روضه های بدون دروغ و غلو
وقتی مداح برای گرم کردن مجلس داستان های واهی تعریف می کند یا با استناد به خواب و رویا، چیزهایی سر هم می کند و به اهل بیت نسبت می دهد و جماعت هم به میل او واکنش نشان می دهند، چگونه می توانیم یک عاشورای ناب تأثیرگذار را از دست این همه مسلمان صرفا احساساتی و بی اطلاع، سالم به نسل های بعدی منتقل کنیم .
به فرض آنکه مداح یا واعظ مجلس اشتباه کند، مردم چرا با سکوت یا گریه او را تشویق می کنند؟ یا در بین این همه مخاطب هیچ کس متوجه خطای اتفاق افتاده نمی شود؟ غلو، دروغگویی، بد تعریف کردن و پایین آوردن شأن اهل بیت اگر از طریق یکی از رسانه ها عنوان شوند سریع با واکنش مردم مذهبی روبرو می شوند اما همین مردم مذهبی وقتی در یک هیئت دور هم جمعند در مقابل همین گونه اشتباهات ساکت مانده و پذیرش نشان می دهند. چنانچه واعظ بسیار پایین تر از سطح مورد نیاز مخاطب صحبت کند و اصلا به خودش زحمت ندهد برای سخنرانی در سطوح بالاتر فکری مورد نیاز جوانان تحصیل کرده، مطلبی را آماده کند .
مخاطب اگر خیلی مخالف باشد چاره ای جز رها کردن هیئت ندارد. برای فهم چرایی این مسئله لازم است مخاطب شناسی و محیط شناسی خوبی بدانیم . بسیاری مخاطبان آگاهی کافی برای فهم و تشخیص این چیزها را ندارند و چه بسا آن را جایز بلکه مستحب بدانند. عوام کم سواد که نوعا گرفتاری هایی هم در زندگی دارند و چشم به جنبه ی اعجاز اینگونه مجالس دارند، آمادگی کافی دارند که جذب مسائلی همچون غلو و دروغ گردند.
بسیاری از مخاطبان نیز – همان‌طور که تربیت شده‌اند – بی‌تفاوت هستند. بی‌تفاوت‌ها هیچ‌گاه عمیق به اطراف خود توجه نمی‌کنند که بخواهند واکنشی نشان دهند. همه منطقشان پیروی از جمعیت و هم‌رنگی با عموم است. اینها اگر در کربلا هم بودند، و به سخنرانی امام حسین (علیه السلام) گوش می‌دادند، بسیار گریه می‌کردند و پس از آن به خانه می‌رفتند و امام (علیه السلام) را با یزیدیان تنها می‌گذاشتند.
امام سجاد (علیه السلام) در برخورد با کوفیانی که چنین اخلاقی داشتند، فرمود: «خواسته من از شما این است كه نه با ما باشید، نه علیه ما» (خطبه تاریخی امام سجاد (علیه السلام)) بسیاری نیز هستند که از سواد بالاتر و بینش بهتری برخوردارند؛ اما یا شهامت نهی از منکر را ندارند یا به دلیل رعایت احترام سخنگو و ملاحظه امور دیگری برخورد نمی‌کنند و... تا به هر حال غلو یا دروغ بیان شده در مجلس با سکوت حاضران به تصویب رسد و مدتی بعد، از زبان دیگری در مکان دیگری شنیده و به مرور جزو تاریخ شود؛ تنها انسان‌های برجسته‌ای نیز همچون شهید مطهری(ره) باید باشند تا این انحرافات را با زبان و قلم فریاد بزنند.
محیط و فضای هیئتها هم فضایی متفاوت و خاص است . هیئت ها اگر چه جنبه آموزش دارند اما جنبه قدسیت آنها قویتر از جنبه آموزشیشان است که البته چیز خوبی است اگر مورد سوء استفاده قرار نگیرد. هیئت مانند کلاس درس نیست که در آن امکان سؤال و جواب و انتقاد به شکل کلاس درس موجود باشد . به جز آن، هیئتی ها این طور تربیت شده اند که هر آنچه از یک منبری می شنوند را درست بدانند .
البته ما هم معتقد نیستیم چنانچه اشتباه مهمی هم صورت بگیرد، کسی به صورت شفاهی در حضور دیگران و مخصوصا با گرفتن وقت مجلس اعتراض کند و با این کار،هم متکلم را شرمنده و هم فضا را مغتش نماید .اما شایسته و بلکه گاهی واجب است اعتراض ها به جهت انجام نهی از منکر به صورت کتبی تقدیم متکلم گردد. چنانچه متکلم توجهی نکرد لازم است با بانیان مجلس در میان گذاشته شود و از بزرگان و مسئولین و مدیران مجلس اعم از مسجد یا حسینیه... کمک خواسته شود.
عزادارن باید به این باور برسند که مجالس عزاداری فقط به گریه و اندوه ختم نشود. بلکه مجالس عزاداری هدایت‌کننده باشند و موجب ارتقای سطح فرهنگ و تدین مخاطب شوند. دروغ شناسی تشخیص اینکه آنچه گفته شده منکر و دروغ است یا نه، هم چیز مهمی است .
در نظر داشته باشید که تفاوت منابع روایی موجب تفاوت روضه ها هم می گردد. مبادا با احتیاط ها و وسواس های زیادی از آن طرف بام بیفتیم. به همین جهت شایسته تر آن است که اگر اطلاعات کافی ندارید به جای انتقاد و اعتراض، سوال بپرسید. اما اگر نچه بیان شد کاملا غیر عقلانی و بر اساس وهم و مشتمل بر وهن بود دیگر نباید از انتقاد اعراض نمود.
مداحی در مجلس قسم یاد می کرد که وقتی وارد مجلس شدم بانویی را دیدم که دست به پهلو گرفته بود و تشرف مردم به مجلس پسرش تشکر می کرد. مداحی عنوان می کرد که در مجلسی که سفره ی حضرت رقیه انداخته بودند دختر خردسالی با موهای سفید و لباسهای مندرس وارد شده و با اهانت صاحبخانه از مجلس بیرون رانده شده است و منظورش این بود که آن دختر حضرت رقیه بوده است.
«غلو و دروغ تصویری نامعمول و نامعقول از عاشورا می‌سازد... این تصویر موجب می‌شود که بخش‌هایی از مردم به این باور برسند که امام حسین و نهضت با شکوه او، قابل الگوگیری نیست؛ بلکه حادثه‌ای پر از عجایب و شگفتی است که فقط باید برای ن گریست؛ زیرا حادثهاى كه سرشار از امور غیر طبیعى باشد نمىتواند الگو و ملاک عمل براى همه مردم باشد. تصویرى كه غلات از ماجراى عاشورا مىسازند، به قدرى عجیب و دور از ذهن است كه كسى را به فكر تأسى، پیروى و همانندسازى نمىاندازد.»
انسیه نوش آبادی
بخش اخلاق و عرفان اسلامی تبیان
