تبیان، دستیار زندگی
د که در رشته یا تخصص خود آگاه تر ، تواناتر و کارآمدتر از اقران خود باشد. تبیان: لطفاً شرح مختصریاز زندگی خود را برای بینندگان سایت اینترنتی تبیان بیان بفرمائید. به سال 1320(ه.ش) در قم متولد شدم. تحصیلات ا...
بازدید :
زمان تقریبی مطالعه :

مصاحبه با دکتر علی اشرف صادقی

نخبه به کسی می گویند که در رشته یا تخصص خود آگاه تر ، تواناتر و کارآمدتر از اقران خود باشد.


تبیان: لطفاً شرح مختصریاز زندگی خود را برای بینندگان سایت اینترنتی تبیان بیان بفرمائید.

به سال 1320(ه.ش) در قم متولد شدم. تحصیلات ابتدایی و متوسطه را در همان شهرگذراندم. در سال 1341 در رشته زبان و ادبیات فارسی از دانشگاه تهران فارغ التحصیل شدم. یک سال بعد ، برای ادامه تحصیل به فرانسه رفتم و در سال 1346 موفق به اخذ مدرک دکترا در رشته زبان شناسی از دانشگاه سوربن شدم. سپس به ایران بازگشتم و از آن زمان تاکنون به تدریس در دانشگاه تهران مشغول هستم. حدود پانزده سال ویراستار علمی دائرة المعارف بزرگ اسلامی بودم. هم اکنون نیز عضو هیئت علمی آن هستم. از سال 1370 تاکنون عضو دائمی فرهنگستان زبان و ادبیات و همزمان عضو شورای ویرایش زبان فارسی در صدا و سیما و عضو هیئت تحریریه چند مجله تحقیقی و ادبی هستم. در سال 1363 نیز مجله زبان شناسی را تأسیس نمودم که انتشار آن همچنان ادامه دارد.


تبیان : تعریف شما از دانش زبان شناسی چیست؟

هر زبانی برای خود قواعد خاصی دارد که باید بررسی و تحقیق شود. علاوه براین هر زبان وجوه مشترکی با زبان های دیگر دارد که این موارد هم باید شناسایی و در مورد آنها تحقیق شود . کارِ زبان شناس مطالعه علمی زبان است.

زبان شناسی علمی است که سعی در کشف قواعد مشترکِ بین زبان ها و شناخت ذهن انسان به عنوان پدید آورنده زبان دارد. در واقع ، هدف علم زبان شناسی احاطه بر کل زبان است نه بر یک زبان خاص.


تبیان : جایگاه و نقش زبان و ادبیات را در جامعه امروز چگونه می بینید؟

زبان و ادبیات دو مقوله متفاوتند. زبان ، فطری بشر و نیاز روزمره او و وسیله ی ایجاد ارتباط است. اما ادبیات از مقوله هنر است و نیاز حیاتی بشر نیست. قواعد حاکم بر ادبیات هم با قواعد زبان تفاوت دارد. ادبیات و زبان ، با یکدیگر ارتباط متقابل دارند. ماده اصلی ادبیات ، زبان است . علّت این که عده ای این دو را یکی می پندارند ، همین است. زبان هم برای غنی تر شدن خود از ادبیات مایه می گیرد. چنان که اصطلاحات و ترکیبات متعددی که شعرا و نویسندگان پدید آورده اند به مرور وارد زبان می شود و آن را پربارتر می کند. علاوه بر این ، زبان در طول تاریخ ، مخصوصاً در این زمان عاملی برای وحدت ملّی شمرده می شود. چون دنیای امروز ایجاب می کند که هر کشوری یک زبان رسمی داشته باشد تا همه ی افراد کشور بتوانند به راحتی از آن برای ایجاد ارتباط و انتقال علم و اندیشه استفاده کنند.


تبیان : تخصص شما در زمینه گویش شناسی و متن شناسی است . لطفاٌ در این زمینه توضیحاتی بفرمائید.

گویش های زیادی در ایران وجود دارد که باید از نظر علمی ، بررسی و تدوین شوند. علاوه براین ، در گذشته هم ، گویش هایی وجود داشته که از بین رفته و فقط نمونه هایی از آنها در کتاب ها وجود دارد. کشف این موارد و بررسی علمی و دقیق و تدوین قواعد و چاپ آنها نیازی است که به آن پرداخته ام. زیرا بررسی دقیق این گویش ها کمک بسیاری به شناخت بیشتر زبان فارسی می کند و همچنین نکات تاریکی از تاریخ زبان ما را روشن می سازد.

در مورد متن شناسی هم ، کاری که انجام دادم ، بررسی و تدوین واژه ها و فرم های دستوری متفاوتی است که در متون متعدد زبان فارسی ، اعم از نظم و نثر ، وجود دارد. البته این کار هنوز ادامه دارد و هدف من و همکارانم تدوین یک فرهنگ جامع زبان فارسی است . علاوه بر این ، برای تهیه دستور تاریخی زبان فارسی و دستور معاصر از این ها باید استفاده شود که من از این دیدگاه نیز به این متون پرداخته ام .


تبیان : شما در زمینه گویش های پهلوی تحقیقات و تألیفاتی داشته اید ؛ لطفاً ضمن توضیح ، برخی از آثارتان را در این زمینه نام ببرید.

در زمان اشکانیان ، منطقه ای از گرگان تا مرو را " پهله " می گفتند. بعدها قلمرو پهله تا غرب ایران گسترش پیدا کرد. مردم این منطقه گویش خاصی داشتند که به گویش پهلوی اشکانی وابسته بود. در گذشته ادبیات شفاهی پرباری با این گویش ها وجود داشته است. همچنین اشعار زیادی به این زبان سروده شده که به آن فهلویات ( پهلویات ) می گفتند. این گویش ها امروزه در بعضی از مناطق جای خود را به زبان های جدید داده و در بعضی دیگر از مناطق در حال از بین رفتن است که باید به سرعت جمع آوری و قواعد آن مُدوّن شود ؛ زیرا برای اطلاع از تاریخ این زبان و به طور عام برای اطلاع از تاریخ زبان های ایرانی ضروری است.

تألیفات بنده عبارتند از:

1 - تصحیح لغت فرس اسدی

2 -  ترجمه کتاب زبان های ایرانی از ارائسکی

3 -  نگاهی به گویش نامه های ایرانی و ...


تبیان: تعریف نخبه چیست؟

به نظر من اگر کسی در رشته یا تخصص خود ، بیشتر از دیگران تسلط داشته باشد ، در کارش نخبه است . درقدیم به این ویژگی هنر می گفتند. در واقع هنرمند با نخبه یکی بود. به هرحال در هر رشته ای ، آن کس که توانایی خوبی دارد و بهتر از اقران خود عمل می کند ، نخبه و برجسته است.


تبیان : در پایان نظر خود را راجع به کاری که سایت تبیان در مورد مصاحبه با نخبگان انجام می دهد ، بیان بفرمائید؟

کار بسیار خوبی است که با برجستگان رشته های مختلف مصاحبه می کنید و تجربه های آنها را ثبت کرده ، در سایت قرار می دهید. این امر مسلماً برای آیندگان مفید خواهد بود.

nokhbegan@tebyan.net