درد دلهای مستند

در میان گونه های مختلف سینمایی «مستند» بع رغم تمام صراحتی که در نقد موضوعات پیرامونی دارد از مهجورترین هاست چه اینکه برخلاف زبان نقادانه نسبت به موضوعات دیگر نسبت به خود و فعالانش زبان در کام دارد و به سختی می تواند در رقابت با تولیدات رنگارنگ سینمای داستانی خود را بنمایاند. در چنین شرایطی برگزاری یک جشنواره به نام تولیدات مستند بهترین فرصت برای فعالان این عرصه است تا گامی هر چند کوچک در راستای کامیابی خود بردارند و از گلایه های ناگفته خود بگویند. صابر فرزانه‌وش كارگردان مستند «قربانی» در بیان ارزیابی‌اش از جشنواره پنجم سینما حقیقت می گوید: طبق آنچه كه من در جشنواره دیدم در بسیاری از آثار، تاثیر مستقیم سفارش‌دهنده دیده می‌شد و آن طور كه باید مستندها مستقل نبودند.

برخی آثار سفارشی بودن

وی همچنین مطرح كرد:در سالهای اخیر سینمای مستند آنطور كه باید دیده نشده است و تلویزیون به عنوان یكی از سرمایه‌گذاران این بخش، برخی از مستندسازان را به سوی خود جذب كرده است به همین دلیل آنچه كه من دیدم این بود كه بسیاری از آثار مستند جشنواره، كارهایی بودند كه به سمت سفارشی شدن پیش رفته‌اند. این مستندساز افزود: به نظر من در حال حاضر آثار و رویكرد جدیدی با رویدادهایی مانند جشنواره سینما حقیقت آغاز شده است اما در ابتدای راه هستیم و امیدوارم كه در آینده كارهای بهتری مشاهده كنیم. فرزانه‌وش در پایان سخنانش درباره كیفیت برگزاری این دوره جشنواره سینما حقیقت، اظهار كرد: به نظرم جشنواره پنجم مستند ایران، جشنواره‌ نسبتا خوبی بود اما نقطه ضعف جشنواره امسال سفارشی بودن بعضی از مستندها بود.

متاسفانه استقبال مخاطبان كم بود

محسن خان‌جهانی كارگردان مستند «شهر پولكی» كه در مراسم پایانی مورد تقدیر قرار گرفت، درباره كیفیت آثار جشنواره پنجم سینما حقیقت،معتقد است: امسال فیلم‌های خوبی در جشنواره شركت كردند و در كنار جوانان، افراد اسم و رسم‌دار سینمای مستند هم حضور داشتند اما متاسفانه باز هم بعضی از سالن‌ها خالی ماندن و بخشی از فیلم‌های خوب این دوره دیده نشدند. وی درباره كیفیت برگزاری جشنواره‌ سینما حقیقت گفت: برگزار كنندگان زحمت زیادی برای برگزاری هرچه بهتر جشنواره سینما حقیقت كشیدند اما متاسفانه استقبال مخاطبان كم بود و بسیاری از سالن‌ها در هنگام نمایش فیلم خالی بودند. خان‌جهانی درباره ارزیابی‌اش از تفكیك موضوعی جشنواره‌ حقیقت گفت: به نظرم این تفكیك موضوعات كار بسیار خوب و ارزنده‌ای بود چرا كه در اكثر جشنواره‌ها اعضای هیات انتخاب و داوری مجبورند تعداد فیلم‌های بسیار زیادی را ببینند و طبیعی است كه افراد با دیدن حجم بسیاری از فیلم‌ها خسته شده و مجبور خواهند بود تعدادی از آثار را با دور تند یا از سر بی‌حوصلگی تماشا كنند. كارگردان مستند «یاردبستانی» در بخش پایانی سخنانش گفت: در جشنواره‌های مختلف خستگی اعضای هیات انتخاب و داوری باعث می‌شود كه در حق بعضی از افراد اجحاف شود اما با تمهیدی كه در این دوره از جشنواره سینما حقیقت اندیشیده شد و فیلم‌ها در موضوعات مختلف از یكدیگر تفكیك شدند، اعضای هیات انتخاب و داوران راحت‌تر آثار را بررسی كردند.

شور و هیجان گذشته را ندیدم

حمزه علیرضایی كارگردان «زایری از غرب» نیز با بیان اینكه «در این دوره از جشنواره شور و حال دوره‌های اول سینما حقیقت دیده نمی‌شد»، اظهار كرد: در دوره اول و دوم جشنواره بین‌المللی مستند ایران، شور، حال و گرمای خاصی حاكم بود. آن شرایط باعث می‌شد حتی زمانی كه فیلمسازی در جشنواره اثری ندارد باز هم برای بحث و تبادل نظر و تماشای فیلم‌ها به فضای جشنواره بیاید اما متاسفانه من در دوره اخیر شور و هیجان گذشته را در چه در فیلم‌ها و چه در فضای كلی جشنواره مشاهده نكردم. وی مشكل دیگر جشنواره را نبود آثاری از بزرگان عرصه مستند دانست و خاطر نشان كرد: من نام‌های بزرگی در جشنواره به جز آقایان ورهرام، فارسی، اسكویی و چند نفر دیگر ندیدم. به نظرم ما مستندسازان بسیار بزرگی داریم كه نمی‌دانم به چه دلیلی آن‌ها در این رویداد بین‌المللی مستند كشورمان حضور نداشتند. وی تصریح كرد: ما پتانسیل بسیار زیادی در بخش مستند داریم كه باید از آن به خوبی استفاده شود. كارگردان «زایری از غرب» در پاسخ به سوالی درباره تفكیك موضوعات مختلف در بخش‌های جشنواره سینما حقیقت گفت: وقتی از جنبه آكادمیك به این موضوع نگاه كنیم، متوجه می‌شویم كه چنین تقسیم بندی در هیچ كجای دنیا معمول نیست. این مستند ساز در پایان تصریح كرد: از نظرم تفكیك عنوان‌ها و موضوعات مختلف جشنواره كار مناسبی نبود و حتی به داوری آثار نیز كمك نكرد.

مخاطبان اندك سینما حقیقت

مهدی زمانپور كیاسری كارگردان «مشتی اسماعیل» نیز در ارزیابی‌اش از پنجمین جشنواره سینما حقیقت تاكید كرد: به نظرم برگزاری جشنواره سینما حقیقت امسال عالی بود و این جشنواره به بهترین نحو برگزار شد. وی توضیح داد: جشنواره سینما حقیقت نظم و انضباط بسیار خوبی هم در بخش نمایش فیلم‌ها و هم در بخش برگزاری مراسم‌های افتتاحیه و اختتامیه داشت بنابراین نظم این دوره جشنواره را می‌توان نقطه قوت آن دانست.

این مستندساز كه در اختتامیه پنجمین جشنواره سینما حقیقت مورد تقدیر قرار گرفت، درباره ضعف‌های این دوره جشنواره نیز یادآور شد: به نظرم بزرگترین ضعف جشنواره بین‌المللی مستند امسال، میزان اندك مخاطبان بود. من در جشنواره فیلم كوتاه تهران جمعیت بسیار بیشتری را مشاهده كردم حال آنكه در جشنواره سینما حقیقت بسیاری از صندلی‌ها در هنگام نمایش فیلم‌های مختلف خالی بود. زمانپور نیز در پاسخ به سوالی درباره ارزیابی‌اش از تفكیك موضوعات مختلف در جشنواره امسال اظهار كرد: این تفكیك پذیری به نفع بسیاری از مستندسازان شد، چرا كه با این كار بسیاری از مستندها دیده شده‌اند و حتی جایزه گرفته‌اند. ممكن است در جشنواره‌های مختلف تنها افرادی كه شناخته‌تر شده هستند جایزه بگیرند و فیلم‌هایشان دیده شود اما با این شیوه مستندسازان جوان‌تر نیز مورد تقدیر واقع می‌شوند و اینگونه برای ادامه راه دلگرم‌تر خواهند شد.

تفكیكی که می‌توانست حرفه‌ای‌تر باشد

سعید صادقی كارگردان مستند «غزه، 85 مایل» هم از كم رونق بودن جشنواره سینما حقیقت امسال گلایه كرد و گفت: وقتی با دوستانم در مورد جشنواره سینما حقیقت صحبت می‌كردیم، آنها هم این نظر را داشتند كه جشنواره امسال به شدت كم رونق بوده است. نمی‌دانم دلیل این كم رونقی چیست. شاید بخشی از آن تحت تاثیر خبرهای قبل از جشنواره باشد، گرچه چنین فضای سیاسی را در مورد جشنواره‌های گذشته هم داشته‌ایم. وی درباره تفكیك موضوعات مختلف در جشنواره سینما حقیقت گفت: به نظرم شاید تفكیك‌ها در جشنواره امسال كمی زیاد بود و تفكیك‌ها می‌توانست حرفه‌ای‌تری باشد. صادقی در عین حال تفكیك موضوعات مختلف را كاری مناسب دانست و یادآور شد: این تفكیك باعث می‌شود كه آثار مستندسازان بیشتری دیده شود. در سال‌های گذشته ممكن بود برخی از آثار به دلیل نزدیك بودن ژانرها به یكدیگر دیده نشوند. همچنین این تفكیك شدن موضوعات به مخاطب كمك بسیاری می‌كند و او می‌تواند موضوع مورد علاقه‌اش را انتخاب كرده و با فارغ بال به دیدن یك مستند بنشیند. این كارگردان مستند در پایان سخنانش تاكید كرد: در كل، تفكیك موضوعات از یكدیگر كاری مناسب و ارزنده است اما این تفكیك باید كمی تخصصی‌تر شود و از حالت سلیقه‌ای بیرون بیاید.

نیازمند تفكیك تخصصی بودیم

هومن ظریف كارگردان مستند «مرز پرگهر» نیز در بیان ارزیابی‌اش از جشنواره سینما حقیقت گفت: ما شاهد جشن مستندی بودیم كه متاسفانه یا خوشبختانه بعضی از مستندسازان خارجی می‌خواستند عمدی یا ناآگاهانه بر آن خدشه وارد كنند. وی ادامه داد: من به سهم خودم به عنوان میهمان ناخوانده و فردی كه مستند را عشق می‌ورزم سعی كردم آنچنان كه باید، جشنواره مستند ابتدا در بعد ملی و در نهایت در بعد فراملی با بازتاب تحسین برانگیزی اجرا شود. ظریف در پاسخ به پرسشی درباره تفكیك پذیری موضوعات مختلف جشنواره در بخش ملی نیز تاكید كرد: قطعا جشنواره مستند كه از نظر سوژه بازه بسیار بسیار گسترده‌ای را دارد، نیازمند چنین تفكیك تخصصی بود. طبیعی است كه یك منتقد سینما در كنار یك كارشناس حوزه تخصصی نفت،گروهی را تشكیل می‌دهد كه در مقایسه با یك منتقد سینما و یك كارشناس حوزه میراث فرهنگی یا حوزه زیست محیطی كاملا متفاوت خواهد بود بنابراین تیم‌های تخصصی بهتر می‌توانند در موضوعات تخصصی تصمیم بگیرند. این كارگردان مستند در پایان سخنانش تصریح كرد: در واقع ایجاد گروه‌ها و هیات‌های انتخاب تخصصی یكی از علمی‌ترین و زیبنده‌ترین كارهای پنجمین جشنواره بین‌المللی فیلم مستند بود و امیدوارم كه این كار ادامه داشته باشد.