یمن و طرح شورای همکاری خلیج فارس

علی عبدالله صالح، رییس جمهور یمن روز چهارشنبه توافقنامه ابتکاری شورای همکاری خلیج فارس را که با هدف پایان دادن به ناآرامی ها در این کشور ارائه شده بود، را بالاخره امضاء کرد. بموجب این توافقنامه که البته انتقادات جدی ای از سوی برخی از گروه های اپوزیسیون یمن به آن وارد است، صالح متعهد شد قدرت را به معاون خود عبد ربه منصورهادی واگذار کند تا زمینه برگزاری انتخابات برای تعیین رییس جمهوری آینده این کشور، حداکثر طی سه ماه آینده فراهم شود. این طرح که از آن به خروج آبرومندانه صالح از قدرت هم یاد شده، منع تعقیب و برخورداری از نوعی از مصونیت قضایی را برای وی به همراه خواهد داشت. این مقوله به عنوان مساله ای است که بسیاری از معترضان با آن مخالفند.

این توافقنامه به میزبانی عربستان و در حضورنمایندگانی از کشورهای شورای همکاری خلیج فارس و برخی ازنمایندگان اپوزیسیون یمن و جلوی دوربین های تلویزیونی به امضاء رسید.

در این توافقنامه به تاریخ دقیق انتقال قدرت اشاره نشده است، ولی گفته می شود صالح قصد دارد برای انجام مداوا بزودی راهی آمریکا شود. این برای چندمین بار است که رییس جمهور یمن که پس ازاعتراضات چند ماه اخیرمردم این کشور، درجریان حمله ماه ژوئن مخالفان به کاخ ریاست جمهوری در صنعا، بشدت زخمی و مدتی را درعربستان گذرانده بود، از کناره گیری سخن می گوید. در این راستا گروهی از مخالفان علی عبدالله صالح در صنعا، پایتخت این کشور، در اعتراض به بخشی از توافق‌نامه کناره‌گیری رئیس جمهوری از قدرت، دست به تظاهرات زدند كه به دنبال تیراندازی افراد مسلح وفادار به صالح، دست‌کم پنج تن کشته و 25 تن دیگر زخمی شدند. در عین حال، علی عبدالله صالح حمله به تظاهرکنندگان را محکوم کرده و دستور داده است که درباره این خشونت‌ها تحقیق شود. تظاهرکنندگان به بخشی از توافق‌نامه کناره‌گیری صالح که به وی در برابر پیگرد قضایی، "مصونیت" می‌دهد، معترض بودند.

بعد از نزدیک به 9 ماه تظاهرات و تجمع‌های اعتراض‌آمیز در یمن، علی عبدالله صالح در نهایت پذیرفت قدرت را به معاونش منتقل کند. صالح 69 ساله برای بیش از 30 سال رئیس جمهوری یمن بوده است. براساس توافق‌نامه‌ امضا شده، انتظار می‌رود عبد ربه منصور هادی، معاون صالح، دولت اتحاد ملی را تشکیل دهد و مقدمات برگزاری انتخابات ریاست جمهوری را در مدت 90 روز فراهم کند. در این توافق‌نامه همچنین پیش‌بینی شده است که صالح بعد از امضای این سند، به مدت سه ماه سمت ریاست جمهوری افتحاری یمن را برعهده خواهد داشت که مقامی تشریفاتی است.  پس از انتشار خبر امضای توافق‌نامه انتقال قدرت، هزاران تن در خیابان‌های صنعا به پایکوبی پرداختند، اما گروهی از مخالفان صالح همچنان از مفاد این توافق‌نامه ناراضی هستند.این در حالی است که از زمان آغاز اعتراضات مخالفان صالح در یمن از ماه فوریه، صدها تن کشته و هزاران تن زخمی شده‌اند.

علی عبدالله صالح پیشتر ضمن تقدیر و تشكر از نماینده سازمان ملل اظهار داشته بود که آنچه برای ما مهم است حضور فعال سازمان ملل، پایبندی آن نسبت به اجرای طرح شورای خلیج (فارس)، مكانیسم اجرایی آن و وفاداری به تمام تعهدات جامعه جهانی درخصوص كمك به یمن برای عبور از بحران كنونی است. بر این اساس مكانیسم اجرایی طرح شورای همكاری خلیج فارس شامل دو مرحله است كه مرحله اول از روز امضای این طرح آغاز و تا زمان برگزاری انتخابات زودهنگام ریاست جمهوری طی 90 روز به پایان می‌رسد، در حالی كه مرحله دوم از تاریخ اعلام نتایج انتخابات ریاست جمهوری به مدت دو سال آغاز و با برگزاری انتخابات پارلمانی و ریاست جمهوری پس از برگزاری رفراندوم به پایان می‌رسد.

مكانیسم اجرایی طرح شورای همكاری خلیج فارس در مرحله اول شامل چندین محور است؛ محور اول مربوط به امضای این طرح از سوی صالح یا معاونش و همچنین اعضای احزاب مخالف اللقاء المشترك و كنگره ملی حاكم است و محور دوم شامل انتقال كامل اختیارات صالح به معاونش است. محور سوم شامل معرفی نامزدهای احزاب مخالف برای تصدی پست نخست‌وزیری و نیز معرفی نامزدهای حزب مخالف و حزب ملی حاكم جهت انتصاب پست‌های وزارتی در دولت جدید طی یك هفته است.

بر اساس محور چهارم مكانیسم اجرایی طرح شورای خلیج فارس، اعضای دولت جدید نباید از بین كسانی انتخاب شوند كه به طور مستقیم یا غیرمستقیم قوانین حقوق بشر یا آزادی‌های عمومی شهروندان را نقض كرده باشند. این طرح در محورهای پنجم و ششم بر لزوم تصمیم‌گیری‌های توافقی دولت و پارلمان تاكید دارد و در محور هفتم بر تصویب چارچوب ارائه شده در مكانیسم اجرایی در زمینه تضمین‌هایی برای رئیس‌جمهوری و معاونانش تاكید شده است كه در طرح شورای همكاری خلیج فارس به آن اشاره شده است. براساس محور هشتم دولت باید با مخالفان گفت‌وگو كند و این امر برای تحقق اهداف انقلاب ملی جوانان و اجرای خواسته‌هایشان است. همچنین مرحله دوم مكانیسم اجرایی طرح شورای همكاری خلیج فارس دربرگیرنده برنامه‌های وسیعی از جمله اجرای گفت‌وگوی ملی با هدف دستیابی به راه‌حل‌های جدی و عملی درخصوص مساله جدایی طلبان جنوب یمن، تدوین‌ قانون اساسی جدید و فراهم كردن زمینه برای برگزاری انتخابات پارلمانی جدید است.

صالح پس از امضای طرح واگذاری قدرت با تاكید بر اینكه برای بازسازی یمن سالهای سال نیاز است، گفته است که اختلافات 10 ماه اخیر تاثیرات زیادی بر وحدت ملی و فعالیت‌های اقتصادی فرهنگی، عمرانی و سیاسی یمن داشته و دستاوردهای سالهای اخیر كشور را بر باد داد. این اظهارات در شرایطی از سوی صالح بیان می شود که خود یکی از  عاملان بر هم زننده نابسامانی در یمن است. وی از حمله چند ماه پیش به كاخ ریاست‌جمهوری یمن كه باعث زخمی شدنش و همچنین كشته و زخمی شدن تعدادی از نزدیكانش شد، انتقاد كرده و افزوده است: این اقدام از فعالیت‌های صهیونیست‌ها نیز بدتر است. این‌گونه اقدامات در فرهنگ اعراب وجود ندارد و در واقع یك فرهنگ خارجی و وارداتی است. صالح نسبت به حوادث اخیر یمن ابراز تاسف كرده و مدعی شده است: امیدوار بودیم انتقال قدرت به صورت دموكراتیك و مسالمت‌آمیز انجام شود اما مخالفت احزاب اپوزیسیون برای مشاركت در قدرت باعث كشته و زخمی شدن هزاران شهروند نظامی و غیر نظامی یمنی شد و در نتیجه نمی‌توان گفت كه قدرت هم‌اكنون به صورت مسالمت‌آمیز منتقل شده است.

وی همچنین برای همكاری با دولت آینده ائتلافی یمن اعلام آمادگی كرده و از پادشاه عربستان، شورای همكاری خلیج فارس و سازمان ملل خواسته است كه بر روند اجرای طرح شورای همكاری نظارت داشته باشند.

صالح به عنوان یکی از متحدان غرب و آمریکا در مبارزه با تروریسم و القاعده از چند ماه قبل پس از شروع اعتراضات مردمی اقدام به مبارزه و کشتار مردم کرد و چندی پیش نیز به عربستان سعودی گریخت. به نظر می رسد امروز عربستان سعودی به عنوان یکی از پایگاه های پناه دادن به دیکتاتورهای منطقه شده است و از انها حمایت می کند. اما این بار نیز دست قدرت ملت پیروز از آستین به در آمد و صالح نیز مجبور به تمکین به خواسته های مردم یمن شد.