تبیان، دستیار زندگی
منافق، همانند موش صحرایى است كه براى لانه‏اش دو راه فرار قرار مى‏دهد، یكى از آن دو را باز مى‏گذارد و از آن رفت و آمد مى‏كند و دیگرى را بسته نگه مى‏دارد. هر گاه احساس خطر كند راه بسته را باز كرده و مى‏گریزد. نام سوراخ مخفى موش «نافقاء» است كه كلمه منافق نی
عکس نویسنده
عکس نویسنده
بازدید :
زمان تقریبی مطالعه :

حیله گری نشانه نفاق است !


منافق، همانند موش صحرایى است كه براى لانه‏اش دو راه فرار قرار مى‏دهد، یكى از آن دو را باز مى‏گذارد و از آن رفت و آمد مى‏كند و دیگرى را بسته نگه مى‏دارد. هر گاه احساس خطر كند راه بسته را باز كرده و مى‏گریزد. نام سوراخ مخفى موش «نافقاء» است كه كلمه منافق نیز از همین واژه گرفته شده است. (قاموس و مفردات)


منافق

ویژگی‌های منافقان در قرآن

وَ مِنَ النَّاسِ مَنْ یَقُولُ آمَنَّا بِاللَّهِ وَ بِالْیَوْمِ الْآخِرِ وَ ما هُمْ بِمُؤْمِنِینَ (بقره 8)

و گروهى از مردم كسانى هستند كه مى‏گویند: به خدا و روز قیامت ایمان آورده‏ایم، در حالى كه مؤمن نیستند.

اسلام در یك مقطع خاص تاریخى خود با گروهى روبرو شد كه نه اخلاص و شهامت براى ایمان آوردن داشتند و نه قدرت و جرأت بر مخالفت صریح.

این گروه كه قرآن از آن‌ها به عنوان " منافقین" یاد مى‏كند و ما در فارسى از آن‌ها تعبیر به " دورو" یا " دو چهره" مى‏كنیم در صفوف مسلمانان واقعى نفوذ كرده بودند، و خطر بزرگى براى اسلام و مسلمین محسوب مى‏شدند، و از آنجا كه ظاهر اسلامى داشتند، غالباً شناخت آن‌ها مشكل بود، ولى قرآن نشانه‏هاى دقیق و زنده‏اى براى آن‌ها بیان مى‏كند كه خط باطنى آن‌ها را مشخص مى‏سازد و الگویى در این زمینه بدست مسلمانان براى همه قرون و اعصار مى‏دهد.

در آغاز این سوره، براى معرّفى مؤمنان چهار آیه و براى شناسایى كفّار دو آیه آمده است. در این آیه و آیات بعد ، گروه سومى را معرّفى مى‏كند كه منافق هستند. اینان نه ایمان گروه اوّل را دارند و نه جرأت و جسارت گروه دوم را در ابراز كفر. منافق، همانند موش صحرایى است كه براى لانه‏اش دو راه فرار قرار مى‏دهد، یكى از آن دو را باز مى‏گذارد و از آن رفت و آمد مى‏كند و دیگرى را بسته نگه مى‏دارد. هر گاه احساس خطر كند با سر خود راه بسته را باز كرده و مى‏گریزد. نام سوراخ مخفى موش «نافقاء» است كه كلمه منافق نیز از همین واژه گرفته شده است. (قاموس و مفردات)

«شعور» از ریشه‏ى «شَعر» به معناى مو مى‏باشد. كسى كه داراى فهم دقیق و موشكافانه باشد، اهل درك و شعور است. بنابر این منافق گمان مى‏كند كه دیگران را فریب مى‏دهد، زیرا درك درست ندارد

نفاق، داراى معناى گسترده‏اى است كه هر كس زبان و عملش هماهنگ نباشد، سهمى از نفاق دارد. در حدیث مى‏خوانیم:

اگر به امانت خیانت كردیم و در گفتار دروغ گفتیم و به وعده‏هاى خود عمل نكردیم، منافق هستیم گرچه اهل نماز و روزه باشیم. (سفینة البحار، ج 2، ص 605)

نفاق، نوعى دروغِ عملى و اعتقادى است و ریاكارى نیز نوعى نفاق است. (تفسیر نمونه)

پیام‏های آیه:

1ـ ایمان، یك مسئله قلبى است و به اظهارات انسان بستگى ندارد. «ما هُمْ بِمُؤْمِنِینَ»

2ـ اساس ایمان، ایمان به مبدأ و معاد است. «آمَنَّا بِاللَّهِ وَ بِالْیَوْمِ الْآخِرِ»

3ـ خداوند از درون انسان، آگاه است. «وَ ما هُمْ بِمُؤْمِنِینَ»

حیله

حیله‏گرى، نشانه‏ى نفاق است

یُخادِعُونَ اللَّهَ وَ الَّذِینَ آمَنُوا وَ ما یَخْدَعُونَ إِلاَّ أَنْفُسَهُمْ وَ ما یَشْعُرُونَ (بقره 9)

(منافقان به پندار خود) با خداوند و مؤمنان نیرنگ مى‏كنند در حالى كه جز خودشان را فریب نمى‏دهند، امّا نمى‏فهمند!

منافقان عملشان را یك نوع زرنگى و به اصطلاح تاكتیك جالب، حساب مى‏كنند و طبق این آیه با این عمل مى‏خواهند خدا و مؤمنان را بفریبند در حالى كه تنها خودشان را فریب مى‏دهند اما نمى‏فهمند" (وَ ما یَخْدَعُونَ إِلَّا أَنْفُسَهُمْ وَ ما یَشْعُرُونَ).

آن‌ها با انحراف از راه صحیح و صراط مستقیم، عمرى را در بیراهه مى‏گذرانند تمام نیروها و امكانات خود را بر باد مى‏دهند و جز ناكامى و شكست و بدنامى و عذاب الهى بهره‏اى نمى‏گیرند.

«شعور» از ریشه‏ى «شَعر» به معناى مو مى‏باشد. كسى كه داراى فهم دقیق و موشكافانه باشد، اهل درك و شعور است. بنابر این منافق گمان مى‏كند كه دیگران را فریب مى‏دهد، زیرا درك درست ندارد.

«ما یَشْعُرُونَ» مراد از حیله و مكر منافقان با خدا، یا خدعه و نیرنگ آنان با احكام خدا و دین الهى است كه آن را مورد تمسخر و بازیچه قرار مى‏دهند و یا به معناى فریبكارى نسبت به پیامبر خداست. یعنى همان‌گونه كه اطاعت و بیعت با رسول خدا، اطاعت و بیعت با خداست («مَنْ یُطِعِ الرَّسُولَ فَقَدْ أَطاعَ اللَّهَ» هر كس از رسول پیروى كند، قطعاً از خدا پیروى كرده است. نساء، 80. «إِنَّ الَّذِینَ یُبایِعُونَكَ إِنَّما یُبایِعُونَ اللَّهَ» كسانى كه با تو بیعت كنند، همانا با خدا بیعت نموده‏اند. فتح، 1)، خدعه با رسول خدا به منزله خدعه با خدا مى‏باشد كه روشن است این‌گونه فریبكارى و نیرنگ بازى با دین، خدعه و نیرنگ نسبت به خود است. چنان كه اگر پزشك، دستور مصرفِ دارویى را بدهد و بیمار به دروغ بگوید كه آن‌ها را مصرف كرده‏ام، به گمان خودش پزشك را فریب داده و در حقیقت خود را فریب داده است و فریب پزشك، فریب خود اوست.

برخورد اسلام با منافق، همانند برخورد منافق با اسلام است. او در ظاهر اسلام مى‏آورد، اسلام نیز او را در ظاهر مسلمان مى‏شناسد. او در دل ایمان ندارد و كافر است، خداوند نیز در قیامت او را با كافران محشور مى‏كند.

در روایتى از پیامبر اكرم صلى اللَّه علیه و آله مى‏خوانیم: ریاكارى، خدعه با خداوند است. (تفسیر نور الثقلین)

قرآن، بازتاب كار نیك و بد انسان را براى خود او مى‏داند. چنان كه در این آیه مى‏فرماید: خدعه با دین، خدعه با خود است نه خدا.

منافق، همواره در فكر ضربه زدن است. «یُخادِعُونَ»، كلمه «خدعه» به معناى پنهان كردن امرى و اظهار نمودن امر دیگر، به منظور ضربه زدن است

و در جاى دیگر مى‏فرماید: «إِنْ أَحْسَنْتُمْ أَحْسَنْتُمْ لِأَنْفُسِكُمْ وَ إِنْ أَسَأْتُمْ فَلَها» (اسراء، 7)

اگر نیكى كنید، به خود نیكى كرده‏اید و اگر بدى كنید، باز هم به خود.

و یا در جاى دیگر مى‏فرماید:«وَ لا یَحِیقُ الْمَكْرُ السَّیِّئُ إِلَّا بِأَهْلِهِ» (فاطر، 43)

نیرنگ بد، جز سازنده‏اش را فرا نگیرد.

پیام‏های این آیه:

1ـ حیله‏گرى، نشانه‏ى نفاق است. «یُخادِعُونَ اللَّهَ»

2ـ منافق، همواره در فكر ضربه زدن است. «یُخادِعُونَ» (كلمه «خدعه» به معناى پنهان كردن امرى و اظهار نمودن امر دیگر، به منظور ضربه زدن است.) (تفسیر راهنما)

3ـ آثار نیرنگ، به صاحب نیرنگ بر مى‏گردد. «وَ ما یَخْدَعُونَ إِلَّا أَنْفُسَهُمْ»

4ـ منافق، بى‏شعور است و نمى‏فهمد كه طرف حساب او خداوندى است كه همه‏ى اسرار درون او را مى‏داند («یَعْلَمُ خائِنَةَ الْأَعْیُنِ وَ ما تُخْفِی الصُّدُورُ» غافر، 19) و در قیامت نیز از كار او پرده برمى‏دارد. ( «یَوْمَ تُبْلَى السَّرائِرُ» طارق، 9) «وَ ما یَشْعُرُونَ» (جمله «و ما یشعرون» را دو گونه مى‏توان معنا نمود: یكى آنكه شعور ندارند كه خدا اسرارشان را مى‏داند و دیگرى اینكه شعور ندارند كه در حقیقت به خود ضربه مى‏زنند)

خدعه و حیله، نشانه‏ى عقل و شعور نیست. (در روایات مى‏خوانیم: عقل واقعى آن است كه توسط آن، انسان خداوند را بندگى نماید) «یُخادِعُونَ»  ، «ما یَشْعُرُونَ»

آمنه اسفندیاری

بخش قرآن تبیان


منابع:

1-  تفسیر نورج1

2-  تفسیر نمونه ج1

3-  سفینة البحار، ج 2

4-  تفسیر نور الثقلین

5-  تفسیر راهنما