تبیان، دستیار زندگی
دسته‏ای از نیازهای طلبه در برنامه آموزشی حوزه به‏خوبی تأمین می‏شود. اما رفع دسته دیگر به همت و تلاش شخصی خود او واگذار شده‏است.
بازدید :
زمان تقریبی مطالعه :

طلبه چند بعدی

طلبه
دسته‏ای از نیازهای طلبه در برنامه آموزشی حوزه به‏خوبی تأمین می‏شود. اما رفع دسته دیگر به همت و تلاش شخصی خود او واگذار شده‏است.

طلبه و رشد جامع

دسته‏ای از نیازهای طلبه در برنامه آموزشی حوزه به‏خوبی تأمین می‏شود. اما رفع دسته دیگر به همت و تلاش شخصی خود او واگذار شده‏است. آگاهی از این مسئله، موجب می‏شود طلبه، چشم طمع از برنامه‏ریزی دیگران بردارد، ابتکار عمل به دست گیرد، مردانه چاره‏ای بیندیشد و اقدامی کند.

قدم اول در طراحی این برنامه تشخیص عناصر مورد نیاز است. این قلم، در این فراز به معرفی این عناصر می‏پردازد. اما ارزش‌گذاری، درجه‏بندی و توزیع آن‏ها بر زمان در قالب یک برنامة جزئی فراخور این مختصر نیست، گرچه گاهی به آن پرداخته است.

هر انسانی در مسیر بندگی خدا و تلاش برای سربازی حضرت ولی عصر در ابعاد مختلف «باید» رشد کند و شکوفا شود؛ بُعد اخلاقی و معنوی ـ بعد علمی ـ بعد جسمی ـ بعد اجتماعی ـ بعد هنری ـ بعد حرفه‏ای یا صنفی.

«باید»ی که در این جمله ادعا شده، اختصاصی به طلبه ندارد. هر انسان مسئولی در هر شغل و موقعیتی، اگر بخواهد خدمتگزار شایسته‏ای برای پیشبرد اهداف دین باشد، باید بنای شخصیت خود را این چنین، جامع و متوازن و معتدل بسازد. از میان این ابعاد، رشد معنوی انسان، اصالت و ضرورت دارد، و رشد انسان در سایر ابعاد، باید در خدمت و به هدف رشد معنوی صورت گیرد.

1 ـ بعد معنوی و اخلاقی

ارتقای معنوی و تهذیب نفس، وظیفه طلبگی طلبه محسوب نمی‏شود؛ بلکه رسالت انسانی اوست. طلبه پیش از آن‏که طلبه باشد یک انسان است. هر انسانی در هر صنف اجتماعی که خدمت می‏کند وظیفه تلاش برای کسب کمال روحی را برعهده دارد. این امانت، به دوش انسان با وصف انسان نهاده شده نه به دوش انسان با وصف طلبه.

البته قابل انکار نیست که طلاب علوم دینی به جهت نسبتی که با دین خدا، دارند، در بعد تهذیب نفس و عمل به آموزه‏های شریعت، مسئولیت بیشتری پیدا می‏کنند. عالم بدون تهذیب مرغ پر شکسته‏ای است که به‏زودی اسیر گرگ و روباه می‏شود. امام صادق علیه سلام  به یکی از یاوران و شیعیان نزدیک خود فرمودند:

الحَسَنُ مِن کلِّ أَحَدٍ حَسَنٌ وَ مِنک أَحسَن، لِمَکانِک مِنّا. وَ القَبیحُ مِن کلِّ أَحَدٍ قَبیحٌ وَ مِنک أَقبَح، لِمَکانِک مِنّا[1].

کار خوب، از هر کس خوب است. اما از تو خوب‏تر است. به جهت نسبتی که با ما داری. کار بد، از هر کس بد است و از تو بدتر. به جهت نسبتی که با ما داری.

ارائه برنامه اخلاقی نیازمند بحث جداگانه‏ای است که جزئیات آن با موضوع این گفتار تناسب ندارد و اما از آن‏جا که ارتباط مداوم با آثار اخلاقی، انگیزه و نشاط انسان را در حرکت به سوی کمالات معنوی تأمین و ناآگاهی و ندانم‏کاری او را کم‏تر می‏کند، بنا بر توصیه بزرگان، مناسب است این قبیل آثار، کتاب بالینی ما قرار گیرد. یعنی به هنگام خواب یا وقت مناسب دیگر در هر شبانه‏روز خود را موظف به مطالعة بخشی از آن بدانیم.

همچنین لازم است در هر شبانه‏روز، ساعتی برای خود قرار دهیم که در آن به خلوت و توجه بپردازیم. برنامه این ساعت ممکن است استغفار، دعا، نماز، مناجات، محاسبه، قرائت قرآن، یا توسل باشد. مناسب‏ترین زمان برای این خلوت، سحرگاه است.

2 ـ بعد علمی

رشد شخصیت ما در هر یک از ابعاد شش‏گانه در گرو به‏دست آوردن آگاهی‏هایی است. این آگاهی‏ها باید به‏مرور زمان در ذهن ما حضور یابد و پس از آن به دایره عمل نفوذ کند و به کار گرفته شود. در میان همه این آگاهی‏ها شاید مهمترین‌ها این امور باشد.

* آشنایی با محتوای دین در دوره تحصیل

* ارتباط مستمر با قرآن

* ارتباط مستمر با احادیث

* مطالعه آثار اندیشمندان اسلامی

3 ـ بعد جسمی

حفظ تندرستی و نشاط جسمی، لازمه حرکت به سوی کمال است. به این منظور اهتمام به ورزش، استراحت کافی، تغذیه مناسب و حفظ بهداشت، ضروری است. طلبه باید برای انجام این وظیفه ضروری، آگاهی‏های لازم را در هر مورد کسب کند و پس از آن به کار گیرد.

4 ـ بعد اجتماعی

ارتباط با اجتماع ضرورت زندگی انسان است. در این ارتباط هم جامعه بر انسان اثر می‏گذارد و هم فرد فردِ انسان‌ها ـ به اندازه ابعاد وجودی خود ـ بر جامعه.

موفقیت انسان در این تعامل در گرو رشد اجتماعی است. مهم‌ترین مولفه رشد اجتماعی، رشد سیاسی است که در مجموعه‌ای از آگاهی‌ها، توانمندی‌های ذهنی، روحیات و رفتارها، متجلی می‌شود.

کسب هوشمندی سیاسی، قدرت تجزیه و تحلیل، زمان‌شناسی، آشنایی با نظام‌ها و نهادهای اجتماعی کلان و نیز تحولات عمده جهانی قدر متیقن وظایف ما در این بعد است.

5 ـ بعد هنری

وجود ذائقة جوشان و حس سرشار هنری که نشان از توازن و انسجام روحی دارد، موجب بهره‏مندی شخص از مظاهر زیبایی و نوعی نشاط و انبساط خاطر می‏گردد. علاوه بر این بهرة شخصی از جلوه‏های هنر، فوران ذوق و سلیقه و نیز قدرت خلاقیت هنری از دارایی‏های ارزش‏مند یک طلبه است که در قلم و بیان او سرازیر می‏گردد و آثار علمی او را جان بخشیده و به جریان می‏اندازد. لذا تقویت لطافت روحی و ظرافت هنری تا اندازة ممکن در دستور کار او قرار می‏گیرد.

6 ـ بعد صنفی

مجموع آنچه در این سایت به آن پرداخته‏ایم بیشتر ناظر به هویت صنفی طلبه و ممیزات او از دیگران است.

برگرفته از کتاب محمد عالم‌زاده نوری


منابع:

[1]. بحارالانوار ج 47، ص 349 و شرح نهج‏البلاغه ابن‏ابی‏الحدید ج 18،‌ ص 205.

تهیه و تنظیم: محمد حسین امین گروه حوزه علمیه تبیان