مراسم تشت گذاری در اردبیل

اگر گذارتان به مساجد اردبیل بیفتد، در بیشتر آنها سکوهایی را می بینید که گوشه دیوارها تعبیه شده اند. این سکوها اگرچه گاهی در طول سال جایگاه قرآن و کتاب های ادعیه می شود اما در بیشتر مساجد، جایگاه همیشگی تشت های بزرگ مسی و برنجی هستند که از سه روز مانده به محرم، در مراسم تشت گذاری از آنها استفاده می شود.

اردبیل از دوران قدیم صاحب شش محله اصلی بوده که اهالی شهر با تعبیر "محلات ششگانه" از آن یاد می کنند. کوچه ها و مساجد کوچکترهر محله اصلی هم در زبان محلی خولا (شاخه) نام داشت. بنابراین عزاداری های ماه محرم در 6محله و خولاهایشان برگزار می شد و 6 تشت هم برای هر کدام از این محلات در نظر گرفته شده بود.

زمان دقیق تشت گذاری، از روز 27 ذی الحجه تا اول ماه محرم، است که در این مدت نزدیک به 200 مسجد اردبیل میزبان این مراسم هستند. اولین تشت گذاری رسمی در روز 27 ذی الحجه، پس از نماز مغرب در مسجد جامع شهر صورت می گیرد و طی روزهای باقی مانده تا آغاز ماه محرم، بقیه محله ها هم این مراسم را برگزار می کنند. اما مدیریت کلی این مراسم را محله طوی به عهده دارد.

در این مدت، زنان محله طوی مسجد جامع را نظافت می کنند، تشت ها را می شویند و در گوشه ای از مسجد قرار می دهند و برای برگزاری مراسم آماده می کنند.

در روز تشت گذاری مسجد جامع، عزاداران هر محله تشت خود را به دوش نماینده محل می گذارند و از میان جمعیت عبور می دهند تا روی سکویی که برای تشت ها ساخته شده قرار دهند. بعد از قرار گرفتن آخرین تشت روی سکو عزاداران کوزه های آب را بر دوش می گیرند و به درون مسجد می برند تا آب آنها را درون تشت ها خالی کنند.

این آب، در طول روز برای سیراب کردن عزاداران مورد استفاده قرار می گیرد و اردبیلی ها معتقدند آب تشت خاصیت شفابخشی دارد.

باقیمانده آب هم به عنوان تبرک به خانه ها برده می شود و به بیماران داده می شود. البته با کم شدن آب باز هم آب تازه در تشت ها ریخته می شود که دیگر برای ریختن آب تازه شرایط خاصی وجود ندارد. روشن کردن شمع و خواندن دعای مخصوص "فاتحه" هم از دیگر برنامه های سنت تشت گذاری اردبیل به حساب می آید.

البته فقط در تشت گذاری مسجد جامع است که شش تشت به نشان شش محله گذاشته می شود و ریش سفیدان پنج محله اصلی دیگر نیز حضور می یابند. در تشت گذاری مساجد دیگر فقط عزادارن یک محله یا یک مسجد به نشان همدلی حضور می یابند و تعداد تشت ها هم ثابت نیست.

در کتاب های قدیمی می بینیم که دعای تشت گذاری به صورت تلفیقی با استفاده از  سه زبان فارسی، ترکی و عربی نوشته شده و نویسنده در آن به بزرگداشت سلاطین صفوی نیز پرداخته شده است. بنابراین به احتمال زیاد سابقه این مراسم به عصر صفویه می رسد. در دوره قاجاریه تشت گذاری در مسجد جامع اردبیل برگزار می شده و بیشتر از همیشه رونق داشته. در آن زمان برای ریختن آب به درون تشت ها از مشک استفاده می کردند که امروز مشک ها جای خود را به کوزه های آب داده اند.

فراوری: الهام مرادی

بخش گردشگری تبیان

برگرفته از سرمایه، پورتال اردبیل