از تابوت سیاوش تا نخل سیدالشهدا
با این‌كه مراسم تاسوعا و عاشورا در سراسر نقاط این سرزمین با آیین و شكوه خاصی برگزار می‌شود و هر كجای این كشور پهناور كه باشید می‌تواند شما را به سوی خود جذب كند اما بعضی مناطق هستند كه به سبب سنت‌های ویژه و منحصر به فرد خود از جذابیت و كشش بیشتری برخوردارند و خیل عزاداران و تماشاگران را به سوی خود جذب می‌كنند. یكی از این مناطق روستای گردشگری ابیانه است.
شهرت این روستای 4000 ساله اگرچه به علت معماری سنتی بسیار زیبا و منحصر به فرد و طبیعت بكر و زیبای آن است كه سالانه میلیون‌ها گردشگر داخلی و خارجی را مجذوب خود می‌كند، اما برپایی آداب و رسوم كهن و ریشه‌دار بویژه آیین خاص نخل‌گردانی در مراسم تاسوعا و عاشورای حسینی نیز همه ساله خیل عظیمی از مردم كشور را برای دیدن به این منطقه می‌كشاند.
عاشورای روستای ابیانه به دلیل تاثر از آیین سووشون ـ‌سوگ سیاوش ـ با عاشوراهای دیگر در ایران تفاوت دارد. از اصفهان و آزادراه كه به سمت كاشان حركت می‌كنید، مستقیما به ابیانه و البته تابلوی آن می‌رسید. پس از ورود به جاده فرعی و طی حدود 30 كیلومتر و عبور از یك جاده پیچ در پیچ و زیبا و سرسبز به سرزمینی عجیب و متفاوت می‌رسید؛ سرزمینی كه سرخی خاك آن از همان ابتدا گواهی است بر متفاوت بودنش.
اینجا همه چیز سرخ است؛ خاك و كوه و خانه‌ها. گو این‌كه چشمه‌ای خونین در زیر این سرزمین همواره در حال جوشیدن است. از همان زمان كه خون سیاوش بر زمین ریخته شد و تابوتش روی دوش ایرانیان داغدار این منطقه به حركت درآمد، دیگر از حركت بازنایستاد تا زمانی كه خون یكی از بهترین بندگان خدا بناحق روی زمین ریخت؛ خون ابا عبدالله(ع) و این تابوت در شكل و شمایل نخل جانی دوباره گرفت و جان‌ها را دوباره سوزاند و مصمم‌تر از پیش روی شانه‌های داغدار به حركت درآمد.
ابیانه‌ای‌ها لباس و لهجه زیبایی دارند. نوع گویش آنها، «فرس» یاز بان پارسیان قدیم است كه خود گواه دیگری برقدمت تاریخی این روستاست. خانه‌های روستای ابیانه روی دامنه شمالی كوه كركس و با شیب نسبتا تند و به صورت پلكانی و مسلط بر یكدیگر و به شیوه معماری ساسانیان ساخته شده‌اند.
مردم ابیانه لباس‌های سنتی خود را می‌پوشند، نوع پوشش زنان ابیانه‌ای با شلیته‌های كوتاه و گشاد و روسری‌هایی با متن سفید و گل‌های قرمزرنگ بسیار تماشایی است. زنان این روستا همچنین پیراهن بلندی از پارچه‌های گلدار و رنگارنگ تن می‌كنند و مردان نیز با پوشیدن شلوار گشاد و دراز از پارچه سیاه‌رنگ، هویت با‌ارزش روستای خود را همواره پاس داشته‌اند.
جالب این‌كه روز تاسوعا و عاشورا نیز همین پوشش را بر‌تن آنها خواهید دید و این یكی دیگر از ویژگی‌های مراسم این روستاست. مردم این منطقه كه حالا بسیاری از آنها ساكن شهرهای بزرگی همچون كاشان، اصفهان و تهران هستند، هرجا كه باشند خود را در این ایام به زادگاهشان می‌رسانند و مردان با پوشیدن تنبان‌های گشاد سیاه (تنها یادگار پوشاك گذشته مردانه) و زنان با لباس‌های محلی در مراسم شركت می‌كنند.
یكی از مراسم جالب این روستا، مراسم جاق‌جاق‌زنی است كه با شور و هیجان خاصی اجرا می‌شود. در این مراسم افراد با بر هم زدن دو قطعه چوب و خواندن اشعاری مخصوص این مراسم، در محله‌های روستا می‌گردند. اگر پیش از ظهر تاسوعا به ابیانه برسید شاهد این مراسم جذاب خواهید بود.
دو نخل 60 ساله ابیانه چند روز پیش از تاسوعا توسط محلی‌ها بیرون آورده و تزیین می‌شود و در روز تاسوعا و عاشورا در دو محله بالا و پایین سوار بر دوش مردم در شهر حركت می‌كند و عزاداران را دنبال خود می‌كشاند و دلشان را می‌برد.
مراسم نخل‌گردانی در محله پایین و بالا شبیه هم است و فردی كه سوار نخل می‌شود باید در روز عاشورا و تاسوعا به حمل‌كنندگان نخل، ناهار و شام نذری بدهد.
نخل بعدازظهر روز نهم در كوچه‌های روستا حركت داده می‌شود و بی‌آن‌كه در جایی توقف كند، به جای اول بازگردانده می‌شود. شب كه از راه رسید، عزاداران محله‌ها چراغ به دست به سینه‌زنی و نوحه‌خوانی كه آن را پرسه گویند، می‌روند. سحرگاه و پس از نماز صبح نیز با خواندن نوحه طلوع در محله می‌گردند و به استقبال اولین اشعه خورشید در صبح عاشورا می‌شتابند.
مراسم نخل‌گردانی در روز عاشورا در هر دو محله پس از برگزاری مراسم طلوع‌خوانی انجام می‌شود و تا ظهر عاشورا ادامه دارد. نخل هر منطقه فقط در محدوده همان محله گردانده می‌شود و مجاز نیست كه به محدوده محله دیگر وارد شود. در روز عاشورا دو نخل در یك نقطه با هم روبه‌رو می‌شوند و به هم سلام می‌دهند.
هنگام عبور، گاه نخل سست می‌كند تا زنی كه روی و تن خود را پوشانده از زیر آن عبور كند تا شاید سال دیگر كودكش را از روی نخل بگذرانند.
نخل محله پایین (محله قدیمی روستا) تا سرچشمه برده می‌شود و پس از صرف ناهار از آنجا نخل را كه با طناب‌های ضخیم مهار شده از سربالایی تندی بالا می‌كشند تا از راهی دیگر به جایگاه نخستین بازگردانده شود، چرا كه برگشتن از راه رفته شگون ندارد.
نخل محله پایین، در مسیرهای مشخصی از روستا گردانده می‌شود، به این ترتیب كه آن را از حسینیه تا سرچشمه (قبرستانی در شرق روستا) می‌برند و در سرچشمه به زمین می‌گذارند و بعد از صرف ناهار نذری نخل را به حسینیه برمی‌گردانند و آن را از كوه سرچشمه به بالا می‌كشند. قسمت بسیار مشكل حمل نخل محله پایین، حمل نخل در این مسیر است.
مراسم نخل‌گردانی در محله بالا نیز در روز تاسوعا پس از مراسم «جاق جاق‌زنی» شروع می‌شود. در این محله نیز نخل در مسیر مشخصی گردانده می‌شود و آیین آن مشابه محله پایین است. توقف نخل محله بالا برای صرف ناهار در مسجد و حسینیه حاجت‌گاه است كه در غرب روستا قرار دارد.
بخش گردشگری تبیان
برگرفته از جام جم
