رعایت آداب اسلامی در دانشگاه ها

چه این که در غیر این صورت مصداق بارز این مثل خواهیم شد که هر چه بگندد نمکش می زنند وای به حالی که بگندد نمک. البته مسئولان فرهنگی کشور از ابتدای انقلاب توجه ویژه ای را در این حوزه مبذول داشته اند.

هر چند شاید بتوان مجلس شورای اسلامی، وزیر علوم و یا حتی روسای دانشگاه ها را مقام صالحی برای وضع برخی مقررات در حوزه رعایت آداب اسلامی در دانشگاه های کشورمان دانست، اما در نگاهی دقیق تر حتما وظیفه ذاتی شورای عالی انقلاب فرهنگی را باید در این حوزه ارزیابی کنیم. طبیعتاً این شورا نیز در این راه پیشقدم شده و در یک صد و بیست و یکمین جلسه خود در 6/5/1366 مصوبه ای را با عنوان «حفظ حدود آداب اسلامی در دانشگاه ها و موسسات آموزش عالی» تصویب کرد. این مصوبه هفت روز پس از تصویب ابلاغ شد.

حدود برخوردها و معاشرت ها

این آیین نامه در مفاد خود حدودی را در دانشگاه ها برای برخوردها و معاشرت های دانشگاهیان علی الخصوص دانشجویان بر شمرده است. دانشجویان زن و مرد لازم است در کلاس های درس، در دو ردیف جداگانه بنشنند و هر گاه در دانشگاهی جدا کردن کلاس های مخصوص زنان و مردان میسر باشد و مشکلی از لحاظ بودجه و کیفیت تحصیل به وجود نیاورد کلاس ها باید جدا باشد. در بیمارستان های آموزشی باید کوشش شود که به تدریج بخش های بیماران زن و مرد از یکدیگر جدا باشد و همچنین هر جا میسر است در اتاق های عمل از اختلاط زن و مرد خودداری شود و حتی المقدور از کادر پرستاری زن برای زنان و مرد برای مردان استفاده شود، تا مسائل شرعی رعایت شود. در محل های تردد و نصب اعلانات در دانشگاه ها هر گاه احتمال ازدحام باشد، باید محل های جداگانه برای زنان و مردان در نظر گرفته شود. دانشجویان زن و مرد لازم است در گروه های مجزا به کارهای گروهی دانشجویی از قبیل انجام پروژه ها و طراحی و کارهای عملی و مانند آن بپردازند، مگر اینکه مجزا کردن زن و مرد منجر به مختل شدن کار یا تعطیلی آن شود اماکن عمومی مانند قرائت خانه، کتابخانه، خوابگاه ها و اتاق های غذاخوری باید برای زنان و مردان جدا باشد یا برای هر جنس از نوبت جداگانه ای استفاده شود.

پوشش و روابط استاد و دانشجو

نحوه پوشش دانشجویان و روابط استاد و دانشجو از مهم ترین موضوعاتی است که در این حوزه به چشم می آید. این دو موضوع را شاید بتوان جزو بیشترین موضوعات ارجاعی به کمیته های انضباطی نیز دانست قانون گذار در این حوزه و در آخرین بندهای خود جدیت بیشتری نیز از خود نشان داده و به صورت منجز به انشای حکم اقدام کرده است. روابط میان استادان و دانشجویان و کارمندان باید مطابق با مقررات دانشگاهی و ضوابط اخلاق اسلامی باشد و هر گاه کسی خلاف آن را مشاهده کرد بنابر اصل نهی از منکر به متخلفان تذکر دهد و اگر تذکر او موثر واقعا نشد مراتب را به مقامات مسئول دانشگاه اطلاع دهد. زنان در محیط کار و تحصیل باید از پوشش اسلامی استفاده کنند و از پوشیدن لباس های تنگ و زننده و آرایش و تبرج پرهیز کنند و مردان نیز نباید از لباس های زننده استفاده کنند.

قواعد الزام آور یا غیرالزام آور

در این آیین نامه برخی اصول و قواعد وضع شده است تا با اجرای آن ها دانشگاه ها به هدف نهایی مصوبه یعنی رعایت شئون و حدود آداب اسلامی نزدیک شوند. اما دو نکته در این بین قابل توجه است برای درک نکته اول بهتر است به برخی از عبارات این مواد توجه کنید: «هر گاه مشکلی از لحاظ بودجه ایجاد نشود؛ باید کوشش شود؛ هر جا میسر است؛ هر گاه هم متخصص مرد باشد و هم متخصص زن؛ حتی المقدور؛ هر گاه منجر به تعطیلی نشود؛ تا جایی که منجر به اختلال نشود.» همان طور که دیدید در بسیاری از مفاد این آیین نامه عبارات طوری تنظیم شده است که مخاطبان آن را بیشتر از آنکه متنی الزام آور بدانند، توصیه نامه ای اخلاقی تصور کنند. به نظر می رسد که صریح، منجز و قطعی کردن این عبارات بتواند اقدامی لازم در جهت رعایت این مفاد باشد.

اما نکته دوم به اجرای این مفاد باز می گردد. آن مواردی که الزام آن در آیین نامه دچار شک و تردید هست را اگر به کنار بگذاریم، چون اجرا نشدن آنها با توضیحات بالا به راحتی قابل توجیه است، در همان مفاد محدودی که الزام به صورت منجز ذکر شده است هنوز و پس از گذشت 24 سال از زمان تصویب این آیین نامه اجرای کامل آنها در هاله ای از ابهام است. مثلاً اولین بند این مصوبه مقرر داشته که دانشجویان زن و مرد لازم است در کلاس های درس در دو ردیف جداگانه بنشینند. این مقرره به عیان در بسیاری از دانشگاه ها و موسسات آموزش عالی به هیچ وجه رعایت نمی شود و یا بند 9 آیین نامه که می گوید مسئولان مرد باید از منشی مرد استفاده کنند نیز در بسیاری از دانشگاه ها به طور کامل رعایت نمی شود. حال تو خود بخوان حدیث این مجمل را.

برای رفع این نقیصه نیز یا باید مقرراتی که قابلیت اجرایی آنها پایین است اصلاح شوند و یا جدیت بیشتری در رعایت آنها به وجود آید.

سفرهای دانشجویی

نکته ای که در اینجا قابل تذکر است این که طبق بند 15 که آخرین بند این آیین نامه نیز هست، فصول بعدی این آیین نامه متعاقبا به تصویب شورای عالی خواهد رسید. امروز که حدود 24 سال از تصویب این آیین نامه می گذرد هنوز مصوبه ای در اجرای این بند تصویب نشده است مگر یک الحاقیه ای که نه به عنوان یک بخش بلکه به صورت ماده واحده و در موضوع سفرهای دانشجویی در سال 1382 به تصویب شورای عالی انقلاب فرهنگی رسیده است. این مصوبه سفرهای دانشجویی را مشمول مقررات زیر کرده است: 1- سفرهای دانشجویی باید با تصویب و صدور مجوز توسط شورای فرهنگی دانشگاه انجام شود. مقصود از سفرهای دانشجویی، تمام مسافرت های فرهنگی و بازدیدهای علمی دسته جمعی گروهی دانشجویان یک دانشگاه است که به منظور زیارت و تفریح با مجوز شورای فرهنگی دانشگاه برگزار می شود. واحدهای برگزار کننده اردوی دانشجویی غیردولتی خارج از دانشگاه، می بایست نسبت به اخذ مجوز از شورای فرهنگی دانشگاه اقدام کنند. سفرهای درسی و پژوهشی که با حضور استاد و مجوز گروه آموزشی دانشکده برگزار می شود از شمول این مصوبه مستثنی است. 2- برگزاری اردوهای مختلط صرفا با تأیید مکتوب مرجع صادر کننده مجوز قابل اجرا است. 3- در سفرهای دانشجویی، محل برگزاری اردو و مسیر آن در اطلاق مقررات به منزله محدوده دانشگاه محسوب و در این مدت رعایت مقررات انضباطی دانشگاه و سایر مقررات مربوط الزامی است.