مرتضی ممیز

نگاهی به یك عمر فعالیت هنری زنده‌یاد استاد مرتضی ممیز (1384- 1315)

ممیز در سال 1344 از دانشگاه تهران، دانشکده هنرهای زیبا فارغ‌التحصیل شد و سه سال بعد گواهینامهء طراحی غرفه و ویترین و معماری خود را از مدرسه عالی هنرهای تزیینی پاریس دریافت کرد. دوره اخذ لیسانس ممیز 11 سال به طول انجامید و ممیز در این دوره به کارهای مختلفی چون کار در آتلیه گرافیکی و... مشغول بود.

در سال 1348 پیشنهاد ایجاد رشته گرافیک را به دانشکده هنرهای زیبا ارائه نمود. بنیانگذاری این رشته برای دانشجویان هنر باعث گردید تا سیستم ناقص گرافیک جان بگیرد و تلاشی را آغاز کند. تا این سال ممیز به‌ غیر از طراحی گرافیک برای کتاب‌ها و پوسترها، تلاشی را تحت عنوان مدیر هنری در مجلاتی چون ایران آباد، کتاب هفته، کیهان هفته، فرهنگ، کاوش، نگین آغاز نمود. مجلاتی که نحوه و سبک کاری ممیز را در جامعه تثبیت و معرفی نموده‌است.

آثار ممیز در این دوره در کتاب هفته به چنان پرکاری و دوره خلاقی بدل می‌گردد که نام ممیز را به عنوان گرافیستی مولف و کم نظیر بر سر زبانها می‌اندازد. همچنین ادامه کار ممیز در نشریات فرهنگ و نگین، راه را برای ورود گرافیستهای جوان و نوجوی دههء 40 مانند فرشید مثقالی باز کرد.

آثار روی جلد ممیز برای نشریه کتاب هفته نمونه‌هایی از چاپ (سیلک و لیتوگرافی) موفق و خلاقانه‌ای است که ارزشهای گرافیکی بسیار مفیدی را با خود به همراه دارد. وی در همان سالها یکی ازمهم‌ترین اثر مدرن تاریخ معاصر را با طراحی چاقوهای واژگون شکل داد. اثر چاقوهای او اجتماعی ترین اثر است که از دهه 40 به بعد پدید آمده‌است.

مرتضی ممیز در طول نیم قرن فعالیت هنری خود در ایران و عرصه هنر بین‌المللی، در احیا و ابداع هنر گرافیک در ایران و پیشبرد و گسترش فرهنگ ملی و سنت‌های هنری نقش بارزی داشت. وی آذرماه سال 1383 به‌عنوان استاد برجستهء فرهنگستان هنر، در مراسمی، ازسوی سیدمحمد خاتمی (رئیس جمهور وقت) تجلیل شد.

ممیز در سالهای پایانی عمر خویش با بیماری سرطان دست و پنجه نرم می‌کرد و از 23 آبان‌ماه 1384 برای تازه‌ترین دور شیمی‌درمانی، در بیمارستان آبان تهران بستری شده بود که چند روز بعد حالش رو به وخامت نهاد و سرانجام در سن 69 سالگی روز شنبه پنجم آذر ماه 1384 برابر 26 نوامبر 2005 درگذشت. پیکر مرتضی ممیز، هفتم آذرماه، تشییع و در باغبان‌کلا، واقع در کُردان کرج، به‌خاک سپرده شد.

تنوع و تعدد فعالیت‌های هنری استاد نشان از تلاش‌ها و كوشش‌های بی‌بدیل و متنوع دارد. طراحی صحنه و لباس تئاتر و فیلم، طراحی نشریات، روی جلد كتاب و پوستر، نگارش مقالات متعدد و برگزاری سخنرانی در مورد طراحی و گرافیك و پوستر، نگارش مقدمه برای كتابهای گرافیك مختلف، نگارش مقالات برای كتابها و نشریات خارجی، برپایی نمایشگاه‌های انفرادی و گروهی داخلی و خارجی، موسس و مدرس گروه گرافیك دانشكده هنرهای زیبا و تدریس طراحی و گرافیك، موسس و رئیس هیات مدیره انجمن طراحان گرافیك ایران، كارگردانی چند فیلم كوتاه و... ازجمله این تعدد و تنوع فعالیت‌های هنری او به شمار می‌رود.

استاد ممیز  کتاب هنر گرافیك در ایران را در سال 1353 به زبان انگلیسی با همكاری انتشارات شورای عالی فرهنگ و هنر منتشر كرد. او همچنین مقالات متعددی با عنوان‌های متنوع شامل:

مقبولیت گرافیك ایران، هوشیاری بیشتری لازم بود، دانشگاه هنرهای زیبا، در و سردر، گرافیك معاصر ایران، ظروف مرتبطه، ارتباط بصری شكل با مفهوم حروف فارسی، پوستر جشنواره‌های سینمایی، پوستر فیلمهای سینمایی و طراحان ایرانی، پوسترهای سینمایی، نشانه‌هایی از مكتب گرافیك لهستان، بزرگداشت ششمین سالگرد دانشكده هنرهای زیبا، فردوسی یعنی هویت ارجمند ایرانی، رستم زمان كیارستمی، هنرمندی در راه است، درباره كتاب هنر، درختانی با سیبهای افتاده، درایت می‌خواهد و مرد كهن، در جستجوی شیوه‌های نوشتن مناسب نام فیلم، جایزه‌ای برای سفارش‌دهندگان، دو راه دو دنیا، هنر برای ورزش، تاریخچه هنر پوستر در ایران، در حاشیه خاطره سهراب سپهری، دانشكده هنرهای زیبا در نیم قرن، هزار و یك رمز طراحی نشانه، طراحی در جلد كتاب، راهی دشوار، هدفهایی دوردست، مساله بیان تصویری و سلیقه هنرمندان، تجدد در گرافیك ایران، زندگی آزمایش است نه آسایش، دنیای بی‌واسطه بیان تصویری، تدریس هنر، هنر رزمنده، رسولان كوچك ناشناخته، نهایت خبرگی و پایبندی به اصول، سلیقه مردم سبب موجودیت یافتن پوسترهای مبتذل نیست، پیدایش و سیر تحول هنر خط، 3 نظر درباره سومین بینال تهران، درباره اصالت نقاشی سنتی ما، نقاشی در جامعه ما مطرح نیست، دومین نمایشگاه آثار طراحان گرافیك ایران و نتایجی كه باید...، گرافیك محیطی، گرافیك و معماری، بهترین كتابی كه در سال خواندید كدام است، نمایشگاه پوسترهای سینمایی ایران، سپهری و... را در ماهنامه‌ها و نشریات آدینه، تصویر، تماشا، دانشمند، دنیای سخن، رودكی، فرهنگ و زندگی، كلك، كیان، گفتگو، رستاخیز، فیلم، فرهنگ و سینما، كیهان فرهنگی، نگاه نو، معماری و شهرسازی و... به چاپ رسانده است.

وی همچنین در طول فعالیت‌های هنری خود بیش از ده نمایشگاه اختصاصی از 1339 تا 1377 در تهران و دو نمایشگاه اختصاصی در آلمان (1365-1367) و بیش از 74 نمایشگاه گروهی در ایران، آلمان، فرانسه، آمریکا، بلژیک، فنلاند و یوگسلاوی برپا کرد و طراحی گرافیکی و تهیه پوستر برای صدها جلد کتاب و نشریات مختلف توسط او انجام گرفت.

خانه هنر

سایت اختصاصی مرتضی ممیز

وبلاگ فرهنگستان هنر

خبرگزاری دانشجویان ایران

ویکی پدیا