حیوانات و عالم برزخ

برای اثبات زندگی برزخی حیوانات دو مطلب را باید توضیح داد:

1-در قیامت همه ی حیوانات بلکه همه ی موجودات محشور می شوند.

2-عالم برزخ، واسطه ی بین دنیا و آخرت است، لذا هر موجودی که به آخرت می رود، باید از عالم برزخ بگذرد.

در مورد مطلب اول، علامه طباطبایی با توجه به آیات شریفه ی قرآن کریم نشان می دهند که تمامی موجودات رستاخیز دارند. دلیل عقلی و فلسفی این مساله، توجه به علت غائی داشتن همه ی مخلوقات است و آیاتی از قرآن که خلقت عالم را بر حق و نه بر باطل دانسته اند، نیز در واقع اشاره به همین دلیل عقلی دارند اما قرآن کریم به همین بیان اجمالی بسنده نکرده و صراحتاً حشر تمامی موجودات را مطرح کرده است.

در مورد حشر موجودات زنده، می فرماید: و هیچ جنبده ای در زمین نیست و هیچ پرنده ای با دو بال خود پرواز نمی کند، مگر آنکه آنها امت هایی مانند شما هستند. ما هیچ چیز را در کتاب فروگذار نکردیم، پس همه به سوی پروردگارشان محشور خواهند شد.(انعام/38) یا"و اذالوحوش حشرت" (تکویر/5) و هنگامی که حیوانات محشور شوند.

در مورد حشر موجودات غیرجاندار می فرماید: و کیست گمراه تر از آن کس، به جای خدا کسی را می خواند که تا روز قیامت او را پاسخ نمی دهد، از دعای او بی خبر است و چون مردم محشور می شوند، دشمنان آنان باشند و به عبادتشان انکار ورزند.

و نیز آیات 14 و 13 سوره فاطر می فرماید: این است خدا، پروردگار شما و فرمانروائی از آن اوست، کسانی را که جز او می خوانید مالک پوست هسته ی خرمایی هم نیستند. اگر آنها را بخوانید، دعای شما را نمی شنوند و اگر هم بشنوند، اجابتتان نمی کنند و روز قیامت شرک شما را انکار می کنند و هیچ کس چون خدای آگاه، تو را باخبر نمی کند.

تعابیری که در آیه بکار رفته مانند " من لایستجیب له " و امثال آن، دلالت روشنی دارند که این معبود آنان که در قیامت محشور می شود، از سنخ گیاهان و جمادات بوده است.

در مورد مطلب دوم، علامه طباطبائی می گوید: در فلسفه ثابت شده است که میان عالم جسم و جسمانیات و عالم اسماء و صفات خداوندی دو عالم دیگر وجود دارد: عالم عقل و عالم مثال، و هر موجودی ضرورتاً به مبدأ خویش بازمی گردد ... از دیگر مطالب اثبات شده آن که عالم مثال همچون برزخی است میان عقل مجرد و موجودات مادی.

ایشان معتقدند آیه 38 انعام که به آن اشاره شده دلالت بر این دارد که تأسیس اجتماعاتی که در بین تمامی انواع حیوانات دیده می شود، تنها به منظور رسیدن نتایج طبیعی و غیراختیاری، مانند تغذیه، نمو و تولیدمثل که تنها محدود به حیات دنیاست، نمی باشد، بلکه این اجتماعات برای این تأسیس شده است تا هر نوعی از حیوانات، مانند آدمیان به قدر شعور و اراده ای که دارند به سوی هدف های نوعیه ای که دامنه اش تا بیرون از این محدوده، یعنی عوالم پس از مرگ هم کشیده شده است، رهسپار و در نتیجه آماده زندگی دیگری شوند.

لازم به ذکر است که بسیاری از عرفا و حکمای اسلامی مانند ابن عربی و ملاصدرا نیز به زندگی برزخی سایر موجودات، همچون حیوانات و گیاهان اشاره کرده اند.

منابع :

1-قرآن کریم

2-علامه طباطبایی، تفسیر المیزان، ج7، ص 111

3-علامه طباطبایی، انسان از آغاز تا انجام، ص 77

4-صدرالمتألهین، الاسفار الاربعه، ج9، ص 248 به بعد