مهارت مطالعه را بیاموزیم
کسی که «مهارت مطالعه» را می‌داند و براساس آن به خواندن و نوشتن یا پژوهش درباره موضوعی می‌پردازد، به آسانی می‌تواند مشکلات پیش روی خود را حل کند. او، معمولا موضوعات را بهتر یاد می‌گیرد، راه رسیدن به هدف را کوتاه‌تر می‌کند، از فرصت‌های موجود استفاده بیشتری می‌برد و در وقت نیز صرفه‌جویی می‌کند. امروزه پژوهش‌های زیادی درباره این که چگونه مطالعه مفیدتری داشته باشیم، انجام شده است.
پژوهش‌گران معتقدند باید درس و مطالعه را برای خود خوش‌آیند و لذت‌بخش سازیم. باید سعی کنیم بر موضوع درسی تسلط پیدا كرده و بر فضا و مفهوم درس‌ها تأکید کنیم. از تکرار طوطی‌وار و بدون اندیشه اجتناب و اوقات مطالعه را تقسیم‌بندی کنیم. همچنین بایستی دفعات متعددی را برای مرور و بازدهی مجدد ترتیب دهیم. اگر موفق شدیم که درسی را تمام کنیم، تمامیت‌گرا نباشیم. در محیطی که موجب تداخل و حواس‌پرتی می‌شود، مطالعه نکنیم. سبک‌های یادگیری خود را بشناسیم و برای خود برنامه‌ریزی داشته باشیم. همچنین باید دلایل طفره رفتن خود از انجام تکالیف را بشناسیم تا بتوانیم مطالعه مؤثرتر و موفق‌تری داشته باشیم.
سبک‌های یادگیری را بشناسیم
زمانی که شما از طریق بینایی، شنوایی یا بساوایی اطلاعات را دریافت می‌کنید، یادگیری اتفاق می‌افتد. بنابراین ممکن است شما ابتدا یک یادگیرنده دیداری، شنیداری یا بساوایی باشید. یادگیرنده‌های دیداری ترجیح میدهند اطلاعات را ببینند، یادگیرنده‌های شنیداری ترجیح میدهند اطلاعات را بشنوند و یادگیرنده‌های بساوایی ترجیح میدهند با دست تجربه کنند. شما به عنوان یادگیرنده، جزء هر کدام از دسته‌های فوق باشید می‌توانید با انتخاب سبک یا سبک‌هایی که برای یادگیری ترجیح می‌دهید، راه‌هایی را برای تقویت فعالیت‌های کلاسی و مطالعه خود تعیین کنید.
معمولا سبک‌های یادگیری شامل موارد ذیل می‌باشد:
یادگیرنده‌های دیداری
یادگیرنده‌های دیداری به خواندن درس‌ها خیلی بیشتر از افرادی که از طریق شنیداری یا بساوایی یاد می‌گیرند، علاقه‌مند هستند و تقریبا همه مواد آموزشی، موافق کار و نظر آنهاست. اگر شما جزء یادگیرنده‌های دیداری هستید، از آنجا که یادداشت‌هایی که در کلاس می‌نویسید یادگیری شما را از لحاظ دیداری تقویت می‌کند، باید در کلاس هر چه می‌توانید یادداشت بردارید تا پیشینه دیداری خوبی از درس داشته باشید.
یادگیرنده‌های بساوایی
افرادی که از طریق حس بساوایی بهترین یادگیری را دارند، عموما رشته‌هایی که کارهای آزمایشگاهی دارند مانند زیست‌شناسی، دندان‌پزشکی یا پرستاری را ترجیح میدهند. این افراد باید در جستجوی راه‌هایی برای به کار بردن دست‌هایشان براساس استعداد یادگیری خود باشند. هنگام مطالعه این افراد نه‌تنها متن را علامت‌گذاری می‌کنند و زیر آن خط می‌کشند، بلکه سوال و کلید واژه جواب‌ها را نیز در کاغذ خلاصه می‌نویسند.
یادگیرنده‌های شنیداری
از آنجا که این افراد از راه گوش دادن اطلاعات را پردازش می‌کنند، در کلاس درس نسبت به دو گروه دیگر (دیداری و بساوایی) طبیعتا خیلی راحت‌تر هستند و بازگو کردن مطالب با صدای بلند مهارتی ساده و خیلی طبیعی در یادگیری‌شان نسبت به دو گروه دیگر است.
از دیگر نکاتی که در مهارت مطالعه مورد توجه است، این است که برخی از افراد یادگیری برایشان سخت است.
موارد زیر از جمله دلایلی هستند كه یادگیری را برای افراد سخت نشان میدهند:
ـ آنها مراحل یادگیری را درک نمی‌کنند و احتمالا از توانایی‌هایشان به درستی استفاده نمی‌کنند.
ـ آنها احتمالا زمان خود را سازمان‌دهی و تنظیم نمی‌کنند.
ـ انگیزه کمی برای آموختن دارند.
ـ آنها توسط خانواده و دوستانشان به تحصیل وادار می‌شوند.
ـ امید پیشرفت‌شان کم است.
ـ آنها آموخته‌اند که شکست بخورند.
ـ آنها از درک خواسته‌های معلم ناتوانند.
شناسایی دلایل طفره رفتن:
تعلل و طفره رفتن، تعطیل غیرضروری کار، وظایف یا تکالیف است. اکثر افراد با وجود تلاش‌شان مدت زیادی را با تعلل زایل می‌سازند. البته پیامدهای تعلل همیشه بسیار جدی نیستند. مثلا شما می‌توانید مرتب کردن اتاق خود را یکی دو روز به تعویق بیندازید، اما اگر تکالیف‌تان را قبل از زمان مقرر انجام ندهید، مشکلی بسیار جدی خواهد بود. بنابراین برای غلبه بر عادت طفره رفتن از کارهای تحصیلی لازم است که ابتدا دلایل تعلل کردنتان را تجزیه و تحلیل نمایید.
فقدان انگیزه:
یکی از دلایل مهمی که بعضی از افراد دچار تعلل می‌شوند، فقدان انگیزه اساسی برای کنترل اهداف و زندگی خودشان است. فقدان انگیزه به نوبه خود می‌تواند ناشی از عدم کانون کنترل درونی باشد. برای مثال، اگر تنها به این خاطر به دانشگاه آمده باشید که والدین‌تان این‌گونه خواسته‌اند یا دوستان‌تان به دانشگاه رفته‌اند، نمی‌توانید مسئولیتی برای یادگیری خود به عهده بگیرید.
ترس از شکست:
دومین دلیل مهم تعلل، ترس از شکست است. علت این امر عدم اطمینان به خود یا کمال‌طلبی افراد است. برای غلبه بر این تعلل باید به خاطر داشته باشید که شما یک انسان هستید و قادر به انجام تمام کارها نیستید؛ بلکه باید تلاش کنید تا طرحی را بدون احتیاج به بهانه‌ای مانند «اگر وقت کافی داشته باشم» به اتمام برسانید.
واهمه از شروع کردن:
دلیل سوم تعلل، مشکل شروع کردن است. چنان‌چه خود را با فهرستی از بهانه مشغول کنید، آمادگی شروع طرح یا تکلیف خود را از دست داده و به احتمال زیاد در طبقه تعلل می‌افتید.
نکته:
سبک‌های یادگیری خود را بشناسید و برای خود برنامه‌ریزی داشته باشید. همچنین دلایل طفره رفتن خود از انجام تکالیف را بشناسید تا بتوانید مطالعه مؤثرتر و موفق‌تری داشته باشید.
روبه‌رو شدن با مسائل بسیار دشوار:
چهارمین دلیل تعلل در کارها، شامل اندازه و اهمیت مسأله است. کلید کنترل وظیفه‌های بسیار دشوار، تقسیم آن به بخش‌های قابل کنترل است. یک تکلیف بزرگ را نمی‌توان یک‌باره تمام کرد؛ بلکه باید قسمت به قسمت انجام داد.
یک دانش‌آموز تلاش‌گر معمولا این کارها را به خوبی انجام می‌دهد:
1 ـ درس جدید را قبل از تدریس معلم مطالعه می‌کند. به عبارت دیگر پیش‌مطالعه دارد.
2 ـ تمرکز حواس دارد و به مباحث معلم به خوبی توجه می‌کند.
3 ـ از گفته‌های معلم یادداشت برمی‌دارد.
4 ـ به محض تمام شدن کلاس، یادداشت‌هایش را مرور و تکمیل می‌کند.
5 ـ در کلاس جایی می‌نشیند که حداکثر استفاده را ببرد و آرامش جسمی و روحی داشته باشد.
6 ـ معمولا زمانی که نیاز باشد، سؤال می‌کند.
7 ـ درس جلسه قبل را به خوبی فرا می‌گیرد.
8 ـ هر جمعه دروس هفته را مرور می‌کند.
9 ـ مطالبی را که یاد گرفته به منظور جا افتادن برای دیگران بازگو می‌کند.
10 ـ برای هریک ساعت کلاس درس، دو ساعت وقت مطالعه در نظر می‌گیرد.
راه‌بردهای به خاطر سپردن (تقویت حافظه):
1 ـ کار به خاطر سپردن را طی چند جلسه انجام دهید.
2 ـ مطالب را با صدای بلند و از بر بخوانید.
3 ـ رویکرد مثبتی داشته باشید و مطالب را به خاطر بسپارید.
4 ـ مطالب مورد نظر خود را در چارچوب معناداری سازمان‌دهی کنید.
5 ـ خودتان را آزمون و بازآزمون کنید.
6 ـ مطالب را چند بار مرور کنید.
7 ـ مطالب را با استفاده از قلاب‌‌ها یا تله‌ها، واژه‌های راهنما و قافیه‌دار به یاد بیاورید.
8 ـ قبل از خوابیدن و بعد از بیدار شدن مطالعه کنید.
اصول کلی برنامه‌ریزی درسی:
اصولی را که لازم است در یک برنامه‌ریزی رعایت شود، به این شرح است:
1 ـ سعی کنید درس‌هایتان را در طول ترم هر روز بخوانید؛ نه این که همه درس‌ها را برای یک شب یا یک روز بگذارید.
2 ـ سعی کنید تکالیف و وظایف‌تان را در یک دفتر یادداشت کنید تا فراموش نشوند.
3 ـ همه کارهایتان را زود شروع کنید. کار این لحظه را به لحظات و زمان‌های دیگر محول نکنید.
4 ـ خود را متعهد کنید که یک پیش مطالعه، یک مطالعه بعد از کلاس و یک مطالعه عمیق برای جلسه بعد داشته باشید.
5 ـ هر جلسه، لیست کارهایی را که برای هفته آینده باید انجام دهید، در برنامه بنویسید.
همچنین در نظر داشته باشید که یک برنامه‌ریزی مناسب باید دارای چنین شرایطی باشد:
ـ برنامه‌ریزی شما باید مطابق و مناسب با اوضاع و احوال خودتان باشد.
ـ انعطاف‌پذیر باشد.
ـ حتما با توجه به اولویت‌ها، برنامه‌ریزی کنید.
ـ برای هر درس، وقت کافی در نظر داشته باشید.
ـ فعالیت‌های شخصی و روزمره را در برنامه منظور کنید.
ـ برای وقت‌های مرده، فعالیت‌هایی را مشخص کنید.
ـ به اجرای برنامه و مقاومت کردن در برابر عوامل نفی آن مقید باشید.
چه موقع مطالعه کنید؟
خوب است که زمان مطالعه خود را نزدیک به سمینار یا کلاس درس برنامه‌ریزی کنید. گرچه زمان‌بندی برای مطالعه بستگی به این دارد که درگیر چه فعالیت‌هایی هستید، لذا پیشنهاد می‌شود که مطالعه خود را برنامه‌ریزی کنید، یعنی:
ـ بعد از درس چنان‌چه برای مرور و اندیشیدن موضوع وقت در اختیارتان قرار گرفت، میزان درک خود را بررسی کنید.
ـ قبل از کلاس‌های درس و سمینارها، فرصتی برای خواندن اطلاعات زمینه‌ای و پایه به دست آورید و خود را آماده کنید تا شرکت‌کننده مؤثری باشید.
ـ مطابق با روحیه خود ببینید برای شما آسان‌تر است که در چه زمان‌هایی از هفته یا روز درس بخوانید.
ـ بیشتر افراد صبح‌ها احساس شادابی بیشتری می‌کنند. بنابراین خوب است که برنامه‌ریزی کنید فعالیت‌های مشکل را در آغاز هر روز انجام دهید.
نویسنده: معصومه اسدی
