشه روایی دارد:
«مَنْ أَكْرَمَ فَقِیهاً مُسْلِماً لَقِی اللَّهَ یوْمَ الْقِیامَةِ وَ هُوَ عَنْهُ رَاضٍ وَ مَنْ أَهَانَ فَقِیهاً مُسْلِماً لَقِی اللَّهَ یوْمَ الْقِیامَةِ وَ هُوَ عَلَیهِ غَضْبَانُ» [14]
کسی که فقیه مسلمانی را تکریم کند، خداوند را در حالی در قیامت ملاقات می‌کند که از او راضی است، و کسی که به فقیه مسلمانی توهین کند، خداوند را در حالی در قیامت ملاقات می‌کند که بر او غضب کرده است.
تأثیر توسّل به علما و کسانی که نزد اهل بیت«سلام‌الله‌علیهم» محبوبیت دارند، کراراً به تجربه اثبات شده است. به خصوص توسّل به حضرت ابالفضل«علیه‌السّلام» و حرّبن‌یزید ریاحی، تأثیر به سزا دارد.
خدا رحمتش کند، یکی از علمای اهل دل در مشهد زندگی می‌کرد و در زمان حیات خود می‌گفت: وقتی در نجف طلبه بودم، تب و لرز پیدا کردم و تب و لرز آن موقع درمان نداشت و از این‌رو از حرکت افتادم. رفقا من را به کربلا آوردند و از کربلا به حرم حضرت حر رفتیم. مرا در کنار حرم گذاشتند و رفتند که چند ساعت بعد برگردند. ناگهان دیدم زن عرب بادیه نشینی، بچه فلجی را آورد و در مقابل ضریح گذاشت و شبکه ضریح را گرفت و گفت: «یا کاشف الکرب عن وجه الحسین، اکشف کربی بحق مولاک الحسین. یعنی ای آقای حُرّ، که دل حسین را به دست آوردی، تو را به حق مولایت حسین، با شفای این بچه، دل مرا به دست آور. آن آقا می‌گفت: دفعه اول و دوم و سوم این جمله را تکرار کرد و در مرتبه سوّم، دیدم که آن بچه فلج بلند شد و گفت: «یا امّاه، یا امّاه» و نزد مادرش آمد. نکته جالب‌تر این ماجرا این است که آن آقا می‌گفت: من دیدم که مادر بچه، از شفای فرزند خود تعجّب نکرد و گویا می‌دانست که حضرت عباس و حضرت حُرّ و شهدا، مثل امام حسین«سلام‌الله‌علیه» خیلی می‌توانند کار کنند، چون آنان به امام حسین«سلام‌الله‌علیه» و آن حضرت به خداوند متّصل هستند.
آن عالم می‌گفت: وقتی من شفای آن بچّه را دیدم، به خودم گفتم: چرا من چنین توسّلی نداشته باشم؟ لذا غلتان غلتان خودم را به ضریح رساندم و مثل همان زن شبکه را گرفتم و گفتم: «یا کاشف الکرب عن وجه الحسین، اکشف کربی بحقّ مولاک الحسین». می‌گفت: سه مرتبه ذکر را تکرار کردم و ناگهان دریافتم که خوب شدم و پایم حرکت می‌کند.
توسّل به شهدای گرانقدر نیز کارساز است. شهدا خیلی قدر و منزلت نزد خداوند دارند؛ زیرا اگر خود را فدا نمی‌کردند، اکنون صدام و صدامیان در ایران حکومت و آمریکا در این کشور سروری می‌کرد. چه کسانی نگذاشتند؟ شهدا، جانبازان و ایثارگران جنگ تحمیلی که خیلی حق به گردن ما دارند. از این‌رو باید قدر آنان را بدانیم و اگر نمی‌دانیم، لاأقل متوسّل به ایشان شویم تا بین ما و اهل‌بیت«سلام‌الله‌علیهم» واسطه شوند.
پی‌نوشت‌‌ها:
[1] مائده / 35
[2] بحارالانوار، ج 25، ص 23
[3] اعراف / 180
[4] الكافی، ج 1، ص 143
[5] بقره / 37
[6] بحارالأنوار، ج 26، ص 325
[7] صافات / 83
[8] تأویلالآیاتالظاهرة، ص 485
[9] من‌لا‌یحضره‌الفقیه، ج2، ص 609
[10] الاحتجاج، ج 2، ص 317
[11] مفاتیح الجنان، دعای عدیله
[12] منظور از نفوس قویه، اهل بیت( هستند.
[13] فوائد الحائریه، ص 510
[14] بحارالأنوار، ج 2، ص 44
بخش اخلاق و عرفان اسلامی تبیان
منبع پایگاه اطلاع رسانی آیت الله مظاهری
