تربیت نسل جوان از نگاه امام رضا علیه السلام / بخش دوم

د) مقابله با امتیازهاى ساختگى

بعضى ها چنین مى پندارند كه وقتى آقازاده هستند. باید به دیگران فخر بفروشند و حق دیگران را پایمال كنند, جوانان دیگر را تحقیر كرده و به خاطر عظمت و موقعیت ویژه ى خانواده هایشان رتبه ى خاصى در اجتماع داشته باشند. این نكته از نظر امام رضا(ع) كاملا مردود است. در منظر آن حضرت اشراف زاده بر فقیر زاده هیچگونه برترى ندارد.

امام زاده همچنان محاسبه خواهد شد كه یك جوان از سایر خانواده ها, به این قطعه ى تاریخى در این مورد توجه كنید:

روزى امام رضا(ع) در مجلس مإمون با عده اى از حاضرین گفتگو مى كرد. برادرش زید بن موسى نیز در گوشه اى از مجلس عده اى را دور خود جمع كرده و براى آنان در فضیلت سادات و اولاد پیغمبر صحبت كرده و افتخار مى نمود و مرتب مى گفت: ما خانواده چنین هستیم, ما خانواده چنان هستیم! هنگامى كه امام رضا(ع) متوجه وى شد و گفته هاى او را شنید, با صداى بلند او را صدا كرده و همه ى اهل مجلس را متوجه خود نمود سپس به زید فرمود:سخن نقالان كوفه را باور كرده اى كه مى گویند: خداوند ذریه ى فاطمه(س) را از آتش جهنم مصونیت بخشیده است؟! آن كه شنیده اى, مقصود فرزندان بى واسطه ى فاطمه(س) یعنى حسن و حسین(علیهماالسلام) و دو خواهر ایشان است. اگر گفته ى تو درست باشد كه همه ى اولاد فاطمه(س) مصونیت دارند, آن وقت تو از پدرت موسى بن جعفر در نزد خداوند عزیزتر و گرامى تر خواهى بود, چرا كه او خدا را اطاعت مى كرد, روزها روزه مى گرفت شب ها به عبادت مى پرداخت و تو هم از فرمان خدا سر پیچى مى كنى, با این حال هر دوى شما اهل سعادت و بهشت خواهید شد, او با عمل به مقام سعادت رسیده و تو بى عمل به آنجا خواهى رسید؟ على بن الحسین(س) مى گفت: نیكوكار ما اهل بیت پیامبر دو برابر اجر دارد و بدكار ما دو برابر عذاب خواهد داشت.

5- انتخاب شغل حلال

بیكارى نه تنها موجب از بین رفتن استعدادهاى درونى یك جوان مى شود و او را به فردى تن پرور و بى خاصیت تبدیل مى كند, بلكه به عنوان یك معضل اجتماعى, یك جوان مسلمان را دچار انواع مفاسد اخلاقى و اجتماعى مى نماید و شخصى را كه باید به عنوان سرباز جامعه باشد سربار اجتماع مى كند. به همین دلیل باید جوان را در انتخاب شغل حلال راهنمایى كرده و یارى نمود.

امام رضا(ع) جوانان مسلمان را به انتخاب شغل حلال توصیه نموده و كسانى را كه براى تإمین معاش خانواده ى خویش تلاش مى كنند والاتر از جهادگران در راه خداوند قلمداد نموده و مى فرماید:

امام رضا(ع) در جاى دیگرى مردان مسلمان را براى تلاش بیشتر بر رفاه خانواده دعوت نموده و مى فرماید:

6- نقش تربیتى ازدواج

ازدواج در اسلام, یك امر مقدس و عبادت محسوب مى شود. دو زوج جوان با ازدواج خویش اولین گام را از خود دوستى به سوى غیر دوستى برمى دارند, آنان با امضاى پیمان مقدس زناشویى از دایره ى خودخواهى بیرون رفته و با وارد شدن به مرحله ى جدیدى از زندگى بخشى از كمبودهاى خود را جبران مى كنند. كه از جمله ى آنها مى توان به بقاى نسل, رسیدن به آرامش و سكون, تكمیل و تكامل, تإمین نیاز جنسى, سلامت و امنیت اجتماعى و تإمین نیازهاى روحى و روانى اشاره كرد.

امام رضا(ع) ازدواج را براى یك جوان مسلمان از بهترین فوائد و بهره هاى دنیوى دانسته مى فرماید:

هیچ سودى براى بنده ى خدا بهتر از همسر صالح نیست كه هنگام دیدن وى خوشحال شود و در غیاب او حافظ نفس خود و اموال شوهرش باشد.

آن حضرت در سخن دیگرى به بهره هاى اجتماعى و عقلانى ازدواج پرداخته و مى فرماید:

امام رضا(ع) علاوه بر ترغیب به ازدواج در مورد انتخاب همسر شایسته نیز به جوانان رهنمودهائى دارد. حسین بن بشار واسطى مى گوید:

به حضرت رضا(ع) نامه اى نوشتم واظهار داشتم كه یكى از بستگانم از دخترم خواستگارى نموده است او مردى تند خو و بداخلاق است, آیا با او وصلت كنم؟ حضرت در جواب فرمودند: اگر اخلاقش بد است با او وصلت نكن.

7-توجه به نماز

نماز ارتباط قلبى و صمیمانه اى است كه میان انسان و آفریدگار او برقرار مى شود. نماز آرامش دل هاى خسته و روان هاى مضطرب مى باشد. اگر این عبادت انسان ساز مخلصانه و به دور از ریا باشد. براى نفى هر گونه زشتى و پلیدى و ایجاد هر نیكویى و زیبایى در وجود انسان كافى خواهد بود. نماز بازیابى فطرت پاك هر جوان است. یك جوان با ایمان با انجام دادن نمازهاى روزانه ى خود تإثیر مهمى در بیدار كردن روح, نظم و حفظ نظام زندگى خویش دارد.

یك جوان مسلمان نباید وضع ظاهرى نامرتب و ژولیده داشته باشد بلكه به عكس لازم است, همیشه ظاهرى آراسته و مرتب داشته باشد و موقع انجام نماز بهترین فرصت براى رسیدگى به وضع ظاهرى است.

امام رضا(ع)هنگامى كه براى عبادت به مسجد مى روید زینت خود را برگیرید. فرمود: یكى از مصادیق زینت هنگام نماز شانه زدن و مرتب كردن سر و صورت مى باشد.

بوعلى سینا و پناه بردن به نماز

از مهم ترین افتخارات جهان اسلام شیخ الرئیس ابو على سینا است. او داراى نبوغ فوق العاده اى بود و قبل از ده سالگى حافظ كل قرآن شده و در همان دوران نوجوانى سر آمد دانشمندان عصر در تمام علوم رایج آن زمان گردیده و از اساتید عصر خود بى نیاز شد. وى آنچنان از هوش و ذكاوت و حافظه برخوردار بود كه روز تولد خود را به یاد مى آورده است. بوعلى سینا با همه این موفقیت ها و امتیازات سرشار, در خاطرات خود آورده است:شب و روز جز به تحصیل علم به چیز دیگرى نمى اندیشیدم و به غیر از فهمیدن به چیز دیگرى توجه نداشتم, و به همین طریق پیش مى رفتم تا اینكه حقیقت هر مسئله اى براى من مسلم مى شد و هرگاه در مسئله اى حیران بودم و یا نمى توانستم قضیه را بفهمم به مسجد پناه مى بردم, نماز مى گزاردم و خالق هستى را ستایش مى كردم در این حال معماى من حل و مشكل برطرف مى شد. آرى یك جوان مسلمان از نماز و رابطه اى با خداوند لذت برده و نیرو مى گیرد و خود را همیشه در محضر آفریدگار جهان مى بیند.

8- ابراز محبت

والدین معمولا فرزندان نوجوان خویش را دوست دارند و از هر راهى سعى دارند كه به آنان مهر و محبت خود را نشان دهند, اما آنچه كه در جذب و تربیت نسل جوان تإثیر بیشترى دارد ابراز و اظهار محبت, از طرف والدین و مربیان به نوجوانان و جوانان است. امام صادق(ع) درباره ى تإثیر ابراز محبت در تقویت ارتباط قلبى فرمود:

هرگاه شخصى را دوست داشتى, دوستى خود را به او ابراز كرده و او را آگاه نما, زیرا این عمل انس و الفت را میان شما دو تن پایدارتر و مستحكم تر مى كند.

بنابراین ابراز محبت به جا و مناسب بسیارى از مشكلات, ناهنجارىها, افسردگى ها و ناسازگارىهاى نوجوانان و جوانان را حل مى كند. چرا كه نوجوانان تشنه ى محبت اند و با ابراز محبت, رفتارهاى ناشایست آنان را مى توان اصلاح نمود. محبت و ابراز آن به فرزندان را در سیره ى امام رضا(ع) به وضوح مى توان مشاهده نمود.

امام رضا(ع) حتى در آخرین لحظات زندگى در حالى كه در بستر شهادت قرار دارد, از ابراز محبت به فرزند جوان خویش دریغ نمى ورزد, به احترام او بلند شده و دست برگردن فرزند نوجوان خود انداخته, او را در آغوش گرفته و بین چشمانش را مى بوسد.

بخش حریم رضوی