آلبوم چنگ و سرود

اثر سهیل نفیسی

آوازهایی به فراخی شادیها و اندوه ها

دوباره به هم رسیده‌ایم، با روزها و شب‌هایی که رفتند و ماه‌ها و سال‌هایی که عجبا چگونه گذشته‌اند! دوباره آوازهای کوچکم با زندگی و همه‌ی اندوه‌ها و شادی‌هایش درآمیخته‌اند و شعری که بیان زندگی است، در لحظه‌ها و همیشه‌های من تکرار شد تا دوباره آتشی که به جانم افتاده را در میان بگذارم. گذری و مروری بر شعر معاصر سرزمین‌مان که در خود مفهوم زندگی را جریان می‌دهد. صداقت و احترام خود را نثار دوست و هنرمند گرانمایه، «پیتر سلیمانی‌پور» می‌کنم که در ما‌ه‌های آخر پایان این کار با حضورش امیدواری، دوستی و اعتماد را برایم روشن‌تر کرد.

سهیل نفیسی

سهیل نفیسی را می توان یکی از ادبی ترین و تکنیکی ترین خوانندگان موسیقی کشورمان دانست. این هنرمند چند سالی است که با ارائه کارهایی بسیار ارزشمند، صدر جدول محبوبترین آثار موسیقیایی را از آن خود کرده است.

«چنگ و سرود» نام سومین آلبوم «سهیل نفیسی» است که در فروردین سال 1390 توسط نشر «هرمس» در 11 تراک و به مدت 33 دقیقه و 40 ثانیه منتشر شده است. «سهیل نفیسی» در آلبوم «چنگ و سرود» علاوه بر آواز، آهنگ‌سازی و نوازندگی گیتار را نیز بر عهده داشته است. «پیتر سلیمانی‌پور» نیز در آلبوم «چنگ و سرود» به عنوان نوازنده‌ی میهمان نوازندگی ساکسوفون، کلارینت، کنترباس و گیتار دوم را برعهده دارد. پیش از این آلبوم‌های موفق «ترانه‌های جنوب» و «ری‌را» از «سهیل نفیسی» منتشر شده بود. «سهیل نفیسی» آلبوم «چنگ و سرود» را به همسرش «پریسا دردمند» و برادرش «شهریار نفیسی» هدیه کرده است.

سهیل نفیسی که شیفته‌ی ادبیات فارسی است در سومین مجموعه‌ی خود به بازخوانی فرازهایی از شعر معاصر ایران می‌پردازد. ضبط آلبوم «چنگ و سرود» در محیط دوستانه‌ی منزل‌اش به انجام رسیده است. در این آلبوم از اشعار «احمد شاملو»، «سهراب سپهری»، «مهدی اخوان ثالث»، «فریدون مشیری»، «نیما یوشیج»، «بهمن فرسی» و «ابراهیم منصفی زینت» استفاده شده است.

"چنگ و سرود" نیز چون دو اثر پیشین "نفیسی" اثری پخته، تحقیق شده، نفیس و اصطلاحا "لیبل دار" می باشد. بدین معنا که وی در انتخاب شعرها و ترانه ها به سراغ شعرای نامی رفته و در انتخاب ملودیها نهایت وسواس را به کار گرفته است. صبر و متانت نفیسی در نواختن ساز و اجرای آواز یکی از موثرترین المانهای توفیق بخش آثار وی است. از آنجاییکه آلبوم "چنگ و سرود" در منزل نفیسی صدابرداری شده است، دارای تنظیم استودیویی نیست. پس به مقوله تنظیم قطعات پرداخته نخواهد شد.

"نفیسی" در این آلبوم از تم های موسیقیایی ایرانی، اسپانیولی-عربی (آندولسی)، اسکاندیناویایی و غربی بهره می برد.

"چنگ و سرود"

قطعه اول این آلبوم "ترانه" نام دارد. شعری پخته با تم غربت و حسرت. شعری از احمد شاملو. سخن از رود، زورق و زورق بان است. سفر زورق بر رود. رودی به پهنای خاطرات مردمان شاهد سفر زورق بان. زورق بانی که سمبل تصاویر خیال انگیز آنان است. روزهای زیبای خاطره و عشق که دیگر بر باد شده اند. لحظاتی بسیار لطیف و شوریده وش که از یاد شده اند. موسیقی اثر بسیار تاثیرگذار ساخته شده است. حس وفضا مربوط به نوستالژی مه آلود موسیقی اسکاندیناویایی می باشد. ملودی خبر از خاطره بسیار مهربانی می دهد که در پس زنجیره ای از بی توجهی های روزگار گرفتار شده است.

قطعه دوم "شبها که می سوخت" شعری از "فریدون مشیری" را شامل می شود. غزلی ناب از استاد مثبت نگر ادبیات معاصر فارسی ایران. در اینکه "مشیری" توانمندترین دید در پردازش تصاویر مثبت ارزشهای زندگی و طبیعت را در میان شعرای معاصر داراست هیچ شکی نیست. لذا نفیسی با بهره گیری از بازوی توانمند شعر استاد فضاسازی مدرن خود که تمی غربی را همراه بوجود آورده و در این مسیر اما خیلی توفیق جذب مخاطب را نداشته است. به نظرم خوب بود که برای این ترانه تم ملودی بیشتر حال و هوای شرقی به خود میگرفت. خاصه اینکه قلب راوی شعرهای مشیری عشقی شرقی را در خود جای داده است. اما انتخاب ریتم ¾ والتس به رنگ اثر کمی افزوده است.

قطعه سوم تحت عنوان "غزل" ترانه ای از "ابراهیم منصفی" را دارد. شعری در سبک نیمایی که بسیار خوش ساخت می باشد. تصاویر شعر بسیار بدیع بوده و گوش و قلب مخاطب را نوازش می دهد. ملودی عالی کار شده است. جریان مستمر نتها در چرخه ملودی حال و هوایی فرح انگیز را به شنونده می بخشد. ملودی و شعر بوی صبگاهی روشن و سرشار از گلهای موهبت خداوند و محبت عشق را می دهند. براستی تصویر "گیسو پریشان کرده در باد" را می توان در این اثر دید. جایی اثر بالنده و مخاطب گیر می شود که ملودی بتواند از عهده تصاویر خیال و بیان شعر در آید. غزل را می توان یکی از سه اثر برتر این آلبوم دانست.

چشم انتظاری و عقربه های کند و آزاردهنده ساعت اینجا دیگر نتوانسته است شاعر را از نفس بیندازد. قطعه چهارم تحت عنوان "تو را من چشم در راهم" با شعری بسیار پخته و "شیک" از نیما یوشیج پدر شعر نوی فارسی. نیما در این شعر و روایت از عهده گردن کلفتی های انتظار بر آمده است. آرامش ومتانت و عزت نفس شاعر را در لایه های معرفت عاشقانه اش می شود دید. بسی بارها این شعر را شنیده ایم و نیازی نیست که بیش از این به آن پرداخته شود. ملودی این اثر کاملا در خدمت شعر است. مهم ترین المان ملودی این اثر، فضای پوششی آن است. یعنی تبدیل به جامه ترانه شده است. جامه ای زیبنده با رنگی خوش و وقاری بغایت در آینه تمام نمای اثر. ریتم آرپژ انتخاب بسیار درستی برای این قطعه بوده است.

"ماهی" قطعه بعدی این اثر شعری از "احمد شاملو" را داراست. عموما کارهای شاملو دارای پختگی عمیق ادبی است که از دانش وسیع او بر حوزه ادبیات و عرصه تحقیق ادبی نشات می گیرد. آغاز اثر بسیار جذاب بوده و مخاطب را با خود به سرزمینهای سبز اندیشه های آزاد عشق می برد. نوازندگی که خود وزنه ایست برای خود، کاملا وفادار به شعر، ملودی و تنظیم بوده است. ریتم 8/6 راساگوآدو بسیار جالب بر روی ترانه افتاده است. اثر بسیار روان و خوش طنین پیش میرود. ظاهرا عمق شعری شاملو، نفیسی را هم مجبور به ایجاد عمق وفادارانه در ملودی اثر کرده است. "ماهی" را می توان یکی از سه اثر برتر آلبوم دانست.

اما "کوه بیداد" نام قطعه ششم این آلبوم است. شعری از "بهمن فرسی". نگرانی، حرف مشخص شعر است. نگرانی در جایی به هراس، گلایه و شکوه میرسد. فریادی عریض را در پهنای گلوی شعر می توان حس کرد. انصافا "نفیسی" نیز در اجرای این اثر هنرمندانه عمل کرده است. فریادهای شعر را با فریادهای خود همراه کرده است. ملودی اثر ضمن تازه بودنش جذابیت و رنگ خوشی نداشته و مخاطب را "نمک گیر" نمیکند.

"لحظه دیدار"، قطعه هفتم این اثر است. شعری نیمایی از "مهدی اخوان ثالث" شاعر روایتهای درد. شاعر "زمستان". شاعر غربتهای ناخواسته. چه شادی عظیمی در خود دارد فرا رسیدن لحظه دیدار. ظاهری نو، اضطراب و استرسی شدید و در عین حال دوست داشتنی، کنجکاوی غریب و ناشناخته، تفکر و قلبی آماده برای رویارویی با معشوق، و نگرانی از مواجهه با ناشناخته ها. ملودی آغازی خوب دارد. اما در ادامه اصلا از جذابیت برخوردار نیست. به نظرم تم ملودی حس اثر را کور کرده است. اما انتخاب ریتم خیلی خوب بوده است. حس نگرانی و کنجکاوی پیش از دیدار را بخوبی القا میکند.

قطعه هشتم "من و تو، درخت و بارون" با شعری از "احمد شاملو" نام دارد. نمی دانم این شعر چه خاصیتی دارد که تا این حد لطیف و کودکانه و مهربان است. شفافیت و صداقت را می توان از لابلای این شعر احساس کرد. شعری در ستایش عشق با زبانی بغایت ساده و قوی. از آن دست شعرهایی که ملودی را مجبور به خوب ساخته شدن می کند. آنقدر انرژی به آهنگساز می بخشد که ناخودآگاه اثری عالی می سازد. ملودی ساخته شده توسط "نفیسی" برای این شعر بسیار آرامش بخش و مهربان است. هارمونی قدرتمند ملودی غیر قابل انکار است.  اجرای نفیسی نیز به لطف توانایی وی در درک مضمون و ساختار و دانش ادبی او بسیار عالی است.

"سمیرمی" یکی دیگر از ترانه های خوب شاملو. نام قطعه نهم. روایتی تلخ از خاطره ای که شاملو در دوران ماموریت پدر نظامی خود در سمیرم داشته است. شعر فضای عجیبی در خود دارد. گذری بر خاطره ای غریب در شبی حزن انگیز و دردناک. "نفیسی" در ساخت ملودی این اثر سلیقه بسیاری را بخرج داده است. نوای کلارینت لطف خاصی به اثر بخشیده است. موسیقی "تو در تو"ی اثر مخاطب را به دنبال خود میکشد.

و اما شعر "سهراب سپهری" به نام "ندای آغاز" قطعه دهم این آلبوم می باشد. غالب ما جنس شعرهای سپهری را می شناسیم. عرفان و فلسفه سپهری مانند خود او خاص است. ندای آغاز، فراخوان دعوت به آغاز است. تصاویر بحدی شفاف ارائه شده اند که مخاطب خود را بیدرنگ در صحنه تصاویر مورد توصیف می بیند. به همان اندازه زنده. حرکت یکی از مهم ترین عناصری است که سهراب سپهری همیشه به آن اشاره داشته است. چونانکه خود پیوسته در سفر و کاوش و خود شناسی بوده است. ملودی این قطعه نیز بسیار خوب از آب در آمده است. با شعر مانوس و همراه بوده و به جرات میتوان گفت که هیچکدام از ملودیهای این آلبوم تا این حد نتوانسته اند به انتقال مفهوم شعر خود کمک کنند. "ندای آغاز" را میتوان یکی دیگر از سه اثر برتر این آلبوم دانست.

در مجموع، آلبوم "چنگ و سرود" را باید آلبومی دانست که بر اساس دانش یک هنرمند کارآزموده و به حقیقت حرفه ای در کار خود، ساخته شده است. دانش ادبی و علاقه "نفیسی" به ادبیات سرشار ایران، وی را تبدیل به بلندگوی ادبی موسیقی پاپ ما کرده است. باید قدر "نفیسی" و "نفیسی ها" را بدانیم و نهایت بهره را از آثار ارزشمند آنها ببریم.