سقوط یک ماهواره دیگر از فضا

فضاپیمای روسیه هفته گذشته از پایگاه بایکونور قزاقستان پرتاب شد اما پس از دقایقی با مشکل مواجه شد. به دلایلی نامشخص، دو موتور کاوشگر "فوبوس گرانت" که قرار بود پس از قرارگیری آن در مدار زمین روشن شده و فضاپیما را به سوی مریخ هدایت کند، هرگز روشن نشدند.  همین مسئله موجب شد که مرکز کنترل زمینی موقعیت و مسیر حرکت این فضاپیما را گم کند. این فضاپیما که همراه با موشک "زنیت- 2" پرتاب شده بود، در حدود 11 دقیقه پس از پرتاب از موشک خود جدا و پس از مدتی در فضا گم شد. در این خصوص "ولادیمیر پوپوفکین"، رئیس آژانس فضایی روسیه می گوید: "ما شب بدی را پشت سر گذاشتیم. در حقیقت دیگر نمی توانیم فضاپیما را پیدا کنیم. اکنون دیگر نمی توانیم موقعیت آن را شناسایی کنیم. به نظر می رسد که سیستم نیرومحرکه آن خراب شده است."

اکنون دانشمندان و کارشناسان در نقاط مختلف دنیا محاسبات خود را برای تعیین زمان و محل سقوط این فضاپیما آغاز کرده اند. درحقیقت، تلاش روسیه در روزهای گذشته برای نجات فوبوس گرانت نتیجه ای در بر نداشته است و درحال حاضر تنها سرنوشتی را که می توان برای این فضاپیما فرض کرد سقوط به زمین است. در شرایطی که روسیه رسماً در مورد فوبوس گرانت سکوت اختیار کرده است محاسبات "فرماندهی دفاع هوافضای آمریکای شمالی" نشان می دهد که محتمل ترین تاریخ برای سقوط این فضاپیما 26 نوامبر است. براساس گزارش وایرد، به احتمال بسیار فوبوس گرانت در منطقه ای بین 51.4 درجه عرض جغرافیایی شمالی و 51.4 درجه عرض جغرافیایی جنوبی سقوط خواهد کرد. این منطقه شامل بیشتر نقاط آمریکا، بخشی از اروپا، تمام آفریقا، استرالیا، آمریکای جنوبی و آسیا می شود و به همین دلیل این خطر وجود دارد که سقوط در فضاهای دارای جمعیت انجام شود.

با ورود به اتمسفر زمین، این کاوشگر روباتیک که علاوه بر قطعات خود، محتوی 11 تن سوخت سمی است کاملا تجزیه می شود و تنها تکه های آن به زمین می رسد. این سقوط احتمالی، نگرانی هایی را هم ایجاد کرده است زیرا کاوشگر حاوی سوخت هیدروزینی بسیار سمی است. دولت آمریکا نگرانی از احتمال آسیب دیدن انسانها از سوخت هیدروزینی را در تصمیم این دولت در سال 2008 برای نابودی یکی از ماهواره هایش که در حال سقوط به اتمسفر زمین بود یادآوری کرده است. با این همه بسیاری از متخصصان فضایی در توضیح میزان خطر وجود این سوخت در فوبوس گرانت اعلام کرده اند احتمال سالم ماندن این سوخت از ورود آتشین به اتمسفر زمین و فرود آن در منطقه ای پرجمعیت بسیار پایین است.

دیشهای رادیویی روسها برای دریافت سیگنالی از جانب این کاوشگر، امواج رادیویی را به سوی آن تابانده اند اما تاکنون هیچ پاسخی از آن دریافت نکرده اند. در این میان احتمال مشارکت ناسا هم  وجود دارد و این سازمان اعلام کرده با استفاده از شبکه فضای عمیق خود به کمک روسها خواهد رفت.

به گفته متخصصان تا زمانی که روسها نتوانند ارتباط خود را با کاوشگر برقرار کنند، گفتن اینکه مشکل اصلی چیست و احتمال نجات ماموریت وجود دارد یا نه، وجود نخواهد داشت. از این رو در حال حاضر بهترین کار تلاش برای برقراری دوباره ارتباط با کاوشگر است. البته هنوز هیچ اعلام رسمی از سوی سازمان فضایی روسیه در این مورد منتشر نشده، اما دنبال‌کنندگان غربی این ماهواره می‌گویند که با سپری شدن 2 زمان برنامه‌ریزی شده برای روشن شدن موتورهای ماهواره و خارج شدن آن از مدار زمین، دیگر امیدی به ادامه این ماموریت نیست.

فوبوس گرانت که به سمت "فوبوس"، یکی از بزرگترین قمرهای مریخ پرتاب شد قرار بود پس از 20 سال روسیه را به عرصه تحقیقات فضایی بازگرداند. درحقیقت روسیه امیدوار بود تا با پرتاب این کاوشگر در کنار رقیب قدیمی خود آمریکا و رقبای جدیدی چون چین و هند در تحقیقات فضایی شرکت کند. این اولین ماموریت بین سیاره ای مسکو از سال 1988 بود. آخرین موفقیت روسیه در این عرضه در سال 1986 و با پرتاب کاوشگر "وگا" برای تحقیق درباره سیاره زهره و دنباله دار هالی انجام شد. از آن پس، آژانس فضایی اتحاد جماهیر شوروی سابق و پس از آن روسیه با یک سری از حوادث و شکستها مواجه شد که مهمترین آنها در سال 1996 و زمانی رخ داد که کاوشگر "مارس 96" به دلیل نقص موشک حامل در اقیانوس آرام سقوط کرد. در همان سال امریكایی‌های موفق شدند مدارگرد "نقشه بردار سراسری مریخ" را با موفقیت به مدار مریخ برسانند.

البته این ماموریت از جنبه‌ی دیگری نیز حایز اهمیت بود چراکه بنا بود موشك حامل ماهواره روسی، "یینگئهو-1"، نخستین ماهواره‌ی چینی‌ها را نیز به مدار مریخ برساند. به جز این دو، محفظه کوچکی از سوی انجمن سیاره شناسی در این ماموریت قرار گرفته بود که شامل 10 گونه از میکرو ارگانیزم‌ها بود تا به مریخ سفر کنند و دوباره به زمین برگردانده شوند.

قمر فوبوس جرمی سیب زمینی شكل به درازای 27 كیلومتر است كه احتمال می‌رود سیاركی به دام افتاده در جاذبه‌ی مریخ بوده باشد. بنا بود فوبوس گرانت پس از نشستن بر روی این قمر، نمونه‌هایی از سنگ و خاك آن را به زمین برگرداند. بدین ترتیب كاوشگر روسی می‌توانست اطلاعات ارزشمندی در مورد منشاء این قمر در اختیار دانشمندان قرار دهد. انتطار می‌رفت کاوشگر فوبوس گرانت در شهریور سال بعد به مدار مریخ برسد و در بهمن ماه بر روی قمر کوچک مریخ فرود آید و پس از سی و سه ماه در مرداد 92 نمونه‌های جمع آوری شده از خاک آن را که انتظار می رفت حدود 200 گرم شود، به زمین بر گرداند.

دلایل زیادی برای مطالعه بر روی فوبوس وجود دارد. با این وجود تا به حال فقط ماهواره‌هایی كه از نزدیكی آن عبور كرده‌اند به بررسی قمر پرداخته‌اند. تراكم این قمر بسیار كم است و گمان می‌رود كه ساختاری متخلخل با فضاهای خالی داشته باشد. برخی از دانشمندان بر این باورند كه شاید این قمر، تكه‌ای جدا شده از خود سیاره باشد.

اخبار به نقل از پارس اسکای / مهر