وضع اعمال برای پاداش نیست

یكی از ایرادهایی كه برخی بر قرآن می‌گیرند این است كه قرآن، اعمال را فقط برای پاداش قرار داده است چرا از تقرب حرفی به میان نیاورده است؟

پاسخ :

ذكر چند نكته به عنوان مقدمه ضروری است:

1. از منظر قرآن پاداش‌ها در قبال عمل صالح هستند نه این‌كه عمل صالح فقط برای پاداش انجام شود به عبارت دیگر این پاداش‌ها جنبة تشویقی دارند و هدف اصلی نیستند.

2. انسان طبعاً‌ منفعت طلب است و از ضرر حتی ضرر احتمالی گریزان است لذا ذكر منافع بهشت و ضررهای جهنم با طبیعت او سازگار و محركی برای اعمال شایسته و دوری از كارهای ناپسند است.

3. انسان مؤمن به خاطر تقوا و ترس از خدا از بسیاری از مواهب دنیوی خود را محروم می‌سازد بنابراین عدالت و حكمت خداوند ایجاب می‌كند در سرای دیگر این محرومیت‌ها را جبران كند قرآن می‌فرماید: آیا ممكن است پرهیزكاران را هم‌چون فاجران قرار دهیم.[1]

4. نعمت‌های روحانی و معنوی بهشت به مراتب از نعمت‌های مادی و جسمانی بالاتر و پرشكوه‌تر است پاره‌ای از این نعمت‌ها عبارتند از : احترام مخصوص[2]، محیط صلح و صفا[3]، رفیقان باوفا[4]، برخوردهای محبت‌آمیز[5]، ابدیت نعمت‌های بهشتی[6]و [7].

5. بررسی اسباب ورود به بهشت مانند ایمان و عمل صالح، تقوی، جهاد، شهادت، احسان، اخلاص و مانند آن نمایانگر تلاش خستگی ناپذیر مؤمنان در جلب رضایت الهی و تكامل معنوی انسان است.

پس از ذكر این مقدمات این‌كه برخی می‌گویند چرا در قرآن از تقرب حرفی به میان نیامده است، باید گفته شود قرآن در آیات فراوانی از رضایت الهی، قرب، لقاءاللّه و نظر خداوند به بهشتیان سخن گفته است كه بیانگر مقام ویژة‌ مقربین است به عنوان نمونه به پاره‌ای از این آیات تحت عناوین ذكر شده اشاره می‌كنیم:

1. رضایت الهی:

در سوره توبه آیه 74 پس از ذكر نعمت‌های بهشتی می‌فرماید: «وَ رِضوانٌ مِنَ اللَه أَكبَرٌ» یعنی رضایت و خوشنودی خدا كه نصیب این مؤمنان راستین می‌شود از همه برتر و بزرگتر است، براستی هیچ‌كس نمی‌تواند آن لذت معنوی و احساس روحانی كه یك انسان به خاطر رضایت و خوشنودی خدا به او دست می‌دهد توصیف كند و به گفتة بعضی مفسران حتی گوشه‌ای از این لذت روحانی از تمام بهشت و نعمت‌ها و مواهب گوناگون آن برتر و بالاتر است.[8] [9]

2. نظر خدا به آنها و نظر آنها به خدا:

یكی از باارزش‌ترین لذایذ معنوی آن است كه محبوب جامع كل كمالات به نظر لطف به انسان بنگرد و با او سخن بگوید ویعنی با چشم دل او را ببیند و غرق دریای جمال او گردد، قرآن می‌فرماید: «وُجوهُ یَومَئذٍ ناضِرة إلی رَبّها ناظِرة» [10] چهره‌هایی كه در روز قیامت شاداب و مسرورند و به پروردگارشان می‌نگرند، مؤمنان در روز قیامت از مشاهدة جمال حق بهره‌مندند و از فیض لقای آن محبوب بی‌نظیر برخوردارند.

3. قرب الهی:

در آیات مختلفی از مقام قرب الهی كه ویژة مؤمنان پیشتاز است سخن به میان آمده است. قرآن می‌فرماید: «وَ السَّابِقُونَ السَّابِقُونَ اولئك المقرّبون» [11] و پیشگامان پیشگام آنها مقربانند، سابقون پیشتازان در ایمان، عمل خیر و صفات و احلاق انسانی هستند و آنها اسوه و الگوی مردمند و به همین دلیل مقربان درگاه خداوند بزرگند.

4. لقاءاللّه:

در آیات دیگری قرآن از لقاءاللّه سخن گفته یعنی انسان به‌جایی می‌رسد كه خدا را با چشم دل در برابر خود مشاهده می‌كند و این دیدار هم به خاطر انجام عمل صالح نصیب انسان می‌شود قرآن می‌فرماید: «فَمَنْ كانَ یَرْجُوا لِقاءَ رَبِّهِ فَلْیَعْمَلْ عَمَلاً صالِحاً» [12] پس هركس امید لقای پروردگارش را دارد باید عمل صالح انجام دهد.

خداوند توفیق ایمان و عمل صالح و هم‌جواری با صالحان را در بهشت برین نصیب همة ما فرماید. إن شاءاللّه

پی نوشت ها :

[1] . سوره ص، آیه 28.

[2] . سوره زمر، آیه 73 و سوره رعد، آیه 23.

[3] . سوره انعام، آیه 137 و سوره حجر، آیه 47.

[4] . سوره نساء، آیه 70 ـ 69.

[5] . سوره واقعه، آیه 26 ـ 25 و سوره نباء، آیه 35.

[6] . سوره رعد، آیه 35.

[7] . ر.ك: آیت اللّه مكارم شیرازی، پیام قرآن، جلد 6، ناشر: قم: مدرسة امام علی بن ابیطالب، چاپ چهارم، سال 1374، از صص 277 تا 305.

[8] . ر.ک: آیت اللّه مكارم شیرازی، تفیسیر نمونه، جلد 8، صص 39 و 40، تهران: دار الكتاب الاسلامیه، چ 18، سال 1376.

[9] . در آیات دیگری هم رضوان الهی مطرح شده است مانند سوره توبه آیه 21، سوره آل عمران آیه 15، سوره مائده آیه 119، سوره فجر آیه 28.

[10] . سوره قیامت، آیه 22 و 23.

[11] . سوره واقعه، آیه 11 و آیات دیگر: سوره مطفّفین آیه 21 و 28، سوره واقعه آیه 88 و سوره آل عمران آیه 45.

[12] . سوره كهف، آیه 110.

منبع : اندیشه قم