گواتر، بیماری شایعی است

غده تیرویید در جلوی نای و حنجره قرار دارد. بزرگی خوش خیم غده تیرویید که سبب افزایش حجم آن می شود و بزرگی آن در جلوی گلو و گردن پدیدار می شود، گواتر نامیده می شود. این بزرگی غده، درد ندارد.

هورمون تیروئید در متابولیسم بدن نقش مهمی دارد. هیپوتیروئیدیسم یا کم کاری تیروئید حالتی است که در نتیجه کاهش میزان ترشح این هورمون در بدن بروز می‌کند. واکنش غده تیروئید در این وضعیت بزرگ شدن این غده و ایجاد حالت گواتر است. این حالت به این دلیل بروز می‌کند که این غده سعی دارد با بزرگ شدن، این کمبود هورمون را جبران کرده و هورمون بیشتری ترشح کند.

کمبود ید از عوامل کم کاری تیروئید است که باعث کاهش توانایی جسمی و ذهنی کودکان می شود.

علل گواتر

ارثی

کمبود ید در برنامه غذایی

مصرف بیش از اندازه غذاهایی مانند شلغم ، کلم  و گل کلم

علائم گواتر

گاهی هیچ علامت ظاهری در فردی که گواتر دارد مشاهده نمی شود و گاهی علائم زیر دیده می شوند:

احساس فشار و توده ای در گلو

ورم گلو و بزرگ شدن تیروئید

سرگیجه در صورت گرفتن دست‌ها در بالای سر

احساس خفگی

سختی در بلع

تنگی نفس

گاهی سیاهرگ های گردن، بزرگ تر می شوند

هرگاه درد ناگهانی و سریع گواتر ایجاد شود، یعنی این که در گواتر خونریزی رخ داده است.

تشخیص

در صورتی که مشکوک به گواتر و یا بزرگی غده تیروئید شدید، انجام معاینه بالینی، آزمایشات هورمونی، اسکن تیروئید، سونوگرافی و یا بیوپسی توسط پزشک توصیه می شود.

وجود یک برجستگی در گلو می‌تواند علامت گواتر باشد. البته این برجستگی می‌تواند علامت بیماری‌های خطرناک‌تری مانند سرطان گلو یا سرطان تیروئید باشد. از روش‌های آزمایش خون یا اشعه مخصوص ایکس نیز می‌توان برای تشخیص این حالت کمک گرفت.

توصیه مهم این که، طبیعی بودن تست های تیروئید در آزمایش خون دلیلی بر نداشتن گواتر نیست و در صورت لزوم گرفتن اسکن تیروئید بسیار ضروری است.

افراد در معرض خطر ابتلا به گواتر

افرادی که مقادیر زیادی از مواد غذایی گواترزا مانند کلم، شلغم و بادام زمینی مصرف می‌کنند.

افرادی سابقه خانوادگی ابتلا به گواتر را دارند.

افرادی که در رژیم غذایی آنها، مقدار ید بسیار کم است.

افرادی که از داروهای خاص مانند لیتیم و کوبالت استفاده می‌کنند.

پیشگیری از ابتلا به گواتر

از غذاهای حاوی ید بیشتر استفاده کنید و از مصرف نمک ید دار غافل نشوید. برای جذب هر چه بیشتر ید در بدن بهتر است نمک یددار ، حین طبخ و پس از جوش خوردن غذا به آن اضافه شود.

اگر در مناطق کوهستانی و ارتفاعات زندگی می کنید، نیاز بیشتری به ید خوراکی دارید.

از مصرف زیاد مواد غذایی گواترزا مثل شلغم و کلم بپرهیزید.

درمان گواتر

در صورت داشتن گواتر ساده و معمولی ، مصرف نمک یددار و مصرف قرص لووتیروکسین توسط پزشک متخصص غدد توصیه می شود.

در صور‌تی که گواتر برای مدت طولانی درمان نشود، می‌تواند منجر به گرفتگی نای و مری شود. در اکثر مواقع گواتر در اندازه‌ کوچک باقی می‌ماند و تاثیرات جدی بلند مدت ندارد.

گواتر مسری نیست و هیچ خطری اطرافیان بیمار را تهدید نمی‌کند. هدف اصلی از درمان گواتر کاهش اندازه غده تیروئید است.

استفاده از قرص‌های جایگزین هورمون تیروئید مثل لووتیروکسین راه اصلی درمان این عارضه است. این داروها نیاز اعضای بدن را به هورمون تیروئید رفع کرده و در نتیجه برای این غده حالت استراحت فراهم می‌شود.

البته درمان با داروی لووتیروکسین معمولا در موارد زیر توصیه نمی‌شود:

سن بالا، داشتن بیماری زمینه‌ای به ویژه بیماری قلبی و زنان یائسه ای که درمان جایگزین هورمون دریافت نمی‌کنند.

در صورت موثر نبودن روش های بالا و داشتن گواترهای شدید ممکن است درمان با ید رادیواکتیو و یا جراحی گواتر نیز نیاز باشد.

پس از درمان، اندازه این غده کاهش پیدا می‌کند و در نتیجه علائم گواتر بهبود پیدا می‌کند.

عوارض جانبی درمان گواتر

درباره تاثیرات جانبی راه‌های درمان گواتر باید گفت که وجود بیش از حد هورمون تیروئید در بدن باعث افزایش ماده سمی در بدن می‌شود. این امر می‌تواند منجر به بروز علائمی چون افزایش سرعت ضربان قلب، اسهال و بی‌خوابی شود.

اگر بیمار داروی خاصی مصرف می کند، در صورت قطع مصرف دارو، امکان دشواری در درمان یا بازگشت بیماری وجود خواهد داشت.

اقدام به جراحی نیز امکان خطراتی چون خونریزی، عفونت و واکنش آلرژیک بیهوشی را به همراه دارد.

فرآوری : نیره ولدخانی

بخش سلامت تبیان

ایسنا

ایران سلامت

سلامت نیوز – حسین دلشاد