آب را توى شیر ما نریزند!
بسم الله الرحمن الرحیم
در نوشتار قبل با استفاده از سخنان بزرگانی چون آیت الله العظمی بهجت و استاد شهید مطهری، «اخلاص» و «صداقت و مستند سخن گفتن» به عنوان دو شرط اساسی برای منبر و روضه خوانی مطرح شد.
گفته شد که علاوه بر این كه دروغ كار غلطى است، نیازی به آن نیست، آنقدر مطالب راست هست كه همانها را اگر بگوییم كافى است.
و هر چند واقعیتهای قضایاى سیدالشهداء علیه السلام از همه این اكاذیب بالاتر است، ولى تا ممكن است، انسان باید از مدارك صحیح، خارج نشود.
در ذیل علاوه بر ذکر نکات دیگری از آیت الله العظمی بهجت که تکمیل کننده مطلب قبلی است، شرایط دیگری همچون «وفای به وعده» و «عدم ایجاد مزاحمت مجالس روضه برای مردم» بیان خواهد شد.
بیان یقینیات
یکی از نکاتی که آیت الله العظمی بهجت در موارد مختلفی بر آن تأکید داشته اند و آن را به مبلّغان گوشزد می کردند، این بود که به بیان «یقینیات» اکتفا کنند و در سایر موارد احتیاط نمایند؛ رعایت این نکته مستلزم مستند و دقیق حرف زدن است.
آیت الله بهجت می فرماید:
«در وقت تبلیغ باید سعى كنیم یقینیات قرآن و عترت را نقل كنیم و به مسموعات خود، بدون مراجعه به دلیل یا كتاب، اكتفا نكنیم، و حداقل به همان كتابى كه از آن نقل مى كنیم، استناد دهیم.
وقتى ما وارد كربلا شدیم، مرحوم آقا میرزا هادى خراسانى -كه بعد از مرحوم آقا سید محمد كاظم یزدى شایسته مرجعیت بود ولى قبول نكرد كه مرجع بشود- فوت كرده بود، ولى چه آثار و بركاتى از ایشان نقل و ذكر خیر مى شد كه چگونه در مقتل حسینى (علیه السلام) و دیگر موضوعات، مطالب را با دقت نظر و با استناد به دلیل بیان مى كرده است.» (1)
آب را توى شیر ما نریزند!
آیت الله بهجت، بیان یقینیات و احتیاط در سایر موارد را در امور زندگی اجتماعی هم لازم می دانند و همچنین در قبول کردن سخن دیگران نیز متذکر می شوند که فقط یقینیات را بپذیریم! خوب است بیاندیشیم که اگر چنین می کردیم، چقدر مشکلات جامعه ما کم می شد.
ایشان فرموده اند:
«یقینیات را از دست ندهید، کارتان برای او (خدا) باشد. [اگر] رئیس شدید، راستگو باشید باید طوری باشد که همیشه خدا را، بلکه ولی خدا را، ناظر و بصیر در جزئیات و کلیات کارتان بدانید.
ملتفت باشید! خیلى احتیاط بكنید! احتیاط شما هم فقط در همین است كه از یقین، تجاوز نكنید؛ بلكه امروز بزرگها هم همین جورند، باید خیلى سعى بكنید كه غیر یقین را، داخل یقینیات ما نكنند، آب را توى شیر ما نریزند!
اگر یك نفر، هزار كلمه حقى گفت، این هزار كلمه را خوب تأمل بكنیم و از او بگیریم، بعد [تأمل كنیم كه] هزار و یكم هم درست است؟ نه آن ظن است، یقین نیست.
هر كلمه اى از هر كسى شنیدید، دنبال این بروید كه آیا این صحیح است؟ تام است؟ مطابق با عقل و دین هست یا نه؟ [و بدانید كه] در وقتى ما خلوت كردیم (خداوند) مطلع است، وقتى جلوى مردم هستیم مطلع است، حرف مى زنیم مطلع است، ساكتیم مطلع است.» (2)
منبر با كتاب
یکی از احتیاطهایی که برخی بزرگان داشته اند، عدم اکتفا به حافظه بوده است. ایشان علاوه بر مطالعه دقیق برای منبر، برای مستند حرف زدن، مطالب و خصوصا روایات از روی کتاب نقل می کرده اند.
آیت الله العظمی بهجت می گوید:
«رسم بر این است كه اهل علم و روضه خوان ها در بالاى منبر مطالب را از روى كتاب نخوانند، و این خلاف احتیاط است، مخصوصا در نقل روایات و به خصوص در ماه رمضان.
آقا «شیخ مهدى واعظ خراسانى» معروف كه در این كار متبحر بود، و در زمان رضا پهلوى از ایران خارج شده بود و در مدرسه ما (3) حجره داشت، بعد از هفتاد سال سابقه كار، براى رفتن به منبر، مقید به مطالعه بود، مانند مدرسى كه مى خواهد درس بدهد!
هیچ كارى نیست كه احتیاط در آن پشیمانى در پى داشته باشد.» (4)
اگر چنین تبلیغ کنی، پشیمان نخواهی شد
یکی از مبلغان در پرسشی از محضر مرحوم آیت الله العظمی بهجت می گوید: «خواهشمندم در مورد تبلیغ، حقیر را راهنمایی فرمایید.»
آیت الله بهجت ضمن بیان نکاتی، متذکر می گردد که وظیفه مبلغ، اتصال به قرآن و عترت است و توصیه می کنند که بر یقینیات و کتب مورد تایید علمای بزرگ و کتب معتبر اکتفا شود و بهتر این است که مطالب نقلی از روی آن کتاب معتبر و مقبول خوانده شود و ترجمه صحیحی برای استفاده مستمعان ارائه گردد.
پاسخ آن عالم ربانی چنین است:
«بسمه تعالی
الحمدلله وحده و الصلوة علی سید أنبیائه محمد و آله سادة الأوصیاء.
مبلغ اگر از یقینیات تجاوز نکرد، پشیمان نخواهد شد. مبلغ باید مؤمنین را متصل به «ثقلین» نماید، یا اتصالشان را محکم تر نماید.
اگر در مسلمات، مردم با «ثفلین» شدند، خودشان تعقیب از تعلم موالید و مستخرجات صحیحه از آنها می نمایند. [مبلغین] در مدائح و مصائب و معارف، اقتصار بر کتب علما یا مقبول نزد علما نمایند؛ و در احادیث، بر کتب معتبره معروفه اکتفا نمایند.
و [اکنون] مرسوم شده [که] همه اینها را از حفظ انجام می دهند و لازمه اش این است که مردم از بسیاری محروم می شوند و مبلغ با تکرار انجام تبلیغ می دهد؛
اولی این است که غیر احادیث را از روی کتابهای مقبوله بخوانند و اختیار نمایند آنچه احسن است؛ و در احادیث از روی کتب معروفه معتبره شیعه انجام دهند با ترجمه صحیحه تا افاده و استفاده احسن و اکثر باشد. والله الموفق للصواب و الحمد لله و الصلوة علی محمد و آله.» (5)
منبر برو، اما با سه شرط
آقا میرزا هادى خراسانى، عالم بزرگی بود که منبر و تبلیغ را بر قبول مرجعیت، ترجیح داد. روشن است که چنین مردی، دو شروط اساسی «اخلاص، صداقت و مستند حرف زدن» را که قبلا درباره اش صحبت شد، رعایت می کند. اما در خوابی که خدمت پیامبر صلى الله علیه و آله و سلم، مشرف می شود؛ آن حضرت نکات دیگری را به او تذکر می دهند.
آیت الله بهجت، این قضیه را چنین نقل می کنند:
«...ایشان مى گفته است: حضرت رسول (صلى الله علیه و آله و سلم) را خواب دیدم كه به من فرمود: «چرا مرجعیت را قبول نمى كنى؟»
عرض كردم: سنگین و سخت است.
فرمود: «پس منبر برو، اما با سه شرط:
اول این كه: هر جا وعده دادى، تخلف نكن!
دوم این كه: هر چه بابت منبر به تو دادند بگیر و به كم و زیادش كار نداشته باش.
سوم این كه: اگر روى منبر بودى و در اثناى سخنرانى تو در مجلس پذیرایى كردند و چاى، آب، شربت یا چیز دیگرى دادند، ایراد مگیر و ناراحت مشو.»
ناقل این مطلب یكى از منبرى هاى خوب تهران بود كه منبرش را دیده بود و مى گفت: اگر بگویند [فلان شخص] منبرش مثل آقا میرزا هادى خراسانى یا بهتر بود و یا هست، بشنو و باور نكن!» (6)
بلندگوها!
روشن است برای اقامه مجالس اهل بیت علیهم السلام و نزدیک شدن به ساحت مقدس ایشان، باید عمل ما خداپسندانه و مورد تأیید حضرات معصومین باشد؛
از این جاست که اگر کسی اخلاص داشت، در تبلیغ و روضه خوانی اش سراغ دروغ و خلاف شرع نمی رود و در این صورت است که هم منبری ها و هم مستمعان و برپاکنندگان مجالس، از کارهایی که موجب نارضایتی آن بزرگواران باشد انجام نمی دهند.
یکی از اموری که ممکن است گرفتار آن شویم، ایجاد مزاحمت برای مردم و آزار و اذیت دیگران است؛ ممکن است مجالسی را دیده باشید که بلندگوها را با صدای گوش خراشی علاوه بر داخل مجلس، رو به سوی مناطق اطراف بلند می کنند و چه بسا تا پاسی از شب ادامه داشته باشد.
حتی گاهی گمان می کنیم که این کار ما ترویج و تبلیغ برای اهل بیت است در حالی که چه بسا اثر عکس بگذارد.
البته مقصود این نیست که کلا صدای مجالس و دسته های عزاداری، به هیچ جا نرسد.
پس ملاک چیست؟
آیت الله العظمی بهجت در این باره می فرماید:
«بلند كردن صداى بلندگوهاى مساجد و روضه خوانى ها اگر به اندازه اى باشد كه هركس بخواهد بخوابد، بتواند بخوابد، اشكال ندارد.
در غیر این صورت، یعنى اگر بلند كردن صداى بندگو به اندازه اى كه هر كس بخواهد بخوابد نتواند بخوابد، خلاف سیره متشرعه است ؛ زیرا ممكن است در اطراف مسجد یا تكیه، فردى مبتلا به مرض قلبى باشد و یا شخصى غیر مریض در اطراف باشد كه بخواهد فرداى آن روز سر كار برود و نتواند بخوابد، آیا مزاحمت او كه مى خواهد روزى عالیه خود را تاءمین كند، اشكال ندارد؟!
اگر انسان مسلمان بخواهد متمدن به تمدن اسلام باشد و دیگران را به حقایق اسلام دعوت كند، یا افراد مسلمان را در اسلام برقرار و ثابت نگاه دارد كه به بلاد مختلفه كفر فرار نكنند، باید كاملا حقوق و حدود اسلامى را بشناسد و به آن ها عمل كند. شاید ایجاد این گونه مزاحمت ها حتى براى فرد غیر مسلمان هم از ما جایز نباشد.
با رعایت اخلاقیات و رفتار صحیح اسلامى، افراد غیر مسلمان هم به اسلام و مسلمان ها گرایش پیدا مى كنند.» (7)
این سخن آیت الله بهجت یادآور این نکته است که در موارد مختلفی به ما آموخته اند با عملتان دیگران را دعوت کنید.
الحمد لله رب العالمین
پی نوشت ها:
(1) در محضر بهجت، ج2، ص130
(2) به سوى محبوب، 69-78
(3) مدرسه سید محمد كاظم یزدى واقع در نجف اشرف
(4) در محضر بهجت، ج1، ص59
(5) پایگاه اطلاع رسانی آیت الله العظمی بهجت
(6) در محضر حضرت آیت الله العظمى بهجت، ج1، ص258
(7) در محضر بهجت، ج2، ص22
تهیه و فرآوری : گروه حوزه علمیه تبیان ، حامد رهنما
