یک هووی کوچولو
هرچه فرزند اول هنگامی که فرزند دوم وارد می شود بزرگتر باشد، عزل کمتری را احساس خواهد کرد و کمتر واکنش های تکانشی از خود نشان می دهد. شواهدی داریم که نشان می دهند کودکان کوچکتر.....
پیدایش تغییرات در زندگی افراد، پیامدهایی را به همراه دارد و تولد نوزاد کوچک در خانواده از این امر مستثنی نیست و ممکن است در روابط والدین با فرزند اول اختلال ایجاد کرده و باعث ایجاد تغییراتی در رفتار کودک شود.
زمانی که فرزند دوم متولد می شود، میزان اقتدار و قدرت فرزند ارشد خانواده کمتر شده و او به اجبار برای جلب توجه والدین و ارضای نیاز وابستگی، با عضو جدید خانواده رقابت می کند. اکثر والدین نیز ناخواسته، به فرزند کوچک خود توجه بیشتری را معطوف می کنند.
فرزند اول تاکنون مرکز توجه والدین خود بوده و برای حفظ این جایگاه، بطور غیرارادی به خواهر یا برادر خود حسادت می کند.
روان شناسان معتقدند، عدم توجه به تغییرات رفتاری کودکان پس از تولد فرزند دوم، می تواند به صدمه دیدن سلامت روان کودک منجر شود.
البته باید توجه داشت که عملکرد والدین بستگی زیادی به شرایط سنی کودک دارد مثلا یک کودک سه ساله در مورد تغییری که قرار است در خانواده اتفاق بیفتد به اندازه یک کودک 5 ساله نمی‌فهمد. اما به هر حال، فهمیدن و درک احساسات کودک و نحوه برخورد وی با این موضوع، بخشی از پیشرفت احساسی وی را شامل می‌شود.
چه زمانی ورود این تازه وارد بیشترین لطمه را به فرزند اول وارد می کند؟
آلفرد آدلر معتقد است که فرزندان اول معمولا ً ضربــه تغییر جایگاه خود را در خانواده احساس می کنند، اما آنهایی که بیش از حد نازپرورده بار آمده اند بیشتر لطمه را می بینند.در ضمن، میزان این لطمه به سن فرزند اول خصوصا ً زمانی که رقیب تازه وارد ظاهر می شود نیز بستگی دارد. به طور کلی، هرچه فرزند اول هنگامی که فرزند دوم وارد می شود بزرگتر باشد، عزل کمتری را احساس خواهد کرد و کمتر واکنش های تکانشی از خود نشان می دهد. شواهدی داریم که نشان می دهند کودکان کوچکتر ( به ویژه کودکان زیر 18 ماه) سخت تر از بچه های بزرگتر، با تولد فرزند جدید سازگار می شوند زیرا کودکان کوچکتر هنوز نیازمند مراقبت و حمایت مادر می باشند.
تغییرات رفتاری کودکان
اکثر کودکان پس از به دنیا آمدن خواهر یا برادر کوچکشان، دچار تغییرات رفتاری می شوند، بسته به نوع شخصیت کودک و آماده سازی والدین، این تغییرات می تواند مثبت یا منفی باشد.
لجبازی، پرخاشگری، حسادت، ترس از جدایی از مادر، دیدن کابوس های شبانه از جمله واکنش های منفی است که در فرزند اول پس از به دنیا آمدن فرزند دوم ایجاد می شود و در اکثر کودکان بروز چنین رفتارهایی طبیعی بوده و با عملکرد صحیح والدین رفع می شود. در برخی موارد، اختلال در عادات غذایی و خواب کودک، پرخاشگری های عصبی و آسیب رساندن به نوزاد مشاهده می شود.
برای به حداقل رساندن این لطمات احتمالی، بهترین کار این است که شما پیش از تولد نوزاد جدید،در باره تغییری که قرار است در خانواده اتفاق بیفتد صحبت کنید. اما در نظر داشته باشید دیر یا زود، نوزاد متولد می‌شود و باید فرزند خود را برای این پدیده آماده کرده باشید. و او را ایفای نقش خواهر یا برادر بزرگتر آماده کنید.
در دوران بارداری
این خبر بزرگ را با او در میان بگذارید
هیچ شیوه معین، امتحان شده‌ای برای گفتن موضوع ورود یک نوزاد، به کودک خردسال وجود ندارد. مدت زمان باقی مانده تا تولد نوزاد و سن کودک خود را در نظر داشته باشید. اکثر کودکان زیر 5 سال در مورد درک مفهوم زمان مشکل دارند و بهتر است با آنها از طریق مفاهیمی مانند " وقتی هوا گرم بشه نی‌نی به دنیا میاد" یا مثلا " عید که بشه نی‌نی میاد پیش ما" صحبت کنید.
به کودک خود بگویید که او هم زمانی نوزاد بوده است
با نشان دادن لباس‌های نوزادی یا آلبوم عکس زمان نوزادی کودک خود به او نشان دهید که او هم زمانی یک نوزاد کوچک بوده است. با او صحبت کنید و به او بگویید که خودش چه نوزاد بانمک و دوست داشتنی‌ای بوده و داشتن یک نوزاد دیگر هم تا چه اندازه می‌تواند خوشایند و شادی‌اور باشد.
هیچ اقدامی را ناگهانی و بدون برنامه ریزی انجام ندهید
مثلا اگر کودک خود را از پوشک گرفته‌اید و می‌خواهید تختخواب نوزادی او را برای نوزاد جدید نگه دارید این کار را پیش از به دنیا آمدن نوزاد انجام دهید تا کودک تصور نکند که با آمدن نوزاد زندگی او دچار این نوسانات شده و او جای خوابش را از دست داده است. یا اینکه برای استفاده از وسایل کودک برای نوزاد در زمان نزدیک شدن تولد نوزاد برای کودک توضیح دهید که نوزاد به چه وسایلی احتیاج دارد و می‌تواند تا مدتی از وسایل تو استفاده کند.
مسایل پزشکی خود را برای کودک توضیح دهید
به فرزند خردسال خود توضیح دهید که مراجعه شما به پزشک به علت بیماری نیست بلکه مادران باردار باید مرتب به پزشک مراجعه کنند تا وضعیت مادر و نوزاد داخل شکمش چک شود. این موضوع می‌تواند از نگرانی‌های او بکاهد.
او را می‌توانید در مراجعات پزشکی، همراه خود ببرید، حتی کودک شما می‌تواند به صدای قلب جنین شما گوش کند یا حتی او را از طریق دستگاه سونوگرافی ببیند و احیانا سوالاتی را که در ذهن دارد با پزشک سونوگراف در میان بگذارد. حتما با راهنمایی و کمک مشاور خانواده به تمام سوالات او در باره مسافر کوچک خانواده پاسخ دهید.
از توجه خود به کودک کم نکنید
با کودک خود در مورد اهمیت نقش او در ارتباط با نوزاد خانواده و کمک‌های موثری که می‌تواند داشته باشد صحبت کنید. در ضمن دقت داشته باشید اگر وسایل نوزادتان را آماده و مرتب می‌کنید، حتما تغییراتی هم در اتاق کودک خود اعمال کنید تا حس کند او هم به اندازه نوزاد خانواده مهم و در مرکز توجه قرار دارد.
مراقبت از نوزاد را برای او عینی کنید
می‌توانید برای فرزندتان یک عروسک بخرید که در اندازه‌های یک نوزاد واقعی و حتی‌الامکان شبیه یک نوزاد باشد و از کودک بخواهید از او نگهداری کند، پوشک او را عوض کند، به او غذا بدهد. عروسک را با خود به گردش ببرید. حتی گاهی او را داخل صندلی کودک اتومبیل قرار دهید و کاملا مثل یک نوزاد با او رفتار کنید. این حرکت او را بیشتر آماوه این رویداد می‌کند.
فاصله سنی مناسب برای فرزند دار شدن
پذیرش عضو جدید خانواده از طرف فرزندی که در دوره نوباوگی به سر می برد، راحت تر است.
همچنین بهترین فاصله سنی بین تولد فرزند اول و دوم چهار تا پنج سال است. کنار آمدن با موقعیت جدید در کودکان زیر چهار سال مشکل است و آنها از لحاظ رشد عقلی نمی توانند شرایط را درک کنند.
از طرف دیگر هر چه سن کودک بالاتر می رود احساس اقتدار و فرمانروا بودن در او بیشتر می شود و ورود رقیب تازه وارد به نوعی از اقتدار آنها کاسته و این امر موجب تشدید حس رقابت جویی یا حسادت می شود.
تحقیقات نشان می دهد جنسیت کودک متولد در پذیرش شرایط از سوی فرزند اول مؤثر است. احتمال پیدایش واکنش های منفی از قبیل پرخاشگری و حسادت در فرزندان هم جنس بیشتر است.
توصیه روان شناسان به والدین، آماده ساختن فضای مناسب برای ورود نوزاد کوچک و جلوگیری از هرگونه بحث و جدل و مقایسه و ایجاد آرامش و به وجود آوردن رقابت سالم میان فرزندان است.
فرآوری: مریم عطاریان
بخش خانواده ایرانی تبیان
منابع: همشهری آنلاین، روزنامه ایران
سنجش و درمان مشکلات دوران کودکی؛ کارولین اس.شرودر, بتی ان. گوردون؛ ترجمه مهرداد فیروزبخت؛ انتشارات دانژه
نظریه های شخصیت؛ دوان پی شولتز, سیدنی الن شولتز؛ ترجمه یحیی سید محمدی؛ انتشارات ویرایش
مطالب مرتبط :
