انقلاب دوم در مصر

آیا مصر به سوی جنگ داخلی پیش خواهد رفت یا نظامیان دست‌ها را بالا خواهند برد؟

اعتراضات مردمی گسترده در میدان التحریر قاهره در مصر، حاكی از آن است كه معترضانی كه با انقلاب آرام خود، مبارك را سرنگون كردند، این بار نگران میلیتاریزه شدن فضای سیاسی مصر هستند. معترضان خواستار برچیده شدن بساط نظامیان از صحنه سیاست مصر و كناره‌گیری دولت موقت به ریاست «عصام شرف» شده‌اند.

تحولات مصر نشان می‌دهد كه ژنرال طنطاوی رئیس شورای عالی نظامی مصر، گزینه مناسبی برای جانشینی مبارك از دیدگاه واشنگتن و تل‌آویو به شمار می‌رود. استقرار دموكراسی صوری و نه دموكراسی واقعی، ضرورتی است كه مناسبات شكننده و ظریف خاورمیانه عربی را به سود كاخ سفید و تل‌آویو، حفظ می‌كند اما از دیگر سو نیروها و جریان‌های ریشه‌دار و مردمی در مصر كه مهم‌ترین آنها اخوان‌المسلمین است، ژنرال طنطاوی را به چالش كشیده‌اند.

طنطاوی برای مردم مصر گزینه مناسبی نبوده و نیست. خاطرات تلخ حكومت نظامیان ـ انورسادات و حسنی مبارك ـ كه حدود نیم‌قرن جامعه مصر را دچار خفقان و سركوب حاكمان نظامی كرده بود از ذهن مصریان پاك نمی‌شود. از همین روست كه مردم مصر حضور طولانی‌مدت طنطاوی در عرصه قدرت و سیاست را برنمی‌تابند، آنان خواستار قانون اساسی جدید، حكومت مردم‌سالار و نقش دادن بیشتر به شریعت در حیات اجتماعی و سیاسی جامعه مصر هستند. بدیهی است كه آمریكا و رژیم غاصب اسرائیل از پیشامد وضعیت پیش‌گفته هراسان و بیمناك خواهند بود. استقرار یك نظام مردمسالار به‌ویژه كه وجه دینی نیز داشته باشد، تهدیدی بزرگ برای اسرائیل خواهد بود.

آمریكا نیز در چنین وضعیتی یكی از مهم‌ترین متحدانش را در خاورمیانه عربی و شمال آفریقا از دست خواهد داد. استقرار یك نظام مردمسالار در مصر حتی بر معادلات سیاسی در لبنان اثرگذار خواهد بود و چه بسا دست اسرائیل را از تجاوز به این سرزمین مظلوم برای همیشه كوتاه كند. افزون بر این دیگر جوامع عربی نیز الگوی مناسبی برای تغییر نظام‌های پدرسالار و جایگزین كردن آنها با نظام‌های مردمسالار خواهند یافت. اما كشتار ده‌ها نفر و زخمی شدن صدها نفر در میدان التحریر قاهره نمایانگر آن است كه شورای عالی نظامی گرگی در لباس میش بوده است. واقعیت این است كه مبارك به روزهای آخر خود نزدیك شده بود. وضعیت جسمی او به گونه‌ای نبود كه بتواند بیش از یك سال دیگر بر سریر قدرت باقی بماند.

سران ارتش مصر نیز از این واقعیت آگاهی داشتند و به همین‌رو در انقلاب اول مصر، نقش میانجی را برعهده گرفتند و در سركوب‌ها شركت نكردند اما اكنون لبه تیز انتقادها و موضع‌گیری‌های معترضانه مردم مصر متوجه ژنرال‌های قدرت‌طلب است. اینجاست كه چهره واقعی طنطاوی و دیگر ژنرال‌ها شناخته می‌شود و چیزی جز نفرت و انزجار افكار عمومی مصر، نصیبشان نمی‌شود. به هر رو، انقلاب جدید مصر، انقلاب در انقلاب خواهد بود. انقلابیون و معترضان مصری، سرسختانه مصممند تا به مناسبات دیكتاتوری و حضور نظامیان در عرصه سیاست پایان بخشند. آیا مصر به سوی جنگ داخلی پیش خواهد رفت یا نظامیان دست‌ها را بالا خواهند برد؟