تربیت اثربخش در مدرسه (3)

الگوی ارتباط مؤثر معلم - شاگردی

معلمین با ذوق و اشتیاق، کار را شروع می‌کنند ولی کار آنها به مرور، به یک کار خسته‌کننده و تکراری تبدیل می‌شود و استرس فراوانی را به آنها وارد می‌کند. واقعاً مشکل در کجاست؟

اشکال را از نگاه معلمان می‌توان در موارد زیر جستجو کرد:

- آنها از استادان و مشاوران انتقاد می‌کنند که آموخته‌های آنها با دنیای واقعی فاصله دارد.

- وجود این نگرش که بچه‌های امروزی عوض شده‌اند یا مدارس عوض شده‌اند.

- مدیران را، به خاطر جمعیت زیاد کلاس، کمبود شرایط مطلوب و درآمد، سرزنش می‌کنند.

- خود را سرزنش می‌کنند که برای حرفه معلمی ساخته نشده‌اند.

پاسخی که می‌توان به این اشکالات داد:

- اساتید و مشاوران، شرایطی را تجربه کرده‌اند، نمی‌توانند کاملاً انتقال دهند زیرا هر کس باید زندگی مدرسه را، با توجه به ویژگی‌های شخصیتی خود، تجربه کند.

- بچه‌های زمان ما عوض شده‌اند زیرا طبیعت بشر تغییر نمی‌کند بلکه نقش آنها تغییر کرده است.

- مدیران مدرسه هم خود درگیر همین مشکلات بوده و هستند و مقصر نمی‌باشند.

- شرایط کاری و درآمد مالی هم مسأله نیست زیرا معلمین با شرایط کاری ایده‌آل و کلاس‌های کوچک و درآمد خوب به همان اندازه، احساس یأس و نارضایتی می‌کنند.

اسطوره معلم خوب

تعریف معلم ایده‌آل، براساس افسانه مورد باور عموم در مورد معلم و معلمی است. بعضی از این اسطوره‌های معلم خوب عبارتند از:

- آرام بودن، آشفتگی‌ناپذیر، دارای اخلاق همیشه یکنواخت، هرگز خونسردی خود را از دست نمی‌دهند، هرگز هیجانات شدید اظهار نمی‌کنند.

- احساسات خود را، از دانش‌آموزان پنهان می‌کنند.

- همیشه محیط آموزشی هیجان برانگیز، برانگیزاننده، آرام، ساکت و منظم ایجاد می‌کنند.

- ثبات اخلاقی دارند، تغییر نمی‌کنند، جهت‌گیری نمی‌کنند، چیزی را فراموش نمی‌کنند، دارای احساس غم و شادی نیستند، اشتباه نمی‌کنند.

- به همه دانش‌آموزان به یک چشم نگاه می‌کنند.

- پاسخ همه سؤالات را می‌دانند و عقل و خردی بیشتر از دانش‌آموزان دارند.

- از انسان‌های معمولی، بهتر، فهمیده‌تر، دانشمندتر و کامل‌تر و به تمام معنا فاضل هستند.

بر طبق این اسوره‌ها، معلم باید بشر بودن خود را انکار کند و نقش بازی کند وقتی معلم‌ها خود را اینگونه ارزیابی می‌کنند در نتیجه خود را کم می‌بینند.

نظر یک معلم شرکت کننده در دوره «تربیت اثربخش در مدرسه»

- تنها زمانی که خودم بودم، می‌توانستن تدریس کنم.

- همیشه ترس از سبک شدن یا از دست دادن کنترل وضعیت داشتم.

- نقشی که هنگام تدریس داشتم با زمانی که می‌خواستم نظم برقرار کنم، سازگاری نداشت.

- وقتی رابطه خوبی بین معلم و شاگرد برقرار شود، دانش‌آموز احساس آزادی برای یادگیری دارد.

شرایط رابطه خوب معلم - شاگرد

1- ارتباط باز و شفاف باشد یعنی هر دو طرف در ارتباط صادق و مستقیم باشند.

2- اهیمت دادن یعنی هر یک از دو طرف برای دیگری ارزشمند باشد.

3- همبستگی یعنی بدون داشتن وابستگی، با هم ارتباط داشته باشند.

4- جدا بودن یعنی به یکدیگر برای رشد و توسعه در زمینه فردیت، خلاقیت، یگانگی اجازه دهند.

5- برای داشتن یک رابطه خوب باید مهارت‌ها را یاد گرفت تا رابطه ارضاکننده‌تر باشد.

چگونگی نگریستن به رابطه معلم - شاگرد

هنگامی که معلم یک نظریه کارآمد در مورد روابط بین اشخاص نداشته باشد و بدون ذهنیت مشخص و کارآمدی وارد کلاس شود، اشکال در روابط به وجود می‌آید. برای داشتن نگاهی مؤثر و کارآمد مراحل زیر را انجام دهید.

1- یک چهارضلعی رسم کنید.

2- تمام رفتارهایی که شاگرد در حضور معلم انجام می‌دهد یا می‌گوید و تمام رفتارهایی که احتمال وقوع دارند را لیست کنید.

3- چهارضلعی را به دو قسمت رفتارهای قابل پذیرش و غیرقابل پذیرش تقسیم کنید.

4- از روی فهرستی که تهیه کرده‌اید، رفتارهای قابل پذیرش و غیرقابل پذیرش را در دو قسمت چهارضلعی بنویسید.

5- با توجه به تفاوت‌های فردی معلم‌ها، از بسیار قابل پذیرش تا بسیار غیرقابل پذیرش، دارای درجات متفاوتی است.

تفاوت بین مربیان غیرپذیرنده و مربیان پذیرنده

ویژگی‌های غیرپذیرنده‌ها:

تمایل به انتقاد

دارای حد مطلوب بالا حتی برای دیگر مردم هستند.

از رفتارهای غیرمرسوم و غیرعادی لذت نمی‌برند.

در مورد درست و غلط، انعطاف‌ناپذیرند.

رفتارهای قابل پذیرش

رفتارهای غیرقابل پذیرش

ویژگی‌های پذیرنده‌ها:

رفتارهای بسیاری را پذیرا هستند.

انعطاف‌پذیرند.

دارای تحمل بیشتر

نیازی به صحبت در مورد درست و غلط ندارند.

در تمام روابط انسانی بسیار پذیرنده‌اند.

مردم به دنبال هم‌صحبتی با آنها هستند.

رفتارهای قابل پذیرش

رفتارهای غیرقابل پذیرش

مرکز یادگیری سایت تبیان

تهیه: اکرم محمدزاده فرهانی

تنظیم: نسیم گنجی منش