عیدالله الاكبر
درباره غدیر زیاد سخن گفته اند و اگر چه هر چه در این باره بگویند کم است ولی ما نیز بنا به وظیفه خود سعی می کنیم در این باره انجام وظیفه کنیم.
آنچه در این سطور می خوانید گلچینی از کلمات امام راحل و مقام معظم رهبری در باره غدیر است.
عید غدیر در کلام امام خامنه ای
عیدالله الاكبر
غدیر در آثار اسلامی ما به "عیدالله‌الاكبر "، "یوم العهد المعهود " و "یوم المیثاق المأخوذ " تعبیر شده است. این تعبیرات كه نشان دهنده‌ی تأكید و اهتمامی خاص به این روز شریف است، خصوصیتش در مسأله‌ی ولایت است.
آن عاملی كه در اسلام ضامن اجرای احكام است، حكومت اسلامی و حاكمیت احكام قرآن است، والا اگر آحاد مردم، ایمان و عقیده و عمل شخصی داشته باشند، لیكن حاكمیت -چه در مرحله‌ی قانونگذاری و چه در مرحله‌ی اجرا - در دست دیگران باشد، تحقق اسلام در آن جامعه، به انصاف آن دیگران بستگی دارد.
اگر آنها افراد بی‌انصافی بودند، مسلمانان همان وضعی را پیدا می‌كنند كه شما امروز در كوزوو، دیروز در بوسنی و هرزگوین، دیروز و امروز در فلسطین و در جاهای دیگر شاهدش بوده‌اید و هستید - ما هم در ایران مسلمان عریق و عمیق خودمان، سالهای متمادی همین را مشاهده می‌كردیم - اما چنانچه حكام، قدری با انصاف باشند، اجازه خواهند داد كه این مسلمانان به قدر دایره‌ی خانه‌ی خودشان - یا حداكثر ارتباطات محله‌ای - چیزهایی از اسلام را رعایت كنند؛ ولی اسلام نخواهد بود! (بیانات به‌مناسبت عید سعید غدیر 16 / 01 / 1378)
مولا
اگر تخلف نمی‌شد... امروز ما و جامعه‌ی بشری، همچنان در دوران نیازهای ابتدایی بشری قرار داریم. در دنیا گرسنگی هست، تبعیض هست - كم هم نیست؛ بلكه گسترده است، به یك جا هم تعلق ندارد؛ بلكه همه جا هست - زورگویی هست، ولایت نابحق انسان‌ها بر انسان‌ها هست؛ همان چیزهایی كه چهار هزار سال پیش، دو هزار سال پیش به شكل‌های دیگری وجود داشته است.
امروز هم بشر گرفتار همین چیزهاست و فقط رنگ‌ها عوض شده است. "غدیر " شروع آن روندی بود كه می‌توانست بشر را از این مرحله خارج كند و به یك مرحله‌ی دیگری وارد كند. آن وقت نیازهای لطیف‌تر و برتری، و خواهش‌ها و عشق‌های به مراتب بالاتری، چالش اصلی بشر را تشكیل می‌داد.
راه پیشرفت بشر كه بسته نیست! ممكن است هزارها سال یا میلیون‌ها سال دیگر بشریت عمر كند؛ هر چه عمر كند، پیوسته پیشرفت خواهد داشت. منتها امروز پایه‌های اصلی خراب است؛ این پایه‌ها را پیغمبر اسلام بنیانگزاری كرد و برای حفاظت از آن، مسأله‌ی وصایت و نیابت را قرار داد؛ اما تخلف شد.
اگر تخلف نمی‌شد، چیز دیگری پیش می‌آمد. "غدیر " این است. در طول دوران دویست‌وپنجاه ساله‌ی زندگی ائمه (علیهم‌السلام) - كه عمر دوران ظهور ائمه از بعد از رحلت پیغمبر تا زمان وفات حضرت عسكری، دویست‌وپنجاه سال است - هر وقت ائمه توانسته‌اند و خودشان را آماده كرده‌اند تا این‌كه به همان مسیری كه پیغمبر پیش‌بینی كرده بود، برگردند؛ اما خوب، نشده است دیگر.
حالا ماها در این برهه‌ی از زمان، به میدان آمده‌ایم و همتی هست به فضل و توفیق الهی و ان‌شاءالله كه به بهترین وجهی ادامه پیدا كند. (دیدار اساتید و دانشجویان دانشگاه امام صادق(علیه‌السلام) 9 / 10 / 1384)
* نباید طرح مسأله غدیر به جدایی مسلمان‌ها بینجامد مرحوم آقای مطهری (رضوان‌الله‌علیه) مقاله‌ای به نام "الغدیر و وحدت اسلامی " دارد؛ ایشان در آن، این مسأله را تبیین می‌كند كه، طرح مسأله‌ی غدیر، چطور می‌تواند وسیله‌ای باشد برای نزدیك كردن دل‌های مسلمان‌ها به همدیگر. مرحوم علامه‌ی امینی هم عقیده‌ی شیعه را در "الغدیر " اثبات كرده است؛ اما كتاب، بیان، لحن، سلیقه و شیوه‌ی برخورد او با مسأله، طوری است كه همه‌ی مسلمین را جذب می‌كند.
شما تقریظهایی را كه مسلمانان مصر، شام و دیگر نقاط دنیا بر كتاب ایشان نوشته‌اند، ببینید! ما باید توجه داشته باشیم كه نوع طرح مسأله، طوری نباشد كه به جدایی مسلمان‌ها بینجامد؛ این خیلی مهم است. الان جمعیت انبوهی از مسلمانان دنیا به مكتب و مذهب ما معتقدند و در دنیا هم آبرومندند.
هم جمهوری اسلامی در ایران و هم شیعیان در هر نقطه‌ای كه هستند، مردم آبرومندی هستند و در عراق، لبنان و جاهای دیگر، مسلمان‌ها به وجود اینها افتخار می‌كنند.
بنابراین باید مراقب باشیم كه مسأله را طوری طرح كنیم كه هم‌عقیده‌های خودمان ناراحت نشوند. البته باید عقیده‌ی خودمان را بیان و آن را تثبیت كنیم؛ اما اشتباهات و خطاها را هم برطرف كنیم. (14 / 09 / 1384)
غدیر در کلام امام خمینی
عید همگان
حضرت امام خمینی رحمت الله علیه، عید غدیر خم را که کاشتن بذر ولایت در جان همه مسلمانان است، مختص گروه خاصی نمیدانست و در اینباره میفرمود:
«امروز که روز عید غدیر است، از بزرگترین اعیاد مذهبی است. این عید، عیدی است که مال مستضعفان است، عید محرومان است، عید مظلومان جهان است، عیدی است که خدای تبارک و تعالی به وسیله رسول اکرم صلیاللهعلیهوآله برای اجرای مقاصد الهی و ادامه تبلیغات و ادامه راه انبیا، حضرت امیر علیه‌السلام را منصوب فرمودند».
ارزش مولا علی علیه‌السلام
حضرت امام خمینی رحمت الله علیه معتقد بود که بزرگیِ عید غدیر، از وجود با برکت علی علیه‌السلام است و میفرمود: «مسئله غدیر، مسئلهای نیست که بنفسه برای حضرت امیر یک مسئلهای پیش بیاورد؛ حضرت امیر مسئله غدیر را ایجاد کرده است. آن وجود شریف که منبع همه جهات بوده است، موجب این شده است که غدیر پیش بیاید.
غدیر برای ایشان ارزش ندارد؛ آنکه ارزش دارد، خود حضرت است که دنبال آن ارزش، غدیر آمده است.
خدای تبارک و تعالی که ملاحظه فرموده است که در بشر بعد از رسول اللّه کسی نیست که [آنچه [دلخواه است انجام بدهد، مأمور میکند رسولاللّه را که این شخص را که قدرت این معنا را دارد که عدالت را به تمام معنا در جامعه ایجاد کند و یک حکومت الهی داشته باشد، این را نصب کن».
الگوی حکومت اسلامی
همه حکومتها به الگو و نمونه نیاز دارند تا بر اساس آن، رابطه بین حاکم و مردم مشخص شود و حکومت، وظایف خود را به درستی انجام دهد. حضرت امام خمینی رحمت الله علیهبر این عقیده بود که غدیر، الگوی حکومت اسلامی را معیّن کرد. ایشان در این باره میفرمود:
«روز عید غدیر، روزی است که پیغمبر اکرم صلیاللهعلیهوآله تکلیف حکومت را معیّن فرمود و الگوی حکومت اسلامی را تا آخر تعیین فرمود که حکومت اسلام، نمونهاش عبارت از یک همچو شخصیتی است که در همه جهات مهذّب، در همه جهات معجزه است. و البته پیغمبر اکرم این را میدانستند که به تمام معنا کسی مثل حضرت امیر علیه‌السلام نمیتواند باشد، لکن نمونه را که باید نزدیک به یک همچو وضعی باشداز حکومتها، تا آخر تعیین فرمودند».
حکومت یا مقام معنوی
گروهی، خام اندیشانه میپندارند که مسئله غدیر، مربوط به مسائل معنوی امام علی علیه‌السلام است و ربطی به خلافت و حکومت ایشان بعد از پیامبر اسلام صلیاللهعلیهوآله ندارد؛ ولی حضرت امام رحمت الله علیهبا ردّ این مدّعا میفرمود: «نصب حضرت امیر به خلافت، اینطور نیست که از مقامات معنوی حضرت باشد؛ مقامات معنوی حضرت و مقامات جامع او این است که غدیر پیدا بشود».
ایشان سپس در ادامه میفرمایند: «اینکه در روایات ما... غدیر را آن قدر ازش تجلیل کردهاند، نه از باب اینکه حکومت یک مسئلهای است. حکومت آن است که حضرت امیر به ابن عباس میگوید که: به قدر این کفش بیقیمت هم پیش من نیست، آنکه هست، اقامه عدل است. آن چیزی که حضرت امیر علیه‌السلام و اولاد او میتوانستند در صورتی که فرصت بهشان بدهند، اقامه عدل را به آنطوری که خدای تبارک و تعالی رضا دارد، انجام بدهند؛ لکن فرصت نیافتند».
ولایت کلی
حضرت امام خمینی رحمت الله علیه بر روی مقام ولایت کلّیِ امامان معصوم علیهم‌السلام خیلی تأکید میکرد. ایشان در سخنان خود، این ولایت را غیر از مسئله خلافت و حکومت میدانست که در عید غدیر خم مطرح شد. به نظر مرحوم امام، این ولایت کلی، همان امامت و از اصول مذهب تشیع است که کسی که به آن معتقد نباشد، تمام اعمال نیک خود را باطل کرده است. ایشان در این مورد میفرمود:
«آن چیزی که برای ائمه ما قبل از غدیر... مطرح بوده است، این یک مقامی است که مقام ولایت کلی... [و] امامت است... . اگر کسی... آن ولایت کلی را قبول نداشته باشد، اگر تمام نمازها را مطابق با همین قواعد اسلامی شیعه هم به جا بیاورد، باطل است؛ این غیر [از] حکومت... [و] از اصول مذهب است».
انحراف بعد از غدیر
پس از واقعه مهم غدیر خم و برگزیدن امام علی علیه‌السلام به جانشینی رسول خدا صلیاللهعلیهوآله ، عدهای به فاصله اندکی، این مسئله را نپذیرفتند و علی علیه‌السلام را از خلافت کنار گذاشتند. این کنار گذاشتن معصوم و برگزیدن غیر او، اندک اندک خطی انحرافی پدید آورد؛ به طوری که بعدها معاویهها و یزیدها خلافت و حکومت را به دست گرفتند و آن را به سلطنت تبدیل کردند.
مرحوم امام خمینی، این انحرافها را سرچشمه گرفتاریهای کنونی دنیای اسلام میداند و میفرماید: «انحرافاتی که بعد از غدیر خم پیدا شد و ماها هم غفلت کردیم ـ همه نه ـ بسیاری از ماها، اکثریت شاید غفلت کردند و ما را کنارهگیر کردند، نگذاشتند که در امور مسلمین دخالت بکنیم، اسباب این گرفتاریهایی شده است که الان در سرتاسر کشورهای اسلامی داریم میبینیم، در همه جا این مسائل هست... ».
درست زنده نگه داشتن غدیر
شادمانی کردن و مجلس گرفتن در اعیاد اسلامی، عملی نیکوست؛ ولی نیکوتر آنکه، در مورد بزرگی آن عید بیندیشیم. حضرت امام خمینی رحمت الله علیه در مورد درست زنده نگه داشتن عید سعید غدیرخم میفرماید:
«زنده نگه داشتن این عید، نه برای این است که چراغانی بشود و قصیدهخوانی بشود و مداحی بشود. اینها خوب است؛ اما مسئله این نیست.
مسئله این است که به ما یاد بدهند که چطور باید تبعیت کنیم. به ما یاد بدهند که غدیر، منحصر به آن زمان نیست؛ غدیر در همه اعصار باید باشد و روشی که حضرت امیر در این حکومت پیش گرفته است، باید روش ملتها و دست اندرکاران باشد. قضیه غدیر، قضیه جعل حکومت است. این است که قابل نصب است؛ والاّ، مقامات معنوی قابل نصب نیست».
منابع:
پایگاه حوزه
پایگاه مقام معظم رهبری
تهیه و فرآوری : گروه حوزه علمیه تبیان ، محمد حسین امین
