تربیت اثربخش در مدرسه (1)
مقدمه:
شما معلمین عزیز، با همه زحمات فراوانی که در راه تعلیم و تربیت دانش‌آموزان انجام می‌دهید ولی کاهی نتیجه مطلوب را نمی‌گیرید و هرچه تلاش می‌کنید، نمی‌توانید کلاس را آماده تدریس کنید و فرآیند یاددهی - یادگیری را افزایش دهید.
با خود فکر کرده‌اید تفاوت تدریس کارآمد و تدریسی که منجر به شکست می‌شود در چیست؟ احتمالاً معلمین با توجه به تجربیات خود، پاسخ‌های متفاوتی به این سؤال می‌دهند ولی از نظر ما، عاملی که در این موضوع سهم دارد کیفیت ارتباط بین معلم و شاگرد است و این موضوع مهم‌تر از آن چیزی است که معلم تدریس می‌کند یا سعی دارد که آن را تدریس کند. مهارت‌های تربیت اثربخش قابل استفاده در هر سه مقطع تحصیلی (ابتدایی - راهنمایی - دبیرستان) می‌باشد. امید است که این مباحث راه‌گشای معلمین عزیز باشد. لطفاً دوستان عزیز نظرات‌شان را در مورد این مطالب به نویسنده ارائه دهند.
رابطه معلم - شاگردی
همان‌طور که می‌دانیم، تدریس حرفه‌ای است که هرکس به نوعی، مشغول آن است. از پدر و مادر در خانه تا صاحبان کار در ادارات و مدارس و غیره. با توجه به گستردگی تدریس ، چگونه باید انجام شود تا تأثیر بیشتر و قابل توجهی را بر شاگردان بگذارد. روش تربیت اثربخش باعث افزایش تأثیرگذاری افرادی می‌شود که به نوعی با آموزش درگیرند. مشاهده اینکه در یک رابطه آموزشی، یک جوان چیز تازه‌ای کسب می‌کند و درک او از جهان توسعه می‌یابد و مهارت‌هایش افزایش می‌یابد، بسیار نشاط‌انگیز است. از سوی دیگر تدریس به جوانان می‌تواند به شدت مأیوس‌کننده نیز باشد و در این هنگام در معلم (یاد دهنده) احساس‌های زیر را برمی‌انگیزد:
- احساس عدم لیاقت
- ناامیدی
- بدخلقی
- رنجش از دانش‌آموز بی‌میل و ناسپاس
بنابراین رابطه معلم - شاگردی یکی از عوامل مهم در تدریس است و کیفیت این رابطه تأثیر مستقیمی بر آن می‌گذارد. نکات حساس در رابطه معلم - شاگردی چه می‌تواند باشد:
1- پایه مهارت‌های رابطه بین معلم و شاگرد، «سخن گفتن» است. «سخن گفتن» چه تأثیری می‌تواند داشته باشد؟ این مهارت هم موجب افزایش رابطه و هم موجب کاهش آن می‌شود و اثر آن بستگی به کیفیت آن و گزینش مناسب‌ترین نوع گفتار از سوی معلم با توجه به موقعیت‌های مختلف دارد.
2- مهارت بعدی «گوش دادن» است که نقش حساسی در تسهیل آموزش دارد. آنچه که در ظاهر فکر می‌کنیم که می‌شنویم، شاید در واقع آن چیزی نباشد که دانش‌آموز قصد بیان آن را دارد.
اگر رابطه معلم - شاگردی خوب برقرار نشود، دانش‌آموز در برابر آموزش مقاومت می‌کند و این مقاومت به دلایل: داشتن احساس حقارت، بی‌اعتمادی، سوء تفاهم، کنار زده شدن، بی‌اعتنایی، ارزیابی عیب‌جویانه می‌باشد. بنابراین برقراری رابطه مناسب معلم - شاگرد، باعث می‌شود که زمان بیشتری را برای تدریس داشته باشید و آموزش واقعی ادامه یابد.
یک سؤال که مطرح می‌شود این است که آیا این مهارت‌ها در کلاس درس جواب می‌دهد یا تنها یک حالت ایده‌آل است که قابلیت اجرایی ندارد؟ در پاسخ این سؤال، به تاریخچه این روش اشاره می‌شود:
تربیت اثربخش توسط توماس گوردن ابداع شد و طی سالیان متمادی در یک دوره 30 ساعته در برخی از کشورها، به معلمین آموزش داده می‌شود و متکی بر کارهای عملی است که معلمین هر روز در کلاس مطرح می‌کنند و تأثیر خود را در کلاس‌هایی که معلمین آنها آموزش دیده‌اند، نشان داده است.
مزایای به کارگیری تربیت اثربخش در دانش‌آموزان
1- دانش‌آموزان خود جهت‌گیر و مسئولیت‌پذیر می‌شوند.
2- دانش‌آموزان می‌توانند در مدرسه، ابراز شخصیت کنند.
3- دانش‌آموزان رابطه انسانی و آزادتری با معلمین و هم‌کلاسان برقرار می‌کنند.
4- با وجود تفاوت در مراحل مختلف پیشرفت در بچه‌ها، ولی رابطه انسانی بین معلم و شاگرد یک‌نواخت باقی می‌ماند.
5- از برچسب زدن به دانش‌آموزان جلوگیری می‌کند. زیرا برچسب زدن باعث می‌شود که:
الف: اعتماد به نفس دانش‌آموز پایین بیاید.
ب: بر روی انتظارات معلم از دانش‌آموز اثر می‌گذارد و کیفیت و کمیت راهنمایی او را پایین می‌آورد.
6- با کاربرد مهارت گوش دادن فعال، دانش‌آموز احساس می‌کند حرفش شنیده و درک می‌شود.
7- دانش‌آموز در حالی از خود دفاع می‌کند که مورد حمله واقع شود یا تحقیر شود، به کاربردن تکنیک «پیام من» در دانش‌آموزان مزاحم قابل استفاده است و مقاومت آنها را کاهش می‌دهد.
ادامه مطلب را در مقاله بعدی بررسی خواهیم کرد
مرکز یادگیری سایت تبیان - تهیه: اکرم محمدزاده فرهانی
تنظیم : نسیم گنجی منش
