هشدار؛ انحصار در سینما!

اگر مروری بر پروژه‌هایی که از ابتدای سال90 پروانه ساخت گرفته‌اند داشته‌باشیم و این فهرست را با فیلم‌هایی که جلوی دوربین رفته‌اند مقایسه کنیم، به این نکته می‌رسیم که دست‌کم 60درصد پروژه‌ها هنوز امکان ساخت نیافته‌اند؛ اتفاقی که نشانه‌ای آشکار از وجود بحران در تولیدات سینمایی است و از رکودی حکایت دارد که حاصل شرایط نابسامان اقتصاد سینماست. هرچند مدیرعامل فارابی اعتقاد دارد که باتوجه به شرایط خاص سال89 نباید تولیدات امسال را با سال گذشته مقایسه کرد ولی نمی‌توان منکر این واقعیت شد که سینمای ایران به لحاظ جذب سرمایه لازم برای تولید دچار مشکلات عدیده است.

میرعلایی: نباید تولید امسال را با سال گذشته مقایسه کرد

احمد میرعلایی در رابطه با رکود تولیدات سینمای ایران در سال‌جاری گفت: اگر بخواهیم تولید امسال را با سال89 مقایسه کنیم که شاهد سیر عظیمی از تولیدات بودیم و اینکه یک دفعه موانع برطرف و فیلم‏های زیادی ساخته شد و تقریبا صد فیلم به جشنواره رسید، امسال قطعا شاهد رکود هستیم اما اگر با سال‌های گذشته قیاس کنیم، رکودی مشاهده نمی‌کنیم. تولیدات امسال را نباید با سال گذشته مقایسه کنیم چرا که تولیدات سال گذشته حاصل یک سال رکود تولید بود؛ به خاطر مسائل مختلفی از قبیل پروانه ندادن یا نبود بودجه و... اما از زمان انتصاب شمقدری پروانه‌های ساخت به وفور داده شد و تعداد فیلم‏ها افزایش یافت. مدیرعامل بنیاد سینمایی فارابی در ادامه گفت: ممکن است سال بعد هم به این اندازه فیلم نداشته باشیم. بسیاری از موانع با تغییر معاونت از بین رفت چرا که سیاست‌های دوره‌های مختلف با هم تفاوت دارد. خیلی از پروانه‌ها برای امسال نیست. بعضی از آثار اصلا کارگردانش فوت شده اما پروانه فیلم باطل نشده و اسم‌فیلم هنوز در آمار فارابی ثبت است که این باعث می‌شود آمار فارابی بیشتر شود. حتی آثاری هستند که پروانه‌شان برای 4‌سال پیش است و همینطور فیلم‏هایی که از 2‌سال پیش آغاز به‌کار کرده و نیمه‌کاره مانده‌اند. اینها همه جزو تولیدات هستند اما تعدادشان کم است. کارهایی هم هستند که پروانه گرفته‌اند ولی تولید نشده‌اند. تعداد این پروژه‌ها خیلی زیاد است و ربطی هم به امسال ندارد.

داوودی: جریان تولید انحصاری شده

ابوالحسن داوودی نیز در این رابطه گفت: یکی دو سال است که ارتباط مستقیم با سینما نداشته‌ام ولی دورادور شاهد اوضاع هستم و فکر می‌کنم مانند زمینه‌های دیگر هنر در این مورد نیز نزول چشمگیری داشته‌ایم؛ هم در زمینه کیفیت محصولات و هم تولیدات. اتفاقاتی که در عرصه تولید و توزیع افتاده باعث می‌شود که سینماگران مستقل و اکثریت قریب به اتفاق که تولیدات خوب سینمای ایران را تولید می‌کردند و در این عرصه با تجربه‌اند و توانایی انجام کارهایی با خلاقیت را دارند، به تنهایی قادر به تولید نباشند و مجبور شوند برای ساخت آثارشان، سراغ چند دفتر که به‌صورت انحصاری تولیدات را در اختیار گرفته‌اند، بروند و حتی از امکانات اولیه که قبلا داشتند بی‌بهره بمانند. به‌طور مثال اگر قبلا یک ترتیب و گروه‌بندی در سینماها وجود داشت، در حال حاضر به صفر رسیده و بیش از هر چیزی نشان‌دهنده مدیریتی است که خیلی ابایی ندارد که ارتباطش فقط با چند دفتر باشد و سینماگران را زیر تسلط این دفاتر بکشد. شاید همان دفاتر بر مبنای زد و بندی که دارند تصمیم می‌گیرند که چه فیلم‌هایی ساخته شوند. سینمای ایران به یک جریان انحصاری تبدیل شده که 90‌درصد تولیداتش دست دفاتر مذکور است و آنها هستند که تولید، توزیع و به‌همین نسبت نمایش را اداره می‌کنند و این اشکال اصلی است. این کارگردان اضافه کرد: مدیران سینمایی همیشه براساس آمار دست‌نوشته، عملکردشان را نشان می‌دهند. طبیعتا مدیران هم دوست ندارند پسرفت کارشان را نشان دهند و ترجیح می‌دهند به آمار تکیه کنند و بگویند که در کارمان پیشرفت داریم. 2سال است که منتظر گرفتن «پروانه زادبوم» هستم اما متأسفانه به‌نظر می‌آید مسئولان هیچ علاقه‌ای ندارند که تکلیف این فیلم را مشخص کنند. جالب است که بارها شمقدری اعلام کرده که این فیلم مشکلی ندارد. حتی حاضر نیستند با تهیه‌کننده و کارگردان این فیلم مذاکره کنند. از نظر ارشاد اشکالی در این زمینه وجود ندارد ولی نمی‌دانم نگران چه مسئله‌ای هستند. بخشی از هزینه‌های این فیلم را که مربوط به حوزه هنری بود فارابی خریداری کرده و به‌نظرم مسئولیت عدم‌نمایش با فارابی است که نمی‌خواهد موانع را برطرف کند.

اسفندیاری: حیات طبیعی سینما دچار مشکل شده

عبدالله اسفندیاری نیز معتقد است: رکود مطلق برای سینما واژه درستی نیست چرا که سینما یک موجود زنده است و سعی می‌کند به حیات خود ادامه دهد. هرازگاهی بحران و فرازونشیبی پیش می‌آید که باید ریشه‌یابی و مرتفع شود. امسال بزرگ‌ترین مسئله‌ای که به تولید لطمه زده، افزایش هزینه‌هاست که به‌طور غیرمنطقی در کنار مشکلات عمومی اقتصادی موجود در مملکت وجود دارد. سینما به‌طور مضاعف دچار افزایش هزینه شده است. امکان برگشت سرمایه فیلم با‌توجه به عدم‌وجود سینمای کافی امکان‌پذیر نیست و این ریسک بزرگ باعث شده تا در بخش خصوصی مشکلاتی ایجاد شود. کمبود سالن سینما که معضل تاریخی و اساسی سینمای ایران بعد از انقلاب است باید با ایجاد پراکندگی سالن‏های مناسب در محله‌های دارای جمعیت در همه شهرهای کشور به‌نحوی که خانواده‌ها بدون سفر درون‌شهری به سینما دسترسی داشته باشند پیگیری و حل شود. اسفندیاری مناسبات نادرست اکران را نیز در رکورد تولید تاثیرگذار دانست و گفت: اکران در حال حاضر در بدترین شرایط است و مسئولان در مواقعی به جای اکران فیلم‌سوزی می‌کنند؛ یعنی فیلم‏ها را اکران می‌کنند تا بگویند که این تعداد فیلم اکران شده، درصورتی که سودش به 50‌درصد هزینه هم نمی‌رسد؛ یعنی وضعیت فیلم اکران‌شده با اکران نشده چندان فرقی ندارد؛ در واقع برگشت سرمایه وجود ندارد. او اضافه کرد: البته برگشت سرمایه منحصر به بخش اکران نیست، بلکه می‌شود در توزیع رسانه و فروش تلویزیونی نیز شاهد این بازگشت بود اما تلویزیون به بهانه‌های مختلف از خرید فیلم‏های ایرانی سر باز می‌زند و سرمایه‌هایش را صرف کارهای دیگر می‌کند که در خدمت سینمای ملی ما نیست. این تهیه‌کننده در انتها گفت: با حمایت‏های دولت و نیازهایش برای جشنواره و... سفره سینما تضمین و تأمین می‌شود اما حیات طبیعی سینما دچار مشکل است. برگشت سرمایه و سیر طبیعی سینما به‌صورت سالم با بحران و مشکل مواجه است. سال‌ها سینمای ما دچار بحران بوده و خواهد بود، مگراینکه زیرساخت‏ها حل شود؛ در هر دوره هم عذرهایی وجود داشته است. فیلم‏هایی که با نهادهای دولتی و حمایت‌کننده‌هایی مانند وزارت ارشاد، فارابی، شهرداری و... ساخته می‌شوند خوب هم هستند و اکثرا موضوعاتی دارند که بخش خصوصی توان ساخت و تأمین هزینه‌های آنها را ندارد و در چنین شرایطی دولت پشتیبانی می‌کند.