تولید خارجی؛ بر شانه کشاورز ایرانی

داستانی که باز تکرار شد؛ واردات محصولات کشاورزی همزمان با فصل برداشت برای چندمین سال پیاپی رخ می‌دهد و ویترینهای بازار میوه ما پر شده‌اند از میوه‌های لوکس وارداتی که البته کیفیتشان هم به هیچ عنوان قابل رقابت با محصولات تولید داخل نیست. جدای از این مرثیه که اشک کشاورزان را درآورده است، مساله مهم توپی است که از زمین این وزارتخانه به آن وزارتخانه و نهاد انداخته می‌شود و هیچ‌کس مسوولیت این میزان واردات را برعهده‌ نمی‌گیرد.

درست سال پیش در چنین روزهایی بود که واردات بی‌رویه محصولات کشاورزی داد تولیدکنندگان داخلی را درآورد و باعث شد فهرستی تهیه و براساس آن واردات برخی میوه‌ها ممنوع شود؛ فهرستی که شاید آن روزها کشاورز و باغدار را خوشحال کرد اما به سرعت لبخند را از چهره این قشر زحمتکش محو کرد. این روزها بازارهای شهرها پر شده‌اند از محصولات‌ باغی وارداتی و این مساله تا جایی پیش رفته است که قطب مرکبات کشور مهمان ناخواسته‌ای به نام پرتقال ترکیه‌ای را میزبانی می‌کند، البته ماجرا همین‌جا تمام نمی‌شود و آمارهای رسمی هم از واردات محصولاتی خبر می‌دهند که آخرین روزهای مهرماه سال گذشته واردات آنها ممنوع شده بود اما در میوه‌فروشی‌ها خودنمایی می‌کنند. هلو، شلیل، شفتالو، گلابی، انبه و سیب بخشی از میوه‌های ممنوعه وارداتی بودند که قرار بود وارد نشوند به خصوص در فصل برداشت اما این ممنوعیت تنها در حد حرف و وعده باقی ماند و طبق آمارهای رسمی طی مهر ماه امسال بیش از 124هزار دلار از انواع این میوه‌ها وارد کشور شده است که بر این اساس امسال نزدیک به 24 میلیون دلار میوه‌های ممنوعه به‌طور رسمی و از مبادی گمرکات کشور وارد شده است.

ثبت سفارش هفت محصول انگور، خربزه، هلو، شلیل، شفتالو، سیب، آلو، گلابی و انبه از 19 مهر سال 89 ممنوع بوده است که با احتساب در نظر گرفتن مهلت شش ماهه برای واردات آنها این محصولات حداکثر تا پایان سال گذشته می‌توانستند وارد شوند اما تا نیمه امسال نیز وارد شده‌اند و سهمی 24میلیون دلاری از واردات کشور را به خود اختصاص داده‌اند.

براساس آمارهای گمرک کشور، در مهر ماه امسال بیش از 92 تن گلابی تازه با ارزش 120هزار دلار وارد شده که با اضافه شدن این میزان به 581 تن گلابی تازه وارد شده طی شش ماهه نخست امسال با ارزش 563هزار دلار در مجموع از این محصول طی هفت ماهه نخست امسال بیش از 673 تن گلابی تازه با ارزش 683هزار دلار وارد ایران شده است.

میوه ممنوعه وارد شده دیگر طی مهر ماه امسال گلابی هندی یا انبه بوده که طی این ماه بیش از سه تن انبه با ارزش حدود چهارهزار دلار وارد شده و این در حالی است که طی هفت ماهه نخست امسال حدود سه‌هزار و 400تن انبه به ارزش یک‌ میلیون ‌و 722هزار دلار وارد ایران شده است. در کنار این میوه‌ها، طی هفت ماهه نخست امسال بیش از 16هزار تن سیب به ارزش 21میلیون دلار وارد ایران شده بود که این آمار در شش ماهه امسال هم همین میزان بود.

عده‌ای با بیان اینکه مهلت انجام واردات تنها شش ماه است و دیگر آنها اجازه ثبت سفارش ندارند، توپ را به زمین گمرک می‌اندازند که البته رییس‌کل گمرک ایران هم در این مورد گفته که ممکن است زمان آنها برای واردات تمدید شده باشد که به هر حال آنچه در عمل شاهد آن هستیم حضور میوه‌های خارجی‌ در بازار است که از یک سال پیش واردات آنها ممنوع اعلام شده است.

بر همین اساس و در حالیکه آمارها از واردات میوه‌های ممنوعه در فصل برداشت خبر می‌دهند و مسئولان نیز از زیر بار واردات میوه‌های ممنوعه شانه خالی می‌کنند؛ چندی پیش و تنها چند روز بعد از اعلام آمار رسمی واردات شش ماهه، یکی از مسئولان وزارت صنعت، معدن و تجارت صراحتا اعلام کرد که واردات میوه ممنوعه نداریم.

البته او درباره دلیل وفور میوه‌های خارجی به رغم ممنوع بودن واردات آن هم گفته بود: دو علت دارد یا مربوط به ثبت سفارش قبلی است یا میوه‌هایی است که قبلا در انبارها نگهداری شده است. تا شش ماه ثبت سفارش‌های قبلی اعتبار داشته و می‌تواند وارد کشور شود. مهلت شش ماهه‌ای که او از آن خبر می‌دهد، میوه‌های وارداتی ممنوعه موجود در بازار را مرتبط با ثبت سفارش‌های قبلی می‌داند که مهرماه سال گذشته فهرست واردات ممنوعه اعلام شده که اکنون بیش از یک سال از اعلام آن می‌گذرد و امکان واردات با ثبت سفارش‌های سال گذشته وجود ندارد. هرچند این مقام مسئول واردات میوه‌های ممنوعه را تکذیب کرده است اما این روزها درحالی فصل برداشت مرکبات را پشت سر می‌گذاریم که دبیر اتحادیه بارفروشان تهران از ورود22 تریلی پرتقال و نارنگی ترکیه‌ای همزمان با آغاز برداشت مرکبات شمال خبر می‌دهد، موضوعی که برق از سر انسان می‌پراند.

او گفته است که ورود 22 تریلی مرکبات ترکیه‌ای که بیش از 400تن می‌شود، نشانگر این است که مسوولان می‌خواهند تیشه به ریشه تولید بزنند.

به این ترتیب به نظر می‌رسد آمار رسمی که نشان از واردات 24میلیون دلاری ورود میوه‌های ممنوعه به کشور دارد، پایان داستان واردات میوه و مرکبات به کشور نخواهد بود و در صورت عدم‌برنامه‌ریزی به‌موقع برای حمایت از تولید داخل هر سال شاهد چنین وضعی خواهیم بود، وضعیتی که شاید در کمترین کشوری شاهد وقوعش باشیم کما اینکه کشور عراق که با ایران تفاهم‌نامه برای واردات هندوانه امضا کرده بود محموله‌های ایرانی را بازگرداند و اعلام کرد که برای حمایت از تولید داخلی‌ خود مانع ورود هندوانه‌های ایرانی ‌شده است.

این شرایط درحالی ایجاد شده است که خاطره نایاب بودن میوه‌های خارجی در سال‌های نه‌چندان دور، هنوز از اذهان جامعه ایران پاک نشده است. آن‌روزها چیزی به‌نام گلابی یا هلوی خارجی یا پرتقال و نارنگی وارداتی یا خربزه و ... اصلا معنا نمی‌داد و تنها می‌شد موز وارداتی را اشرافی‌ترین میوه نامید؛ از آناناس و ... هم اصلا خبری نبود. در آن مقطع زمانی مقولاتی تحت‌عنوان تعرفه واردات میوه و مافیای واردات میوه و تنظیم بازار میوه محلی از اعراب نداشتند و همه‌چیز خلاصه می‌شد در تولید داخل؛ اما داستان این روزهای ما شده است قصه هزار و یک شب و هر سال داستانی با یک ریتم و تغییر شخصیتهای داستان که همان میوه‌ها هستند برای تولیدکنندگانمان تعریف می‌شود. امروز واردات بی حد و حصر میوه صدای همه را در آورده است چراکه به‌رغم آنکه واردات این «محصولات لوکس» ممنوع است، ولی همچنان میوه‌های خارجی در بازار به قدرت‌نمایی مشغول هستند و صنعت ضعیف تولید داخل را زیر پاهای خود له می‌کنند و گویی بازار ایران محلی است برای قد کشیدن و رشد محصولات و تولیدات خارجی!

براساس آمار اعلام شده توسط گمرک جمهوری اسلامی ایران، میزان واردات میوه به کشورمان طی سال 89 از مرز 621‌میلیون‌ دلار هم گذشته است. این درحالی است که این رقم در سال 88 معادل 544 میلیون دلار و سال پیش از آن تنها 303 میلیون دلار بوده است. به عبارت دیگر، واردات انواع میوه در سال 89 نسبت به سال 87 بیش از دوبرابر افزایش را نشان می‌دهد. البته گفته می‌شود که تراز تجاری میوه برای سال 89 به‌طور کلی مثبت بوده آنچنان‌که براساس آمار، ظاهرا صادرات میوه ایران در این سال چیزی معادل 876‌میلیون‌دلار برآورد شده است. اما نزدیکی این رقم با واردات 621 میلیون دلاری میوه نمی‌تواند افتخاری مثال‌زدنی در حوزه مبادلات بازرگانی این محصول تلقی گردد.

البته باید یادآور شد که علیرغم اعلام ممنوعیت واردات 50 نوع میوه از سال گذشته و صدور بخشنامه وزارت کشاورزی درپی تاکید مقام معظم رهبری مبنی بر ممنوع شدن واردات همه نوع میوه به غیر از موز، نه تنها امسال نزدیک به 24 میلیون دلار میوه‌های ممنوعه به طور رسمی و از مبادی گمرکات کشور وارد شده است بلکه چند روز اخیر نیز بیش از 400 تن نارنگی و پرتقال همزمان با آغاز برداشت داخلی از ترکیه وارد شد که وزیر کشاورزی این واردات را تخلف می‌داند و می‌گوید دستگاه‌های مربوطه باید پاسخگوی آن باشند اما رییس سازمان تجارت اعلام کرده برای ثبت سفارش و واردات میوه طبق نظر وزارت جهاد کشاورزی عمل شده؛ نه میزانی کم و نه میزانی بیشتر!

در پایان آنچه نباید از نظر دور داشت این است که اگر روزی برای کسب رای‌های اعتماد و روزی برای آرم کردن جو شعار حمایت از بخش کشاورزی را سر می‌دهیم و کشاورزان را بازوان قدرتمند تولید کشور می‌دانیم باید در شرایطی اینچنینی از این قشر که بی‌شک از زحمتکش‌ترین اقشار کشور هستند، حمایت شود و اینچنین پشت کردن به تولیدکنندگان داخلی و تولید کشور نتیجه‌ای جز کاهش تولید داخل و وابستگی بیش از پیش ما به خارج از کشور ندارد. تولید داخلی همچنان نیازمند حمایتهای همه جانبه برای نفس تازه کردن است.