تیک عصبی چیست؟

تیک به معنی انقباضات عضلانی سریع، تکراری و غیرارادی است. اضطراب عامل اصلی بروز تیک های عصبی نیست، اما آن را تشدید می کند.

تیک‌ ها در نتیجه فشار روانی یا عصبی تشدید می ‌شوند و حین فعالیت‌ های ارادی و تمرکز فکری کاهش می یابند.

تیک تقریباً در یک سوم موارد، پایه ژنتیک دارد، اما در برخی حالات ممکن است این عادت از طریق تقلید به دست آید.

در بعضی موارد، اگر علت عصبی بودن و استرس و اضطراب ربطی به تیک نداشته باشد، احتمالاً  در اثر کمبود ویتامین و ماده معدنی مانند منیزیم در بدن ایجاد می شود.

تعداد تیک ها اغلب با کاهش فشار روحی کمتر می شود. علت هایی مانند منزوی بودن یا فشارهای عصبی (که از کودکی، فرد تحت فشارهای شدید روحی و جسمی بوده) در بیشتر اوقات به تیک عصبی تبدیل می شوند.

تیک در بین پسرها شایع تر است و در تعریفات علمی، شروع تیک را قبل از 18 سالگی می دانند و معمولا سن متوسط شروع تیک از 7 سالگی است.

تیک باعث می‌شود اضطراب کم شود، اما دوباره در چرخه معکوس قرار گرفته و اضطراب افزایش یابد.

وقتی این حالت در دوران کودکی فردی شکل بگیرد، بعدها به‌هنگام ناراحتی چون راه دیگری را برای کاهش اضطراب یاد نگرفته، دچار تیک عصبی غیرارادی شده و مدام به خاطر انجام این حالت از خود می‌پرسد چرا چنین می‌کند و چرا اعتمادبه‌نفس او کم است.

تیک حرکتی و صوتی

تیک های عصبی به دو دسته حرکتی و صوتی تقسیم می شوند. تیک حرکتی می تواند ساده و یا پیچیده باشد که شامل حرکاتی مانند پلک زدن، تکان دادن گردن و یا شستن مکرر یک لیوان است.

انقباضات صوتی در ناحیه حنجره مانند: سرفه کردن های زیاد و صاف کردن سینه، تیک های صوتی هستند. گاهی ممکن است فرد هر دو نوع تیک صوتی و حرکتی را با هم داشته باشد.

تیک گذار و مزمن

دو نوع دیگر تیک نیز وجود دارد که به نام های گذرا و مزمن خوانده می شوند.

تیک های گذرا خیلی شایع هستند و 20 تا 25 درصد بچه ها ممکن است یک دوره تیک گذرا داشته باشند که مدت آن کمتر از یک سال است و علائم آن خود به خود برطرف می شود.

تنها 1 تا 2 درصد کودکان به تیک های مزمن مبتلا می شوند که بیش از یک سال طول می کشد. تیک‌ های مزمن پایدار هستند و معمولاً انقباض ماهیچه در آن ها اتفاق می افتد. این تیک ‌ها مشخصاً به‌ صورت حمله‌ های دوره‌ای هستند و غالباً شدت آن ها در ایام مختلف، متفاوت است.

درمان تیک های ساده و گذرا، ندیدن است. وظیفه والدین این است که با کودک کاری نداشته باشند تا تیک خود به خود برطرف شود.

در حالی که در تیک های مزمن که تیک، شدید است و معمولا باعث مشکلاتی در مدرسه و جامعه می شود، نیاز به مداخله و دارو درمانی وجود دارد.

اختلال توره

اختلال «توره» شدیدترین و شایع ترین نوع تیک است.

در این اختلال تیک صوتی و حرکتی با هم وجود دارند و حتی ممکن است چند نوع از آنها با هم دیده شوند مانند تکرار فحاشی در کودکان که این اختلال همراه تیک های مزمن نیاز به درمان دارویی دارد.

شباهت تیک مزمن و اختلال توره

- احتمال ارثی بودن در تیک های مزمن و اختلال توره زیاد است، در حالی که در تیک ساده و گذرا، ارث نقشی ندارد.

- تیک های مزمن و توره در اثر اضطراب و نگرانی تشدید می شوند.

درمان تیک

از آنجایی که تیک، عملی غیرارادی است، بنابراین در وهله اول باید در آرامش برطرف شود. محیط اضطراب‌زا را از بین ببرید.

در غیراین صورت با دو روش دارویی و غیردارویی مداخله می کنیم که در بیشتر موارد از تلفیق این روش ها استفاده می شود.

بازی درمانی برای خردسالان، خانواده‌درمانی برای بچه‌هایی که به مدرسه می‌روند و روان‌درمانی برای افراد بزرگسال در رفع تیک بسیار مؤثر است.

بسیاری از مردم عادت های ارادی مانند: ناخن جویدن را با تیک اشتباه می گیرند، این عادات به منظور کاهش اضطراب هستند و به راحتی می توان جلوی آنها را گرفت، در حالی که تیک ها غیرارادی هستند و تشخیص آنها با پزشک متخصص است.

نوع درمان بر مبنای نوع تیک، زمان شروع آن و میزان تاثیر آن بر فرد مشخص می شود.

زمانی اقدام به درمان اهمیت دارد که اعتماد به نفس فرد در جامعه، تحت تاثیر تیک کم شود.

تیک در بزرگسالان بسیار نادر بوده و ممکن است ادامه تیک دوران کودکی باشد که تحت تاثیر اضطراب تشدید شده باشد.

معمولا تیک با بالا رفتن سن فروکش می کند.

بدین منظور بهتر است با مشاهده عادات، به پزشک مراجعه شود تا در صورت تایید تیک توسط متخصص درمان لازم انجام شود.

پیشگیری از تیک

برای جلوگیری از ایجاد این حالت‌ها، باید مهارت‌های زندگی و اجتماعی را به کودکان آموخت.

اکثر بچه‌هایی که اعتماد به‌ نفس ضعیفی دارند، دچار تیک می‌شوند.

بسیاری از استرس‌ها از طرف خانواده به کودکان وارد می‌شود.

فرزند از پدر و مادر مضطرب، ناخودآگاه تأثیر می‌گیرد.

سبک تربیتی خانواده، تحقیر، سرزنش و مقایسه کردن بین اعضای خانواده، منجر به فشار عصبی کودک و در نهایت بروز تیک عصبی می‌شود.

فرآوری: مریم سجادپور

بخش سلامت تبیان

پزشکان ایران - دکتر حامد محمدی کنگرانی

مامان سایت- مجید صالحی، کارشناسی ارشد روانشناسی عمومی

سایت دکتر رهام صادقی