رمزی برای تغییر تقدیر
دعا از مواردی است که باعث تغییر قضا و قدر در زندگی بشر میشود .پیامبر اکرم میفرمایند :همانا احتیاط کردن نمیتواند انسان را از تقدیر نجات دهد آنچه انسان را از تقدیر نجات میدهد دعا کردن است .
دنیای امروز دنیای تنهایی و نیز دلتنگی است بشر امروز خودرا تنها میابد و هیچ پناهگاهی ندارد .انسان برای خواستههایش به چه کسی باید پناه برد و در خواست کمک کند ؟ در دشواریها به که امید داشته باشد ؟و چه کسی جز خالق برای او دلسوزی میکند ؟اسلام و البته تمام ادیان آسمانی بشر را به نیایش با خداوند فرا میخوانند تا انسان آرامش یافته و احساس سبکی کند و از هیاهو و شلوغی دنیا جایی که هر شخصی به فکر خودش است به خدا پناه برد .پیامبر فرمودند :دعا مغز عبادت است و کسی که همواره دعا میکند هرگز هلاک نمیشود (بحارالانوار ج 93 ص 300 )و یا در حدیث دیگر میفرمایند :دعا مانند اسلحه برای مومن است و نور آسمان و زمین است (بحارالانوار ج95 ص294)
دعا در اسلام ارزش ویژهای دارد به طوری که نیمی از کار خوب محسوب میشود .رسول خدا فرمودند :همه کارهای خوب به منزله نیمی از عبادت میباشد و دعا نیمی دیگر (بحار الانوار ج 13ص296)و یا از حضرت علی نقل شده است که فرمودند :دعا و روابط را با ذات الهی را گر چه بتوانی زیاد کن که از تسلط و نفوذ شیطان در امان باشی (بحار الانوار ج 78ص 9)و یا در حدیثی دیگر میفرمایند محبوبترین اعمال نزد خداوند ارتباط با خداست (اصول کافی ج2ص 467)
امام صادق در حدیثی دیگر میفرمایند وقتی یکی از شما بخواهد دعایش مستجاب شود باید درآمدش را حلال و پاک کند و مظلمههای مردم را از مال خود خارج کند
دعا و تغییر قضا و قدر
دعا از مواردی است که باعث تغییر قضا و قدر در زندگی بشر میشود .پیامبر اکرم میفرمایند :همانا احتیاط کردن نمیتواند انسان را از تقدیر نجات دهد آنچه انسان را از تقدیر نجات میدهد دعا کردن است (بحار الانوار ج93 ص295)در تعالیم اسلام دعا سپر بلاست و هر کس دعا کند از بلا نجات مییابد و انسان با دعا آرامش پیدا میکند حضرت علی در این رابطه میفرمایند :امواج بلا و حوادث ناگوار را با دعا برطرف کنید آن کسی که مبتلا به بلایی شده است که ادامه دارد و از آن کس که در عافیت است اما ایمن از وقوع حوادث بد و نزول بلا نیست به دعا نیازمندتر نیست (بحارالانوار ج 93 ص917)
شرایط استجابت دعا اجابت دعا دارای شرایطی است و دعای هر کس و در هر شرایط مورد اجابت خدا نیست بلکه مشروط به اموری دیگر است ایمان به خدا :انسان اگر نیتی در دل دارد باید به خدا ایمان داشته و وجود او را باور کند که او از غیر ممکن،ممکن میسازد و سخت را آسان میکند پیامبر(صلی الله علیه و آله) از خداوند متعال نقل میکند :هر کس حاجتی از من بخواهد و معرفت به این امر داشته باشد که من تنها کمی بتوانم زیان یا سود برسانم دعایش مستجاب خواهد شد
روزی حلال
اگر انسان درآمد نامشروع داشته باشد و مالش نا پاک و ناخالص باشد موفق نخواهد شد و دعایش اجابت نخواهد شد از رسول اکرم نقل شده است :درآمدت را پاک کن تا دعایت مستجاب شود زیرا که شخص وقتی لقمهای حرام در دهان میگذارد تا 40 روز دعایش اجابت نمیشود (بحارالانوار ج93ص373)و امام صادق در حدیثی دیگر میفرمایند وقتی یکی از شما بخواهد دعایش مستجاب شود باید درآمدش را حلال و پاک کند و مظلمههای مردم را از مال خود خارج کند (بحار الانوار ج 93 ص321)
پاکدلی
از دیگر شرایط استجابت دعا پاکی قلب است . قلبهای ناپاک راهی به سوی خدا ندارند و قلبی که پر از کینه و ریا است نمیتواند با خداوند ارتباط داشته باشد از امام صادق نقل شده است که فرمودند :همانا خداوند متعال آن دعایی را که پر از قساوت و ظلمانی و کینه توز و دوستدار ظلم را مورد اجابت قرار نمیدهد .(بحارالانوار ج93ص305)
حضور قلب
انسانی که با خدا مناجات میکند هنگامی که قلبش میشکند دعایش مورد اجابت خداوند قرار میگیرد . دل شکسته جای خداست و در این حالت است که انسان به خداوند نزدیک میشود و از او یاری میطلبد .رسول خدا فرمود :به هنگام صفا و رقت قلب و شکسته دلی دعا را غنیمت شمرید رحمت و برکت و اجابت دعاست (بحارالانوار ج93ص313)
امام صادق این شرایط را اینگونه توصیف میکنند :وقتی بدنت لرزید و چشمهایت پر از اشک شد در چنان حالتی مراقب باش کگان حال حال رسیدن به حاجت توست (اصول کافی ج2 ص486)
چرا دعا اجابت نمیشود ؟
بسیار میشود که دعا میکنیم و اجابت نمی شود و این امر عوامل متعددی دارد که از جمله آن میتوان به موارد زیر اشاره کرد
گناه
گناهان انسان را از مسیر صحیح منحرف می کند و مانع بالا رفتن دعاها میشود در اسلام گناهنانی موجب عدم اجابت دعا میشوند :نیت خیر نداشتن اخلاق بد دو روئی و نفاق و..... باعث رد دعا میشود .
به خیر و صلاح نبودن
یکی دیگر از مواردی که برای بسیاری سؤال است مفهوم مصلحت است انسان گاهی خواهان چیزی است که برایش مناسب نیست و اگر به آن برسد برایش خیری ندارد امام علی میفرمایند :بسا دعایی به درگاه الهی داشته باشی که اجابت نشد اما بهتر از آن در زمان نزدیک یا دور به تو داده شد یا به علت آنکه این خواسته برای تو خیر و مصلحت نبود ....و یا اگر به تو داده میشد دین تو نابود میشد بنابراین همواره رعایت در اموری باشد که برای نعمت و جلال باشد نقمت و وبال (شرح نهج البلاغه ابن ابی الحدید ج 16 ص 87) پس انسان باید همواره از خدا خیر بخواهد تا دعا انسان را به سعادت و سلامت برساند .
نرگس زارعی
بخش اخلاق و عرفان اسلامی تبیان