توکل صحیح چگونه است؟

توکل یعنی اینکه ما دیگری را وکیل کارهای خود کنیم کسی که ما را یاری کند تا به آنچه مطلوبمان است برسیم و از خوف و خطر در امر مورد نظر در امان بمانیم .

اما این وکیل کاردان کیست؟ و ما امور خود را چگونه باید به او بسپاریم و تا چه حد از کار را خود باید انجام دهیم ؟

در قرآن کریم بر توکل بر خداوند متعال بسیار تأکید شده و آن را یک الزام می دانند چرا که امور بدون پشتوانه وحیانی محکوم به شکستند کسی که در امورش خود را مؤثر مطلق می داند بزودی به خاک کذلت می افتد در این جهان بزرگ حتی یک برگ خشک درختی بدون اجازه قادر متعال بر زمین نمی افتد و ما باید در هر لحظه متوجه این نکته باشیم و سپردن امور خود به خداوند متعال آن ها را بیمه کنیم .

- «وَعَلَی اللهِ فَلْیتَوَکلِ المُؤمِنُونَ»؛ (1) « و مؤمنین باید بر خدا توکل کنند.»

- «فَإذا عَزَمْتَ فَتَوَکلْ عَلَی اللهِ إنَّ اللهَ یحِبُّ المُتَوَکلِینَ»؛ (2) « پس هر گاه عزم انجام کاری کردی برخدا توکل کن که خداوند توکل کنندگان را دوست دارد.»

3. عن الصادق علیه السلام عن ابیه عن آبائه عن النبی صلی الله علیه و آله أنَّهُ قالَ: « شُعَارُ المُسلِمینَ عَلَی الصِّراطِ یوْمَ القِیامَةِ لا إِلهَ إِلاَّ اللهُ وَعَلی اللهِ فَلْیتَوَکلِ المُتَوَکلونَ؛ شعار مسلمانان در روز قیامت روی پل صراط « لا اله الا الله» و « علی الله فلیتوکل المتوکلون» می باشد.» (3)

آثار توکل

1. کفایت کردن خدا در زندگانی دنیا: « وَمَنْ یتَوَکلْ عَلَی اللهِ فَهُوَ حَسْبُهُ»؛ (4) و هر کس بر خدا توکل نماید، خدا او را کافی است.»

2. روزی خوردن از مجرای غیر منتظره:عن رسول الله صلی الله علیه و آله اَنَّهُ قَالَ: « مَنِ انْقَطَعَ إِلَی اللهِ کفاهُ اللهُ کلَّ مَؤُونَتِهِ وَرَزَقَهُ مِن حَیثُ لایحْتَسِبُ وَمَنِ انْقَطَعَ إِلَی الدُّنْیا وَکلَهُ اللهُ إلَیها؛ (5) کسی که با [بریدن امیدش از دیگران] به خدا دل ببندد، خدا کفایت امور زندگیش را می کند و از جایی که به فکرش نمی رسد، روزیش را می رساند و آن کس که به دنیا دل ببندد، خدا کارش را به دنیا وا می گذارد.

ابر مرد متوکل

«... در عصر طاغوت، امام خمینی رحمه الله را می خواستند از قم به تهران ببرند. دوستان در کنار ماشین گریه می کردند و امام آنان را دعوت به صبر می نمود. این سخن خود حضرت امام است که؛ در بین راه قم و تهران، ناگهان ماشین از جاده اصلی منحرف شد، به سمت خاکی رفت و من یقین کردم که می خواهند مرا بکشند، ولی دوباره ماشین به جاده اصلی بازگشت. من در خود مراجعه کردم و دیدم هیچ تغییری در من ایجاد نشده است... و یا در جنگ ایران و عراق هزاران دستگاه تانک و نفربر و هزاران نظامی از سراسر مرزها به ایران حمله می کنند و اضطراب همه جا را فرا می گیرد. امام ناگهان بر دریایی از شعله ها و التهابها و تزلزلها، آب اطمینان و صبر و توکل می پاشد و می فرماید: دزدی آمد و سنگی انداخت و رفت.» (6)

عن امیر المؤمنین علیه السلام أنَّهُ مَرَّ یوْماً عَلَی قَوْمٍ فَرَآهُم أصِحَّاءَ جالِسِینَ فی زاوِیةِ الْمَسْجِدِ فَقالَ علیه السلام: مَنْ أنْتُمْ؟ قالُوا نَحْنُ المُتَوَکلُونَ. قال علیه السلام: لا بَل أنتُمُ المُتَأکلُونَ فإن کنتُم مُتَوَکلینَ فَمَا بَلَغَ بِکم تَوَکلُکم؟ قالُوا إذا وَجَدنا أَکلْنا وَإذا فَقَدْنا صَبَرْنا. قالَ علیه السلام: هکذا تَفْعَلُ الکلابُ عِندَنا. قالُوا فَمَا نَفْعَلُ؟ قالَ کما نَفْعَلُ. قالُوا کیفَ تَفْعَلُ؟ قالَ علیه السلام: إذا وَجَدْنا بَذَلْنا وَإِذا فَقَدْنا شَکرْنا؛(7) امیرالمؤمنین علیه السلام روزی از کنار گروهی عبور کرد و دید که آنان سالم و تندرست در گوشه ای از مسجد نشسته اند. امام فرمود: شما کیستید؟ گفتند: ما توکل کنندگان هستیم. حضرت فرمود: بلکه شما خورندگان هستید [و از کمک مردم استفاده می کنید.] اگر متوکل هستید [بگویید] توکلتان شما را به کجا رسانیده است؟ گفتند: اگر بیابیم می خوریم و اگر نیابیم صبر می کنیم. حضرت فرمود: نزد ما سگها هم چنین می کنند. گفتند: پس ما چه کنیم؟ حضرت فرمود: آن گونه که ما می کنیم. گفتند: شما چه می کنید؟ گفت: هر گاه بیابیم می بخشیم و اگر نیابیم سپاس [خدای را] به جا می آوریم.»

تلاش و توکل

آن گاه که عربی بادیه نشین شتر خود را رها کرد و گفت: توکل بر خدا می کنم، پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله فرمود: « اَعْقِلْهَا وَ تَوَکَّلْ؛ (8) شتر را ببند آنگاه به خدا توکل کن.»