زمینه ها و آثار گناه درچیست ؟
علی(علیه السلام) فرمودند: «به خدا سوگند هیچ ملّتی از آغوش ناز و نعت زندگی گرفته نشد مگر به واسطه گناهانی که مرتکب شدند» . سپس به ذیل این آیه اشاره فرمودند: «مَّنْ عَمِلَ صَــلِحًا فَلِنَفْسِهِ وَ مَنْ أَسَآءَ فعلی‌ها وَ مَا رَبُّکَ به ظلم لِّلْعَبِیدِ;(فصلت ،46) کسی که عمل صالحی به جا آورد نفعش برای خود اوست و هر کسی بدی کند به خویشتن بدی کرده است . و پروردگارت هرگز به بندگان ستم نمی‌کند» .(تفسیر نمونه،ج 20 ،ص 310 )
زمینه های گناه
1 . جهل
جهل و عدم معرفت به خدا و هدف از آفرینش و نوامیس خلقت و آثار گناه و... ; زمینه گناه را در انسان به وجود آورده ، او را به سوی گناه می‌کشاند : «بنی اسراییل به موسی (علیه السلام) گفتند : تو هم برای ما معبودی (از بت ) قرار بده چنان که آن‌ها (بت پرستان ) معبودانی (از بت ) دارند .» موسی (در پاسخ آن‌ها) گفت : «شما جمعیتی جاهل و نادان هستید» . (اعراف ، 38)
2 . سرمایه و ثروت ، فقر و تهیدستی
گاهی انسان از استغنا و بی نیازی طغیان می‌کند (علق ، 6 و 7 ; قصص ، 58) و گاهی فقر و تهیدستی زمینه ساز گناه می‌شود .(نمل ، 55 ; یوسف ، 89 / نهج‌البلاغه ، نامه 53)
3 . محیط فاسد و جوّ زدگی
4 . هم‌نشین نااهل و دوستان بد ; (فرقان ، 27 ـ 29 ; مدثر ، 45)(نهج‌البلاغه ، ترجمه فیض ، حکمت 153 .)
5 . رهبران گمراه ; (اسراء ، 16 ; نحل ، 100)
6 . تحقیر و سرکوب شخصیت انسان .(اصول کافی ، ج 2 ، ص 604 )
آثار گناه
تمتّع از مواهب الهی و بهره‌مندی از لذائذ دنیوی ، که خداوند عالم برای انسان فراهم کرده است ، کار ناپسند و نکوهیده ای نیست . چنانکه انبیاء و اوصیای آنان از لذت‌های دنیا بهره‌مند می‌شدند . آنچه ممنوع و زیان بار است آن است که انسان برای رسیدن به لذّات دنیوی به ورطه عیّاشی و بی بند و باری کشانده شود ، به طوری که در برابر انجام هر فساد و گناهی ، احساس هیچ مانعی نکند ، چنین انسانی از دائره تقوا و پرهیزکاری خارج و در زمره اهل غفلت وارد می‌شود .
برخی از آثار گناه :
1 . گناهان باعث زنگار دل ، تاریک ساختن قلب و از میان بردن نور علم و حس تشخیص می‌شود : «خداوند بر دل‌های آن‌ها مهر نهاده و همچنین بر گوش‌های آن‌ها و بر چشم‌هایشان پرده ای فرو افکنده و برای آن‌ها عذاب بزرگی است » . (بقره ، 7)
در حدیثی پیامبر اکرم(صلی الله علیه و آله) می‌فرماید :«کثرة الذنوب مفسدة القلب ; گناهان زیاد قلب انسان را فاسد می‌کند .»(بحار ، ج 72 ، ص 249 / منافقون ، 8)
2 . گناه ، باعث سلب نعمت می‌شود
. (انفال ، 52 ـ 54)از امام صادق(علیه السلام) نقل شده : «خداوند هیچ نعمتی که به بنده ای بخشیده از او نمی‌گیرد ، مگر این که گناهی کند که به خاطر آن مستحق سلب آن نعمت شود .»(تفسیر نمونه ،ج 26 ، ص 266 )
3 . مرگ به سبب گناه ، بسیار زیاد است .(ابراهیم ، 10) امام صادق(علیه السلام) می‌فرماید : «آن‌ها که با گناه می‌میرند ، بیش از آن‌ها هستند که با اجل طبیعی از دنیا می‌روند .»(تفسیر نمونه ، ج 7 ، ص 212 .)
4 . گناه باعث ویرانی جامعه‌هاست : «به آن‌ها گفتم : از گناهان خود در پیشگاه پروردگارتان استغفار کنید که او آمرزنده است تا باران آسمان را پشت سر هم بر شما فرو ریزد و شما را با اموال و فرزندان کمک بخشد و باغ‌ها و نهرها برای شما قرار دهد .» (نوح ، 9 ـ 12)(تفسیر نمونه ، ج 10 ، ص 289 .)
5. تکذیب آیات الهی : یکی از آثار بی بند و باری و گناه آن است که در دراز مدّت منجر به بی اعتقادی و تمسخر و در نهایت تکذیب آیات الهی می‌گردد:
«ثُمَّ کَانَ عَـقِبَةَ الَّذِینَ أَسَــُوا السُّوأَی أَن کَذَّبُوا بِـَایَـت ِ اللَّهِ وَ کَانُوا بِهَا یَسْتَهْزِءُونَ ;(روم ،10) سپس سرانجام کسانی که اعمال بد مرتکب شدند به جایی رسید که آیات خدا را تکذیب کردند و آن را به مسخره گرفتند» .
6. رد شدن اعمال صالح : از آن جا که خداوند اعمال صالح انسان‌های پایبند به موازین شرعی را می‌پذیرد ، لذا عمل انسان‌های بی بند و بار ردّ می‌شود هر چند عمل صالح باشد:«إِنَّمَا یَتَقَبَّلُ اللَّهُ مِنَ الْمُتَّقِینَ ;(مائده ،27) خداوند فقط اعمال متقین را قبول می‌کند» .
7. محرومیّت از نعمت‌های آخرت : زیرا خداوند نعمت‌های بهشتی را برای کسانی قرار داده است ، که سرکش و مفسد نباشند: «تِلْکَ الدَّارُ الاَْخِرَةُ نَجْعَلُهَا لِلَّذِینَ لاَ یُرِیدُونَ عُلُوًّا فِی الاَْرْضِ وَلاَ فَسَادًا ;(قصص ،83) این خانه آخرت را برای کسانی قرار دادیم که در زمین خواستار برتری جویی ، سرکشی ، فساد و گناه نبودند» . و می‌فرماید: «مَن کَانَ یُرِیدُ الْحَیَوةَ الدُّنْیَا وَ زینت‌ها نُوَفِّ إِلَیْهِمْ أَعْمَــلَهُمْ فِیهَا ;(هود ،15) کسانی که زندگی دنیا و زینت آن را طالب باشند اعمال آن‌ها را در همین جهان به آن‌ها می‌دهیم » .
8. محرومیّت از نعمت‌های الهی ، علی(علیه السلام) فرمودند: «به خدا سوگند هیچ ملّتی از آغوش ناز و نعت زندگی گرفته نشد مگر به واسطه گناهانی که مرتکب شدند» . سپس به ذیل این آیه اشاره فرمودند: «مَّنْ عَمِلَ صَــلِحًا فَلِنَفْسِهِ وَ مَنْ أَسَآءَ فعلی‌ها وَ مَا رَبُّکَ به ظلم لِّلْعَبِیدِ ;(فصلت ،46) کسی که عمل صالحی به جا آورد نفعش برای خود اوست و هر کسی بدی کند به خویشتن بدی کرده است . و پروردگارت هرگز به بندگان ستم نمی‌کند» .(تفسیر نمونه،ج 20 ،ص 310 )
9. خود فراموشی : انسان بی بند و بار با غفلت از خدا و از خود نیز بیگانه می‌شود و در نتیجه ارزش‌ها و استعدادها و لیاقت‌های ذاتی خود را که خدا در او نهفته به دست فراموشی می‌سپارد: «وَ لاَ تَکُونُوا کَالَّذِینَ نَسُوا اللَّهَ فَأَنسَـهُمْ أَنفُسَهُمْ أُولَـئِکَ هُمُ الْفَـسِقُونَ ;(حشر ،19) و مانند کسانی نباشید که خدا را فراموش کردند ، و خدا نیز آن‌ها را به «خود فراموشی » دچار کرده » .
فرآوری : زهرا اجلال
بخش قرآن تبیان
منابع :
پرسمان قرآنی
سایت طهور
سایت اندیشه قم
سایت حوزه
