افکار پریشان در نماز1

عوامل خارجی پریشانی افکار در نماز

شهید ثانی برای مقابله با عوامل خارجی پریشانی افکار در نماز توصیه هایی دارد که در ذیل به برخی از آنها اشاره می شود:

امور خارجی مانند اصواتی است که به گوش می رسد و یا اَشکالی که بر مردمک دیده ظاهر می شود. این دیدنی ها و شنیدنی ها هنگامی که در معرض دید و شنید انسان قرار بگیرند،

افکار وی را به سوی خود جذب می کنند تا او را از چیزی به چیزی، از شاخه ای به شاخه ای و از موضوعی به موضوع دیگری سوق دهند و به اندیشیدن درباره آن ها وا دارند، آنگاه از این موضوعات، موضوعات دیگری را تداعی می کنند و انسان را به افکار دور و دراز وا می دارند.

مثلاً در خانه تاریک نماز بخوانند، آنچه فکر انسان را مشغول می کند از جلو چشم خود دور کنند و یا در نزدیکی دیوار نماز بخوانند که دیدگاهشان بسیار محدود باشد و چیزی در معرض دید آن ها نباشد.

چنین افرادی هرگز نباید در مکان هایی نماز بخوانند که خیابان ها و معابر در معرض دیدشان قرار بگیرد، هرگز نباید در مقابل تابلو و یا هر چیزی که فنون هنری در آن به کار رفته نماز کنند و یا روی فرش های جالب توجه و رنگ آمیزی شده ای که افکارشان را جذب می کند نماز بخوانند.

از این رهگذر برخی از عبادت گزاران در اطاق های کوچک و تاریک و در محل مخصوصی نماز می خواندند که طول و عرض آن فقط برای ایستادن و نشستن یک نفر کافی بود، تا به این وسیله رشته افکارشان گسسته نشود و در کوچه و بازار به سیاحت نرود و در صحنه داد و ستد وارد نشد.

البته شایسته است که انسان مادامی که از راهی دیگر می تواند جلو تشتّت افکار خود را بگیرد، چشم فرو بستن را انتخاب نکند، بلکه در عین این که مراقب اندیشه خویش است با چشم باز نماز کند و چشمش را به مهر و سجاده اش بدوزد و از نگاه کردن به پیرامون خود بپرهیزد.

فقط در صورتی که با چشم باز از انجام وظیفه فرو ماند، به ناچار دیده فرو بندد. زیرا نگاه کردن به محلّ سجده در حال قیام اگر چه مستحب است ولی در موردی که نگاه کردن موجب پراکندگی افکار شود، آنچه به وسیله نگاه از دست می دهد از این کار مستحبی اهمیتش بیشتر است. به ناچار از این وظیفه استحبابی چشم بپوشد و دیدگان خود را فرو بندد.

نمازگزار باید درک کند که توجه به خدا منحصراً باید با قلب او باشد و درونش متوجّه حضرت احدیّت باشد، امّا سر و صورت او آیینه دل و تابع و پیرو دل است و توجه ظاهری به تنهایی ارزش ندارد.

نمازگزار باید این معنی را در ذهن خود مجسّم کند که اگر روی دل را از خدای متعال بگرداند ممکن است خداوند نیز او را از رحمت واسعه اش محروم نماید و او را از مقام قرب خود دور سازد و توفیق حضور و عبادت را از او سلب کند.

بنده ای که دامن خدمت به کمر بسته در برابر سید و مولای خود ایستاده، چگونه ممکن است از او روی بتابد و افکارش را در غیر آنچه مولی می خواهد به کار اندازد؟!

که بی گمان چنین کاری موجب محرومیّت او از توفیق بندگی خواهد بود. کجا رسد که آن مولی خدای قادر متعالی باشد که او را آفریده و همه مقدّراتش را تقدیر نموده است و هرگز قابل مقایسه با دیگر مولی ها نیست.

در حدیث آمده است: "إِنَّ اللَّهَ لَا یَنْظُرُ إِلَى صُوَرِكُمْ وَ أَعْمَالِكُمْ و َ[ لکن]  إِنَّمَا یَنْظُرُ إِلَى قُلُوبِكُم" (خدای متعال هرگز به صورت های شما نظر نمی کند، بلکه به دلهای شما نگاه می کند؛ بحار الأنوار، ج‏ 67 : 248)

بدون تردید رعایت نکات یاد شده و نیز نکاتی نظیر این ها، جلو تشتّت افکار را می گیرد و انسان را در برابر علل خارجی تشتّت افکار بیمه می کند.

منبع: سایت دارالارشاد

تهیه و تنظیم: فریادرس گروه حوزه علمیه