آشنایی با كتابخانه

با هدف احیای نشر آثار اهلبیت علیهم السلام و کمک رسانی به پژوهشگران، فضلای حوزه های علمیه، دانشمندان و محققین اسلامی، بر حسب اراده ی حضرت آیة اللّه العظمی گلپایگانی قدس سره کتابخانه ی عمومی با مساحتی حدود دو هزار و یک صد متر مربع زیر بنا، در طبقه ی زیرین مدرسه ی بزرگ آیت الله العظمی گلپایگانی بنا گردید.

کتابخانه از نظر بافت شهری در فاصله بسیار کم با حرم مطهر حضرت معصومه علیهاالسلام ، مدرسه ی فیضیه، دارالشفاء و دیگر مراکز دینی و فرهنگی شهر مقدس قم قرار دارد.

کتابخانه دارای بخش های عمومی، مرجع، نشریات، امانی، دروس حوزوی، زبان های خارجی، میکروفیلم و مخطوطات است.

هسته ی اصلی کتابخانه را کتاب های شخصی حضرت آیة اللّه العظمی گلپایگانی ـ قدس اللّه نفسه الزکیه ـ که از نظر کمّی و کیفی از اهمّیت خاصّی برخوردار است و کتب کتابخانه مدرسه ی امام مهدی ـ ارواحنا له الفداء ـ (واقع در خیابان صفائیه ـ قم) تشکیل می دهد و کتب اهدایی شخصیّت های نیکوکار، همچنین کتاب هایی که مرتبا از بیت معظم له اهدا یا خریداری می شود.

به پیروی از منویات والد بزرگوار هم اکنون این سنت نیكو را حجة الاسلام والمسلمین آقای حاج آقا جواد گلپایگانی ادامه می دهند.

افتتاح کتابخانه

در خجسته میلاد مولی الموحدین حضرت امیرالمؤمنین علی بن ابی طالب علیه السلام سیزده رجب 1413 ه . ق مطابق با هفده دی ماه 1371 ه . ش کتابخانه رسما افتتاح گردید و مورد بهره برداری و استفاده عموم قرار گرفت.

کتابخانه دارای کتاب های چاپی نایاب، مصور رنگی، نقشه های جغرافیایی، چاپ سنگی و چاپ قدیمی ارزشمندی است.

در حال حاضر قدیمی ترین کتاب چاپی کتابخانه کتاب «النجاة» و «القانون فی الطب» ابن سینا می باشد که در سال 1593 میلادی یعنی 405 سال قبل در رُم (ایتالیا) چاپ شده است.

بزرگترین کتاب «مواقع النجوم یا شجره علمای حدیث و اجازه» با ابعاد پنجاه در شصت و هشت سانتیمتر و کوچکترین کتاب «کلام الله مجید» است با چاپ و خط یک سانتیمتر در دو سانتیمتر.

بخش عمومی کتابخانه

جهت تسریع در امور، نرم افزاری بر اساس سیستم «طبقه بندی جدید اسلامی» طراحی و بکار گرفته شده است و مراجعین و دانش پژوهان را در بخش نمایه های چاپی و خطی (که شامل 43 پارامتر تحقیقی ـ ایتم کاربردی ـ بوده از طریق 35 مورد آن به صورت لفظی مجزا و ترکیبی) با 1980 سر عنوان موضوعی غیر مکرر و سرعتی مطلوب یاری می رساند.

همچنین در امر جستجو، روشی ابداع نموده که می تواند موضوع های هم خانواده، مترادف و هم معنی را جستجو کند؛ به عبارت دیگر، هر موضوع با استفاده از علائم منطقی به طور اتوماتیک لغاتی را که در یک زیر مجموعه با سرعنوان های موضوعی یکسان قرار دارند، (به صورت مشتق، مترادف و معنی در «نام کتاب»، «موضوع» یا «تلخیص کتاب») ردیابی کند.

در سیستم بازیابی می توان با دو روش به اطلاعات دسترسی یافت:

1 ـ لفظی 2 ـ موردی.

1 ـ در روش لفظی تعداد الفاظ به کار رفته در نام کتاب و تعداد کتاب به صورت مجزا در صفحه ی مانیتور نمایش داده می شود. با انتخاب داده ی مورد نظر، به فیش جامع، دسترسی و چاپ آن میسر می گردد.

2 ـ در روش موردی می توان از طریق مؤلف، موضوع، کاتب، عنوان کتاب و تاریخ کتابت به کتاب مورد نظر دسترسی پیدا کرد. اطلاعات به صورت الفبایی مرتب شده، همزمان می توان فیش جامع را مشاهده کرد و نسبت به چاپ فیش اقدام نمود.

قابل ذکر است که چون تاریخ تولد و وفات مؤلفین یکی از ضروریات کار فهرست نگاری است، در برنامه بخشی به نام «وفیات المؤلفین» طراحی شده که تا کنون حدود 1723 مؤلف با ذکر نام، نام پدر، شهرت، تاریخ تولد، وفات و یک نمونه از آثار او آورده شده که به نوبه ی خود بسیار مفید و ارزنده است.

بخش خدمات مرجع

قسمتی از کتابخانه را بخش خدمات مرجع تشکیل می دهد. هدف از این بخش کمک به مراجعین کتب درسی و جنبی حوزوی، ادبیات، شروح اصول و فقه است که با تسهیلات و حذف محدودیت مورد استفاده دانش پژوهان و طلاب قرار می گیرد.

ناگفته نماند قسمت دیگری از کتابخانه به صورت قفسه باز است.

توسعه این روش (قفسه باز) تأثیر به سزائی در رشد شخصیّت مراجعین و بالابردن سطح مطالعه دارد، چه ایجاد محدودیت زیاد موجب بلااستفاده بودن کتاب می گردد و بررسی و کنترل سالانه کتابخانه و تجربه نشان می دهد که موفقیت این قسمت بسیار و مفقودی کتاب اندک است.

نشریات ادواری

نشریات و مجلات و جزوات کمتر از 48 صفحه (به استثنای نظریه های علمی)، دفتری جداگانه دارد که در آخر هر سال جزوات تنظیم و تجلید می گردد، سپس در دفتر کل ثبت و فهرست می شود.

در حال حاضر کتابخانه دارای 440 عنوان مجله و نشریه غیرمکرر است.

بخش امانی کتابخانه

بخش امانی کتابخانه تابع دفتر کل است و صدور کارت عضویت آن طبق مقررات ویژه ای است که پس از طی مراحل، عضو می تواند کتاب را در خارج از کتابخانه مورد استفاده قرار دهد.

بخش مخطوطات

این بخش گنجینه ای است نفیس که برخی از آن ها کمیاب، بلکه نایاب و منحصر به فرد می باشد.

صفحات کلام اللّه مجید با خط کوفی بدون نقطه و اعراب روی پوست از قرن دوم و سوم هجری، تفاسیر و کتب فقهی، طبی، علمی، ریاضی قرن پنجم به بعد، دست خط شهید (اول و دوم)، خط و امضای مرحوم شیخ بهایی، علامه مجلسی (اول و دوم)، دیگر بزرگان اسلام و علمای اعلام، اجازات به خطوط فقها و مجتهدین.

نسخ اصل و دست نویس مؤلفین آن ها که نشان دهنده ی علاقه و نمایشگر مراحل مختلف تمدن امّت اسلام و علاقه مندی ملّت ایران به کتاب و کتابت است.

آن ها به زبان های غربی، فارسی، ترکی، اردو، اوستائی، پهلوی، کردی و گویش های محلی و به خطوط و رموز حکما، منجمان، فلاسفه و ریاضی دانان به رشته تحریر درآمده است و به شکلی زیبا رده بندی شده، در دمای مناسب و استاندارد برای استفاده محققان و نسل آینده محافظت و نگهداری می گردد.

فهرست نسخ خطی این فرصت رابه پژوهشگران می دهد که گمشده خود را از ورای قرون و اعصار در زوایای کتابخانه بیابند و با تحقیقی افزون تر چراغی فراسوی بشریت روشن نمایند.

قابل ذکر است کتابخانه با توجّه به اهمّیّتی که برای حفاظت از مخطوطات قائل است، حفظ کتاب را در نشر آن می داند.

منابع:

كتاب فروغ فقاهت

مجله مبلغان

تهیه و فرآوری : علی فریادرس ، گروه حوزه علمیه تبیان