چگونه به کودکم نظم را بیاموزم؟

** بهترین زمان از همان بدو تولد است. در تعالیم اسلامی داریم که قبل از آنکه کودکت به بدی ها خو بگیرد او را به نرمی به خوبی ها عادت بده. این نظم را در تغذیه کودک، در تعویض او و... باید رعایت کرد. کمی که بزرگتر شد، از طریق کنترل ادرار و دفع او، زمینه را برای نظم در کارهایش فراهم کنید. حدوداً سنین 18 ماهگی.

**در مراحل بعدی، برنامه ای برای نظم او در خواب و خوراک، در شستشو و استحمام، در بازی ها و معاشرت ها و... :

از 2 سالگی

**مثلاً: کودک از 2 سالگی به بعد می تواند به شما در چیدن سفره کمک کند. از همین فرصت استفاده کنید. از او بخواهید هر چیز را در سفره در جای خود قرار دهد و برای این کار او را تشویق کنید. درواقع کاری کنید که او از نظم داشتن لذت ببرد و خود را محتاج نظم ببیند.

نکته مهم:

**  از کودکتان به تناسب سن، جنس، ظرفیت روانی و شرایط محیطی زندگی‌تان، توقع داشته باشید. ما از کودک 4 ساله توقع نظم فرد بزرگسال را نداریم. به عبارت دیگر، نظم را از کودکتان بخواهید ولی با او مثل یک سرباز یا یک روبات رفتار نکنید!!

** اصولاً اندکی ریخت و پاش، بی نظمی و آشفتگی جزء شرایط رشد است و شما باید این را بپذیرید. این که توقع کنید کودک فقط و فقط به نظم بیندیشد و بسیار مبادی آداب باشد فکری خطا و ضربه به رشد اوست.

چگونه به کودکم نظم را بیاموزم؟

آموزش ها: قدم اول این است که به صورت مستقیم و غیرمستقیم و به تناسب سن او به آموزش نظم بپردازیم یعنی اول باید بداند نظم یعنی چه؟

تذکرات و القائات: این مسئله نقشی اساسی و فوق العاده در ایجاد نظم در کودک دارد. از نظم تعریف کنید و او را تشویق به رعایت آن نمایید. تکرار مسائل (البته به شیوه ای آرام و مهربان، بدون خشونت، بدون کنایه و تحقیر) موجب جهت دادن تدریجی طفل به اتخاذ شیوه ای منظم است.

تهیه مقررات: برای او مقرراتی تعیین کنید و از او بخواهید آن را رعایت کند. مثلاً: معلوم باشد که ماشین های اسباب بازی اش را در کدام سبد بگذارد، عروسک هایش را در کدام طبقه کمد؟ کتاب هایش را در کجا و...

و به نظارت غیرمستقیم و مستقیم او بپردازید. به گونه ای که این نظارت، برای او خسته کننده نباشد و آن را منطقی و مفید بداند.

جنبه الگویی: کودک بخش اعظم آموخته هایش را از راه دیدن الگوها فرامی گیرد و اولین الگوها پدر و مادر و اعضای خانواده و بعد دوستان‌اند. گاهی در حضور کودک، اشیاء را در جای خود قرار دهید یا با هم در ساعتی منظم و معلوم به رختخواب بروید.

تنظیم برنامه: وقتی که کودکتان به اهمیت نظم پی بُرد و آن را منطقی و شیرین دانست، با هم برنامه ای تهیه کنید که در آن ساعات مطالعه، خواب، بازی و... معلوم باشد. این برنامه باید به گونه ای باشد که کودک در سایه‌ی عمل به آن، به نتایج لذت بخشی برسد، نباید احساس خستگی کند و نیز نباید احساس کند برنامه ای خشک و غیرجذاب است. مثلاً: قرار بگذارید او ساعت 10 بخوابد ولی اگر چند دقیقه تأخیر شد، حکم اعدامش را صادر نکنید!!

این کار از سنین قبل از 7 امکانپذیر است.

نشان دادن آثار: برای اینکه نظم در او نهادینه شود در مواردی او را متوجه فواید آن کنید.

سپردن مسئولیت: گاهی مسئولیتی را به او بسپارید و بخواهید که آن را به انجام برساند. مثلاً: مسئولیت نظم وسایل و اشیاء اتاق یا تنظیم سفره و وسایل آن را به او بدهید.

از حدود سنین 6 می توان از کودک خواست که اشیاء و اثاثیه اتاق خود را منظم کند، وسایل و ابزار خود را تمیز کند.

از سن 7 می توان از او خواست میز خود را تمیز کند، روی هر کشو اتیکت بچسباند و زندگی شخصی‌اش را سر و سامان دهد. و البته تشویق و تحسین در این رابطه حرف اول را می زند.

زمینه سازی برای عادت : عادات بر اثر تکرار و تمرین بدست می آیند. اگر بتوانیم رعایت نظم را برای کودک، جزئی از زندگی او بسازیم، در آن صورت او تدریجاً به آن عادت خواهد کرد و وقتی کودک به چیزی عادت کند دیگر آن کار دشوار نخواهد بود. و در بزرگسالی وقتی به حدیث امام علی (ع) در مورد نظم و یا احادیث دیگر در ستایش نظم برمی خورد نه تنها احساس سختی ندارد بلکه شیرینی دارابودن این خصلت را با تمام وجود احساس می کند. حال بببینیم چگونه؟

مثلاً: به کودک خود آموزش دهید و کم کم با تشویق برایش ایجاد عادت کنید که هر روز پس از بازگشت از بازی یا مدرسه یا... دست و صورت خود را بشوید، هفته ای 2 بار استحمام کند و...

در طریق ایجاد عادت، مراقبت دائم لازم است. سازندگی اندیشه او، اصلی است که باید رعایت شود، در مورد خطا و اشتباهش به او مهربانانه تذکر دهید و وقتی به درستی کاری را انجام داد او را تشویق و تمجید کنید.

استفاده از عوامل کمکی:

برای ایجاد نظم در زندگی کودک دلبندتان از عوامل کمکی زیر نیز می توانید استفاده کنید:

 بازی: از طریق بازی می توانید هر نوعی از صفات اخلاقی و نیکو را در کودکتان به آسانی نهادینه کنید. به او درس شجاعت، کمک به همنوع، همکاری، معاشرت های دوستانه و البته نظم و ترتیب بدهید (و صد البته می توانید انواع و اقسام رذیلت های اخلاقی، بی نظمی، خودخواهی و... را نیز به او آموزش دهید!!)

مثلاً: برخی از بازی ها وجود دارند که انجام آن ها مبتنی بر رعایت قوانین و مقررات است. مثل بازی های نظامی ، دزد و پلیس، امدادگری، قایم باشک، بازی سکوت، بازی جهش و حرکت بر اساس شماره ها و...

پندگویی، خیرخواهی و اعلام محبت: کودکتان باید قلباً متوجه شود که شما او را دوست می دارید و اگر می خواهید منظم باشند دقیقاً به علت همین محبت است. چون با رعایت نظم، در زندگیشان موفق تر خواهند بود.

 رفق و مدارا و نادیده گرفتن، عفو و گذشت، هم چنین تشویق ها و تحسین ها، دادن امتیازات برای نظم و ترتیب و...

لطفاً جوگیر نشوید!!

آنچه باید در زمینه‌ی نظم بخشی به رفتار کودکتان به طور اخص و نهادینه کردن هر خصلت نیکوی دیگری بطور اعم باید رعایت کنید به این شرح‌اند:

** تنبیه ها به ویژه بدنی، بی نظمی کودک را اصلاح نمی کند و اگر هم در مواردی اصلاح کند قطعاً پایدار نخواهد ماند. توصیه می شود بعضی از موارد بی نظمی را نادیده بگیرید و هرگاه احساس کردید نیاز به تنبیه است به جای کتک زدن یا آزار و حتی تحقیر شخصیت کودک، می توانید از آنچه او دوست می دارد، محرومش کنید یا با ناراحتی توبیخش کنید. (فقط یادتان باشد تنبیه‌تان اولاً به شخصیت او لطمه ای نزند و ثانیاً مجازات هایتان در حد و اندازه‌ی رفتار بد او باشد یعنی لطفاً در تنبیه، کنترلتان را از دست ندهید و زیاده روی نکنید).

** امر و نهی شدید بیشتر از اینکه در کودک مؤثر باشد شما را آزرده خاطر و خسته می کند. به جای آن سعی کنید با ملاطفت و مهربانی و بیان نتایج مطلوب، رفتار خوب را در درون جانش بنشانید.

** باز هم می گوییم که تشویق نقاط مثبت به مراتب سازنده تر از سرزنش است.

یادتان باشد که در عادت دادن به هر خصلتی، مهمتر از هرچیز صبر و صبر و صبر است و هرچه سن کودک کمتر باشد آسانتر است. و دلیل آن براساس تعالیم دین مبین اسلام اینگونه آمده است که شاخه‌ی نرم، منعطف تر از شاخه‌ی خشکیده است. و نکته‌ی آخر اینکه چنانچه با این دستورالعمل ها نتوانستید کاری از پیش ببرید یا دیر به فکر افتاده اید پیشنهاد ما مراجعه به یک مشاور آگاه در زمینه‌ی مسائل کودک و نوجوان و روانشناسی مرضی است. موفق باشید.

نتیجه گیری:

نظم در زندگی فردی و اجتماعی افراد بسیار مؤثر است و رعایت آن علاوه بر صرفه جویی در وقت و هزینه، کیفیت انجام کارها را نیز به مراتب بالا می برد. در راستای ایجاد نظم در کودک مهمترین مسأله صبر و حوصله‌ی والدین و مهم تر از آن منظم بودن خود آن هاست. لذا اگر می خواهید کودکتان منظم باشد اول خودتان سعی کنید (حداقل جلوی چشمان او) نظم را رعایت کنید. و هرگاه کودکتان به توصیه های شما عمل کرد او را تشویق کنید؛ حتی اگر آن کار انجام شده توسط او برای شما بسیار پیش پا افتاده باشد زیرا برای ایجاد هر خصیصه‌ی مثبتی از کوچک ترین ها شروع کردن و به بزرگ ها ر سیدن هم آسان تر است و هم اثرات آن پایدارتر خواهد بود.

منابع:

1- خانواده و کودکان دشوار- دکتر علی قائمی

2- روانشناسی رشد- دکتر حسن احدی و دکتر شکوه السادات بنی جمالی

3- نهج البلاغه امیرمؤمنان امام علی (ع)

4- روانشناسی رفتار غیرعادی- دکتر بیرجندی

5- روانشناسی تحلیلی- دکتر ضیائی

مطالب مرتبط :

خانه كوچك من / اتاق نامرتب ، كودك شلخته

تا چه حد سخت گیر باشیم

مامان لطفا به وسایل من دست نزن!

مخالفم ،پس هستم