پند و اندرز به میزان لازم

نصیحت و موعظه ، یکی از روش های تربیت است ؛ اما باید از آن حساب شده وسنجیده استفاده شود.

کودکان زیر 5 سال ، کمتر در مقابل پند و اندرزهای کلامی والدین مقاومت نشان می دهند ؛ البته باید بدانیم که زیاده روی درنصیحت در هر سنی ، اثرش را از دست می دهد . بهتر است برای نصیحت کودکان ، از موقعیت های عاطفی استفاده کنیم . در موقعیت ها یی که فرزند به والدین خود اظهار محبت می کند ، مقاومتش در برابر پندها بسیار کم خواهد شد .

ولی هنگامی که فرزندتان وارد مرحله ی نوجوانی می شود ، به جهت حس استقلالی که دارد ، به شدت در مقابل نصیحت های والدین - به ویژه مادر - مقاومت نشان می دهد ؛ زیرا این پند و اندرزها به طور غیر مستقیم به او پیام می دهد که هنوز بچه است ؛ در حالی که او خود را بزرگ می پندارد . بنابراین بکوشید به جای تذکرهای پی در پی ، از روش القای غیر مستقیم استفاده کنید .اگر هم مجبور شدید از اندرزهای کلامی بهره ببرید ، بکوشید به کمترین مقدار بسنده کنید و شرایط آن را از نظر دور ندارید .

برآنیم تا در این مجال ، جهت تاثیرگذاری بیشتر نصیحت بر فرزندان ، راهکارهای ذیل را به شما کاربران عزیز تبیانی توصیه نمائیم :

عبرت آموزی

وقتی فرزندان خود را برای اصلاح بد رفتاری شان پند می دهید ، از همسالانی بگویید که به جهت رفتار مشابه ، دچار مشکل شده اند ؛ عاقبت بد آنان عبر ت آموز است .

یاد آوری نعمت ها

نعمت های خدای بزرگ ( پدر ، مادر، سلامت ، امکانات و ...) را یاد آوری کنید . کودک یا نوجوانی که متوجه نعمت های الاهی باشد ، کمتر به سمت خلاف می رود . این شیوه ای قرآنی است ؛ که خدای متعالی خطاب به رسول گرامی اش می فرماید :آیا خداوند ، تو را یتیمی نیافت و در پناه خود جای داد ، و تو را ره گم کرده نیافت و راهنمایی کرد ، و تو را فقیر نیافت و توانگر ساخت ؟

فرض مخالف

هنگام نصیحت ، او را متوجه سازید که اگر به بدرفتاری اش ادامه دهد ، ممکن است خداوند نعمت ها را از او بگیرد.

نصیحت های شما به ویژه برای نوجوان ، باید پنهانی باشد . نوجوانان از نصیحت شنیدن در جمع خوششان نمی آید

در ادمه ی مقاله ، شرایط تاثیر نصیحت را مورد بررسی قرار می دهیم .یعنی اگر می خواهید پندهای شما بر فرزندانتان تاثیر داشته باشد ، شرایط ذیل را رعایت کنید :

** به مقدار ضرورت بسنده کنید . نصیحت پی درپی ، سبب لجاجت فرزندان می شود و رفتار ناشایست را در آنان تثبیت می کند . توجه داشته باشید که حتی بزرگسالان نیز پند را به سختی می پذیرند .به قول معروف نصیحت مانند روغن کرچک است که دادنش راحت ، ولی خوردنش بسیار ناخوشایند است .

** خودتان به موعظه ها یتان عمل کنید .

** برای تاثیر نصیحت ، باید بین خود و فرزندانتان رابطه ای قلبی و عاطفی برقرار سازید . دل فرزند به والدینی روی می آورد که با آنان انس داشته باشد .موانع رابطه قلبی ، مانند زنگارهای روی آهن است که جلوی جذب آهن ربا را می گیرد .

** هنگام پند دادن ، خوشرو باشید . ترشرویی ، تاثیر پند را می گیرد .

** از لحنی نرم استفاده کنید و به آرامی تذکر دهید . همان طور که وقتی خداوند بزرگ ، موسی و هارون (ع) را به سوی فرعون فرستاد ، بدانان فرمود که با او به نرمی سخن بگویند .

** نصیحت های شما به ویژه برای نوجوان ، باید پنهانی باشد . نوجوانان از نصیحت شنیدن در جمع خوششان نمی آید .

** در پند و اندرزها ، به منفعت و مصلحت فرزند توجه کنید و مصالح خود را در نظر نگیرید . اگر فرزند شما احساس کند نصیحت های شما برای منافع خودتان است ، چندان اثری نخواهند داشت.

ادامه ی موارد در رابطه با شیوه های صحیح انتقاد از نوجوانان می باشد :

** بکوشید به جای انتقاد ، بیشتر از تربیت خاموش ، یعنی سکوت و نگاه استفاده کنید . سکوت شما در برابر بدرفتاری او ، نشان دهنده کرامت شما است . اینگونه است که رفتارتان سبب سازندگی نوجوانتان خواهد شد .

** در صورت امکان ، از شیوه « به در بگو ، دیوار بشنود » ، استفاده کنید تا از مقاومت روانی او کاسته شود .

** اگر گاهی مجبور می شوید به طور مستقیم اشکالات او را بگویید ، نکات ذیل را رعایت کنید :

** پیش از انتقاد ، از او اجازه بگیرید . در صورتی که اجازه دهد ، مقاومت روانی اش از بین خواهد رفت و سخن شما را می پذیرد و اگر اجازه ندهد ، خود درباره رفتارهایش تفکر می کند و متوجه اشتباهش خواهد شد .

** ابتدا نقاط مثبت او را بگویید .

** به جای پیام « تو» از پیام « من» استفاده کنید . در پیام « تو» ( تو بی نظمی ) ، اشکال را متوجه فرزند می کنیم ؛ اما در پیام « من» ( وقتی می بینم لباس هایت را می ریزی ، ناراحت می شوم) ، احساس خودتان را بیان می کنید که تاثیر افزون تری دارد .

** از « رفتار» فرزندتان انتقاد کنید و « خودش» را به انتقاد نگیرید .

گاهی نوجوانان در برابر نصیحت والدین مقاومت زیادی از خود نشان می دهند . بی شک والدین گرامی در این مواقع ، یکی از شرایط پند و اندرز صحیح را رعایت نکرده اند .

برآنیم تا در ادامه ی مقاله ، شرایطی را که نوجوانان در برابر آن مقاومت روانی از خود بروز می دهند را مورد بررسی قرار دهیم :

همراه با سرزنش

نصیحت های خود را با سرزنش همراه نکنید . جمله هایی مانند « تو کِی آدم می شی » هنگام نصیحت ، اثر آن را از بین می برد .

همراه با دستور

پندهای خود را در قالب امر القا نکنید . جمله هایی چون « بهت دستور می دم که ....» اثر بخش نخواهد بود .

با القاب زشت

هنگام نصیحت ، از القاب زشتی چون شلخته ، بی عرضه ، دست و پا چلفتی ، چلاق ، چل من و .... بپرهیزید .

هنگام نصیحت فرزند ،هرگز به او نقش منفی ( تو مایه ی ننگ خانواده ما هستی ) ندهید ؛ زیرا به جهت اثر تلقینی آن ، ممکن است این حرف شما را باور کند

با تهدید

نصیحت همراه با تهدید ، نوجوان را به مقاومت روانی و لجاجت می کشاند ؛ پس او را با جمله هایی چون « اگه یک بار دیگه ...» تهدید نکنید.

با هشدار

برخی والدین گمان می کنند که اگر پندهای خود را با هشدارهایی چون « بدبخت می شی ؛ بیچاره می شی ؛ به گدایی می افتی و ...» همراه کنند ، اثر بیشتری خواهد داشت ؛ حال آن که چنین نیست ؛ بلکه ممکن است ، بیچارگی و بدبختی را به فرزند خود تلقین کنند.

با تحریک شدید عواطف

گاهی والدین ( به ویژه مادر) ، هنگام نصیحت فرزند خود ، عاطفه ی او را بیش از حد تحریک می کنند که به جریحه دار کردن عاطفه ، بیشتر شباهت دارد .تحریک عاطفه و احساس فرزند ، شیوه ای خوب برای تربیت فرزند است ؛ اما اگر جمله هایی چون « با این کارت منو روونه ی قبرستون می کنی » همراه شود ، افزون برفشارهای روحی براو ، اثر خود را نیز از دست خواهد داد .