چطور تب را کنترل کنیم؟

در انسان که دمای متوسط طبیعی بدن ‎37 درجه سانتیگراد است، دمای برابر یا بیش‌تر از ‎38 درجه سانتیگراد (در حالت استراحت) تب محسوب می‌شود.

بدنتان عرق کرده و سرتان سنگین است. چشمهایتان چنان درد می کند که انگار کسی با انگشتانش روی پلک‌تان را فشار می دهد. برای دقایقی تصور می‌کنید که بدنتان در حال آتش گرفتن است و چند دقیقه بعد احساس لرز دارید. بله شما تب کرده اید.

اینکه شما بفهمید که واقعا تب به چه معناست و اینکه در مورد آن چه کارهایی باید انجام دهید و چه اعمالی حالتان را بدتر می کند، برایتان مفید خواهد بود.

درجه حرارت بدن در مغز و در هیپوتالاموس تنظیم می شود که معمولا آن را در 37 درجه سانتیگراد نگه می دارد که ممکن است در هر فرد به طور معمول یک درجه بالا یا پایین باشد.

بهتر است بدانید که تب، بیماری نیست، اما می تواند نشان‌دهنده بیماری در بدن اشخاص باشد. تب نشانه مبارزه بدن در برابر عوامل بیماری‌زا است و گاهی نیز پاسخ دمایی دستگاه ایمنی بدن نسبت به عفونت‌های داخلی تلقی می‌شود. در واقع گرمای حاصل از تب، مانع از رشد بسیاری از میکروب‌ها می‌شود.

معمولا وجود چرک (عفونت) در بدن که مسبب آن می تواند باکتری یا ویروس باشد، گلبول های سفید خون را مورد حمله قرار می دهد و آن زمان است که ماده ای به نام "پیروژن" آزاد می شود. پیروژن، خود را به مغز می رساند و به هیپوتالاموس دستور می رسد که دمای بدن را بالا ببرد و شما تب می کنید.

تب بیش از ‎40 درجه سانتیگراد تهدید بزرگی برای جان انسان محسوب می‌شود، چرا که عملکرد آنزیم‌ها و سایر پروتئین‌های بدن را دچار اختلال می‌کند

به تب ‎5/37 تا ‎9/37 درجه سانتیگراد، تب خفیف گفته می‌شود. تشنج از نتایج تب بالاست.

روش های اندازه‌گیری دمای بدن

دمای بدن با دماسنج طبی اندازه‌گیری می‌شود. دمای بدن می‌تواند از راه دهان (زیر زبان)، مقعد (دقیق‌ترین شیوه که برای نوزادان و کودکان خردسال استفاده می‌شود) و زیر بغل اندازه گیری شود.

دمای به دست آمده از طریق دهان و زیر بغل نسبت به دمای به دست آمده از طریق مقعد پایین‌تر هستند (تفاوتی برابر ‎نیم درجه سانتیگراد برای اندازه‌گیری از طریق دهان و ‎8/0 درجه سانتیگراد از طریق زیر بغل)، بنابراین این تفاوت باید به هنگام اندازه‌گیری میزان تب مورد توجه قرار گیرد.

دمای طبیعی بدن انسان که از راه دهان و در حالت استراحت اندازه‌گیری شود برابر است با 1/36 و 5/37 درجه سانتیگراد.

با این وجود، موارد بسیاری هستند که در تغییر دمای بدن نقش دارند و باید هنگام اندازه‌گیری دما، مورد توجه قرار گیرند. سن، لباس‌های فرد، دمای اتاق و ساعات مختلف روزف در دمای بدن تاثیر می‌گذارند.

دمای بدن در طول شبانه‌روز به طور طبیعی تغییر می‌کند. کمترین دمای بدن در حدود ساعت 4 صبح، و بیش‌ترین دما حدود ساعت 18 می‌باشد (البته به شرط این که عادت فرد این باشد که در روز بیدار باشد و در شب بخوابد).

به این ترتیب، دمای 5/37 درجه سانتیگراد که از طریق دهان و به هنگام عصر گرفته شده باشد، الزاماً به معنای تب نیست، در حالی که همین دما هنگام صبح، تب محسوب می‌شود.

به هنگام اندازه‌گیری دمای بدن از طریق دهان باید در نظر داشت که خوردن، نوشیدن و سیگار کشیدن حداقل 20 دقیقه قبل از اندازه‌گیری، موجب تغییر دمای دهان می‌شود. دمای بدن پس از صرف غذا افزایش می‌یابد.

نکته دیگر این است دمای طبیعی افراد نسبت به یکدیگر و حتی نسبت به روزهای مختلف متغیر است. در زن‌ها دمای بدن با توجه به عادت ماهیانه نیز تغییر می‌کند (به طور متوسط، دمای بدن زنان به مدت 14 روز پس از تخمک‌گذاری، ‎1 درجه سانتیگراد افزایش می‌یابد).

به‌علاوه، عوامل روان‌شناختی نیز موجب تغییر دمای بدن می‌شوند.

تب در نوزادان و کودکان می‌تواند موجب تشنج شود. لذا در صورتی که کودک تب داشت، هرچند خفیف، باید به پزشک مراجعه نمود

راه های کاهش دادن تب

حال مهم ترین موضوع بعد از آنکه متوجه شدیم تب داریم آن است که بدانیم چطور آن را پایین بیاوریم:

1- اگر لرز کرده‌اید بهتر است سریعا خود را گرم کنید که بهترین راه رفتن زیر پتو است. اما به یاد داشته باشید اگر لرز بدنتان قطع شد سعی نکنید در حالی که تب دارید زیر پتو بمانید، زیرا این کار باعث می شود که گرما سرجایش بماند و شما هر لحظه احساس کنید حالتان بدتر می شود. با عرق کردن، تب از بین نمی رود، پس به یک ملحفه سبک اکتفا کنید.

2- لباس سبک و خنک بپوشید. این به آن معناست که حتی اگر فرزند کوچکتان تب کرده است هم لباسهایش را کم کنید و حتی پوشکش را باز کنید.

3- اگر شرایطش مهیا باشد، درازکشیدن در وان آب نسبتا ولرم رو به خنک به مدت نیم ساعت کمکتان می کند.

4- آب زیاد و به خصوص خنک بنوشید. آب میوه هایی که شکر ندارند هم موارد خوبی هستند.

5- دواهای تب‌بر موثرند، زیرا کار "پیروژن" ها را مختل می کنند و در نتیجه داروهایی مثل بروفن و استامینوفن، برای پایین آوردن تب کمک زیادی می کنند. قبل از مصرف آسپیرین، حتما باید با پزشک مشورت کنید.

6- آرامش خود را حفظ کنید و بدانید که تب برای راحت و بهتر شدن حالتان بوجود می آید و به بدنتان کمک می کند تا با بیماری بجنگد.

راه‌های ذکر شده در بالا، برای تب های پایین موثر است و اگر به تب شدید همراه با علائم غیرعادی دچار بودید، در اولین فرصت به پزشک مراجعه کنید.

تب در کودکان خطرناک است

تب در نوزادان و کودکان می‌تواند موجب تشنج شود. لذا در صورتی که کودک تب داشت، هرچند خفیف، باید به پزشک مراجعه نمود (مراجعه به اورژانس به‌هنگام تب شدید ضرورت دارد). در این فاصله، پایین آوردن تب نوزاد با استفاده از لباس‌های نازک، مصرف نوشیدنی‌های خنک و کاهش دمای اتاق مورد نیاز است.

در موارد زیر باید کودک را سریعا نزد پزشک برد:

نوزاد کوچک‌تر از سه ماه

دمای بیش از ‎40 درجه سانتیگراد

کاهش وزن

تشنج مکرر یا طولانی با وجود تلاش برای کاهش تب

بروز لکه‌هایی بر روی پوست

بی‌هوش شدن

گریه دائمی

فراوری: نیره ولدخانی

بخش سلامت تبیان

منابع :

همشهری آنلاین-المیرا صدیقی