زمان آفرینش آسمان و زمین ‌

یکی از اوصاف قرآن کریم عدم اختلاف و عدم تناقض در آیات است که خود بدان تصریح کرده و فرموده است: اگر غیر خدا برای شما قرآن را تدوین می کرد، اختلاف زیادی در آن یافت می شد.[1]

همه‎ی آیات قرآن با هم مرتبط‎اند و بعضی از آن بعضی دیگر را تفسیر می کنند. هم‎چنین دارای عام و خاص، مطلق و مقید، حقیقت و مجاز است که باید از هم جدا شوند و برای فهم آن از احادیث پیامبر ـ صلّی الله علیه و آله ـ و معصومین ـ علیهم السّلام ـ ( که مفسر قرآن هستند) استفاده شود؛ و برای درک معانی قرآن یا باید متخصص بود و یا به اهل فن قرآن مراجعه کرد. در این میان برخی با ذکر مطالبی در باب آیات قرآن خواسته‎اند القا کنند که بین آیات قرآن تناقض وجود دارد و لذا گزاره‎های قرآنی مشتمل بر پارادوکس و تناقض است[2] نمونه‎ای از مطالب یاد شده را ذکر و مورد بررسی قرار می‎دهیم:

«در سوره‎ی هود آیه‎ی 7 آمده است: جهان در 6 روز آفریده شد، ولی در سوره‎ی فصلت آیه‎ی 9 و 10 و 12، آفرینش زمین و آسمان را در 8 روز می داند. و نتیجه گرفته که قرآن تناقض‎گویی کرده است.

در پاسخ این ادعا می توان گفت:

خداوند در آیه‎ی 7 سوره‎ی هود می فرماید:«هُوَ الَّذِی خَلَقَ السَّماواتِ وَ الْأَرْضَ فِی سِتَّهِ أَیامٍ وَ کانَ عَرْشُهُ عَلَى الْماءِ لِیبْلُوَکمْ أَیکمْ أَحْسَنُ عَمَلاً»؛ «او کسی است که آسمان ها و زمین را در شش روز (شش دوران) آفرید و عرش (قدرت) او بر آب قرار داشت، تا شما را بیازماید که کدام‎یک عملتان بهتر است».

منظور از روز (یوم) در آیه، روز معمولی و بیست و چهار ساعته نیست؛ زیرا روز معمولی بر اساس گردش خورشید و زمین به دست می آید و در آن زمان جهانی وجود نداشت تا برای آن روز 24 ساعته تصور شود.

واژه‎ی «یوم» در کتب لغت[3] و در بعضی از استعمالات قرآنی[4] و در روایات اسلامی[5] به ‌دوران و مدتی از زمان، هر مقدار که باشد، ‌اطلاق می شود.

اما آیه‎ی 9 سوره‎ی فصلت می فرماید: «قُلْ أَ إِنَّکمْ لَتَکفُرُونَ بِالَّذِی خَلَقَ الْأَرْضَ فِی یوْمَینِ»  ؛ «بگو: آیا شما به آن کسی که زمین را در دو روز آفرید کافرید؟» و در آیه‎ی 10 همین سوره می فرماید:«وَ جَعَلَ فِیها رَواسِی «مِنْ فَوْقِها وَ بارَک فِیها وَ قَدَّرَ فِیها أَقْواتَها فِی أَرْبَعَهِ أَیامٍ»؛ او در زمین کوه‎هایی قرار داد و برکاتی در آن آفرید و مواد غذایی مختلف آن را مقدّر فرمود، ‌این‎ها همه در چهار روز بود.»

و در ادامه در آیه‎ی 12خلقت آسمان را در دو روز می داند: (فَقَضاهُنَّ سَبْعَ سَماواتٍ فِی یوْمَینِ)؛ «در این هنگام آنها را به صورت هفت آسمان در دو روز آفرید».

آن جا که می گوید: «اربعه‌ ایام» (چهار روز) منظور تتمه‎ی چهار روز است؛ به این ترتیب در دو روز اول از این چهار روز زمین آفریده شد و سایر خصوصیات زمین به اضافه‎ی خلقت آسمان ها در دو روز دیگر بود که مجموعاً شش روز (دوران) می شود.

طبق این تفسیر آیه تقدیری دارد، مانند: «کل ذلک فی اربعه ایام»، یعنی همه‎ی‌ آنها اعم از خلقت زمین و آنچه در آن است در چهار روز بوده است. و تقدیر گرفتن کلمه در ادبیات عرب با قرینه، بدون اشکال است؛ برای مثال در آیه‎ی 82 سوره‎ی یوسف آمده است: (وَ سْئَلِ الْقَرْیهَ)؛ «از روستا بپرسید»‌. در حالی که از قرینه‎ی حالیه مشخص است که پرسش از روستا نیست بلکه از اهل روستاست؛ لذا تقدیر گرفتن «کل ذلک» به واسطه‎ی‌ قرینه‎ی آیه‎ی 7 سوره‎ی هود است.

یکی از منابع تفسیری قرآن، ‌خود قرآن است؛ یعنی بعضی از آیات قرآن بعضی دیگر را تفسیر می کنند. حضرت علی ـ علیه السّلام ـ می فرماید: «ینطق بعضه ببعض و یشهد بعضه علی بعضٍ؛[6] برخی از آیات قرآن برای برخی گویا و برخی از آن برای برخی دیگر گواه است». و روش علامه‎ی طباطبایی در تفسیر المیزان روش تفسیر قرآن به قرآن است.[7]

لذا این که قرآن در آیه‎ی 7 سوره‎ی هود به صراحت اشاره دارد که خلقت آسمان و زمین در شش دوران است، تفسیر کننده‎ی آیات 9 و 10 و 12 سوره‎ی فصلت است و لازم است عبارت «کل ذلک» در آیه در تقدیر گرفته شود.

پی نوشت ها :

[1] . سوره نساء ، آیه 82.

[2] . سایت سکولاریسم در ایران، تاریخ 12/9/84.

[3] . راغب اصفهانی، مفردات، بیروت، قربی،‌1416 ق، ذیل واژه‎ی «یوم»،.

[4] . سوره‎ی معراج، آیه‎ی 4.

[5] . «الدهر یومان یوم لک و یوم علیک» (نهج البلاغه).

[6] . نهج البلاغه، خ 133.

[7] . سید محمد حسین طباطبایی، مقدمه تفسیر المیزان، مقدمه‎ی قرآن در اسلام.

بخش قرآن تبیان

منبع : اندیشه قم