بحران اقتصادی به سینما رسید

اقتصاد نامطمئن اروپا سینمای كشورهای قاره سبز را تهدید می‌کند

طرح این پرسش نشریه قدیمی ورایتی را به فكر تهیه گزارشی از وضعیت سینمای 4 كشور اروپایی انداخت، این كشورها می‌توانند نمونه‌ای از بقیه كشورهای قاره باشند و مشت نمونه خروار.

كشورهایی كه در گزارش مورد بحث و بررسی قرار گرفته‌اند، نسبت به یكدیگر تفاوت‌های آشكار فرهنگی، اقتصادی و سیاسی دارند. به همین دلیل، این گزارش موفق می‌شود تصویری نسبتا دقیق و در عین حال متفاوت از كشورهایی ارائه كند كه اگرچه در نزدیكی یكدیگر قرار دارند، ولی تفاوت‌های آشكاری با هم دارند.

یونان

فیلمسازان یونانی تلاش دارند با وجود بحران شدید اقتصادی كشور و مشكلات ناشی از آن، به كار و فعالیت حرفه‌ای خود ادامه دهند. در همین رابطه، خبر می‌رسد مركز فیلم یونان ـ مهم‌ترین مركز مربوط به تولید و توزیع محصولات سینمایی ـ قصد تمركز روی موضوع بدهی‌های اهالی سینما را دارد. هنرمندان سینمای یونان طبق یك سنت دیرینه برای تولید فیلم‌های خود، وام‌هایی از منابع دولتی و بخش خصوصی می‌گیرند و حالا كه كشور با شدیدترین بحران اقتصادی خود روبه‌روست، برای بازپرداخت آنها مشكلات زیادی دارد. در حقیقت، سقوط اقتصادی دولت وقت و تبعات ناشی از آن، گریبان صنعت سینمای یونان را نیز (مثل دیگر واحدهای تولیدی كشور) گرفته است. دولت ژرژ پاپاندرائو اگرچه مسوول اصلی بحران اقتصادی اخیر یونان نیست، ولی به عنوان مسبب اصلی این اتفاق شناخته شده است. سوالی كه تحلیلگران اقتصادی می‌پرسند این است كه آیا تغییر دولت او با یك دولت دیگر، می‌تواند كشور را از سقوط اقتصادی نجات دهد؟ طبیعی است كه صنعت سینمای یونان هم به عنوان بخشی از جامعه پویایی كشور نمی‌تواند خود را از تاثیرات مربوط به این بحران دور و مصون نگه دارد.

مركز فیلم یونان بر این باور است كه تقبل پرداخت بدهی صنعت سینمای كشور به طلبكاران آن، یكی از راه‌های مهم كمك به هنرمندان است، اما گزارش‌های اقتصادی جدیدی كه از سوی مسوولان رسمی منتشر شده، دلالت بر آن دارد كه منبع مالی خوب و موثقی در دست دولت وجود ندارد كه بتواند بدهی‌های سازمان‌ها و گروه‌های مختلف فعال اقتصادی كشور را پرداخت كند، حداقل این است كه در یك آینده نزدیك چنین اتفاقی رخ نخواهد داد. در برخی كشورهای اروپای شرقی (همچون رومانی)‌ كه پیدا كردن سرمایه‌های عمومی و دولتی راحت‌تر است و فیلمسازان با موانع كمتری روبه‌رو می‌شوند، هنرمندان متوجه این نكته شده‌اند كه می‌توانند روی حمایت نیروهای بخش خصوصی حساب كنند. حال این پرسش مطرح است كه آیا می‌توان چنین نسخه‌ای را برای یونان امروزی هم تجویز كرد؟ آلكساندرو سالومن كه با فیلم مستند تحسین شده خود «كاپیتالیسم:فرمول پیشرفته ما» مورد توجه بسیاری از صاحب‌نظران قرار گرفته است، می‌گوید: «اگر ما براساس برنامه فعلی ـ كه سال‌هاست جریان دارد‌ ـ جلو برویم،‌ حتما نابود خواهیم شد.» این خانم تهیه‌كننده و فیلمساز همكاران سینمایی‌اش را نصیحت می‌كند كه قدم‌های بزرگ‌تری بردارند و با ریسك‌هایی كه می‌كنند، راه‌های تازه‌ای برای حل مشكلات خود پیدا كنند.

به گفته سالومن ـ كه همكاری نزدیكی با صنعت سینمای اروپای شرقی دارد‌ـ در كشور رومانی یك كمك مالی سالانه 3 میلیون دلاری وجود دارد كه از سوی دولت در اختیار هنرمندان قرار می‌گیرد. البته حتی در رومانی هم تا چند سال قبل، وضعیت خیلی بهتر از این بود و این رقم به حدود 9 میلیون دلار می‌رسید. با این حال،‌ پرداخت‌های دولتی همیشه دیرهنگام بوده است و هنرمندان برای دریافت كمك‌های مالی باید مدت‌ها در صفی طولانی به انتظار بنشینند. همین مساله اهالی سینمای كشور را جذب دریافت حمایت‌های مالی از منابع غیر دولتی و بخش خصوصی كرده است. البته دریافت این كمك‌های مالی هم چندان راحت نیست. ولی هنرمندان كشورهای اروپای شرقی هم در حال پیدا كردن این حامیان پولدار خود هستند و می‌توانند راه رسیدن به آنها را به همكاران یونانی خود هم نشان دهند.

فرانسه

بازار اكران عمومی فیلم‌های فرانسوی در داخل این كشور اروپایی گرم است و هر هفته یك یا 2 فیلم جدید فرانسوی همزمان با نمایش عمومی در سالن‌ سینماها، با فروش خوب و بالای خود، صدرنشین جدول هفتگی نمایش فیلم‌ها می‌شوند. گرمای جدول گیشه نمایش باعث شده تا اهالی صنعت سینمای فرانسه خود را با كلماتی مثل بحران و مشكلات اقتصادی بیگانه بدانند. واقعیت امر هم این است كه بر خلاف یونان، اقتصاد فرانسه هنوز درگیر یك بحران مالی شدید نشده و به صورت طبیعی ، صنعت سینمای آن هم در حال طی كردن روزهای خوب خود است. سینمای فرانسه از دیر باز بین كشورهای اروپایی از وضعیت و موقعیت ممتازی برخوردار بوده و استقبال تماشاگران از فیلم‌های بومی همیشه خوب و قابل ذكر بوده است. به گفته منتقدان سینمایی در طول دهه‌های گذشته محصولات فرانسوی، رقیب سرسخت تولیدات پرسروصدای هالیوودی در جدول گیشه نمایش بوده و بین 10 فیلم این جدول، حداقل 5 محصول فرانسوی با قدرت تمام خود را به رخ می‌كشد.

به گفته تحلیلگران اقتصادی فرانسه،‌ سینمای این كشور امسال یكی از بهترین سال‌های اقتصادی خود را در جدول گیشه نمایش طی می‌كند. این شاید دلیل خوبی برای فعالیت بیشتر دست‌اندركاران سینمایی كشور باشد. هم‌اكنون صنعت سینمای فرانسه در حال تولید بیش از 70 فیلم سینمایی است.

آلمان

صنعت سینمای آلمان این روزها دلیل خوبی برای جشن گرفتن و شادمانی دارد. دلیل اصلی این شادمانی قرارداد همكاری تازه‌ای است كه بین وزارت دارایی آلمان و صنعت سینمایی كشور بسته شده و مضمون اصلی آن درباره بودجه عمومی سال 2013 این كشور اروپایی است. طبق این قرارداد جدید، دولت آلمان متعهد شده كه سرمایه لازم را در اختیار هنرمندان آلمانی بگذارد تا آنها بتوانند به كمك آن، فیلم‌های جدیدشان را جلوی دوربین ببرند. رقم دقیق این كمك‌های مالی فاش نشده، ولی رسانه‌های گروهی می‌گویند كل حمایت‌ها و مشوق‌های مالی دولتی به فعالیت‌های فرهنگی و هنری در سال 2012 حدود 5‌/‌1 میلیارد دلار خواهد بود. این رقم حكایت از یك رشد 6 درصدی نسبت به سال قبل از آن می‌‌كند. دست‌اندركاران سینمایی امیدوارند برای سال آینده میلادی رقم بیشتری شامل حال آنان شود. بنیاد فیلم آلمان كه نهادی دولتی است و كمك‌های مالی به فیلمسازان و تهیه‌كنندگان بومی می‌كند، در سال‌های قبل حدود 80 میلیون دلار را سالانه در اختیار هنرمندان قرار داده است. مدتی قبل از سوی دفتر رسانه و فرهنگ آلمان (وابسته به وزارت فرهنگ)‌ اعلام شد رقمی حدود 6 میلیون دلار در سال جدید میلادی صرف دیجیتالی كردن سالن‌های سینماها خواهد شد.

روسیه

روسیه كه زمانی با نام اتحاد جماهیر شوروی تامین‌كننده خوراك تمام سینماهای كشور بود و فیلم‌های خارجی (بویژه آمریكایی)‌ امكان نمایش عمومی بسیار محدودی در آنها داشتند، این روزها از هر سو با مشكل روبه‌روست. صنعت سینمای روسیه پس از فروپاشی شوروی با فراز و نشیب‌های زیادی مواجه بوده است و هنوز هم در حال كسب تجربیات تازه است. رسانه‌های گروهی كشور می‌نویسند هنرمندان روسی با سختی بسیار برای فیلم‌های خود سرمایه پیدا می‌كنند، این فیلم‌ها را به سختی جلوی دوربین می‌برند و آماده نمایش می‌كنند و پس از آن باید بكوشند برای آنها یك سالن نمایش پیدا كنند. هنرمندان سینمای روسیه در دهه‌های گذشته هم دست به تولید محصولات مشترك با همكاران خارجی خود زده‌اند. اما گفته می‌شود دور جدید همكاری‌های مشترك آنها با همتایان بین‌المللی خود، شكل و شمایل تازه‌ای خواهد داشت و نسبت به گذشته، تفاوت‌های زیادی دارد. صنعت سینمای روسیه حساب ویژه‌ای روی كنوانسیون جدید اروپا (كه بخش مهمی از آن اختصاص به تولید محصولات مشترك سینمایی اروپایی دارد)‌ باز كرده است. طبق مفاد این كنوانسیون، هنرمندان اروپایی می‌توانند به طور مستقل و بدون دخالت دولت‌های خود، دست به تنظیم قراردادهای همكاری مشترك با یكدیگر بزنند، اما این‌گونه قراردادها شامل كمك‌های مالی احتمالی دولتی به آنها نمی‌شود. هنرمندان سینمای روسیه بر این باورند كه رشد و ترقی سینمای بومی در گرو همكاری با هنرمندان خارجی و دستیابی به بازار بین‌المللی تولید و نمایش فیلم است. سینماهای روسیه سال قبل یك فروش یك میلیارد دلاری را تجربه كردند و فقط حدود 20 درصد آن اختصاص به محصولات داخلی دارد. هنرمندان روسی كه خواهان سهم بسیار بیشتر و بالاتری در جدول گیشه نمایش سینماهای كشور خود هستند باید به این نكته توجه داشته باشند كه دستیابی به چنین خواسته بزرگی، تلاش و كوشش بیشتری را از جانب آنها می‌طلبد.