روشی بی‌هزینه برای پیشگیری از افسردگی
افسردگى امروزه از شیوع بالایى در میان مراجعه‌كنندگان به كلینیكهاى روان‌پزشكى برخوردار است، و دارای حالات متنوع و زیادى بوده كه از مهم‌ترین آنها مىتوان به اختلالات خواب اشاره كرد.
افسردگى (DEPRESSION) حالتى احساسى است كه مشخصهاش اندوه، بىاحساسى (APATHY)، بدبینى (PESSIMISM) و احساس تنهایى است. این بیمارى كه امروزه از شیوع بالایى در میان مراجعه‌كنندگان به كلینیكهاى روان‌پزشكى برخوردار است، داراى تظاهرات متنوع و زیادى بوده كه ازمهم‌ترین آنها مىتوان به اختلالات خواب اشاره نمود. تحقیقات نشان مىدهد 75 درصد از بیماران افسرده مشكلى در خواب (چه به صورت بى‌خوابى و چه پرخوابى) دارند و همچنین علائم این بیماران در هنگام صبح تشدید مىشود. نكته جالب و قابل‌توجه و مورد بحث ما، این است كه در این بیماران، چگالى REM (حركت سریع چشم) در نیمه اول خواب و همچنین كل زمان REM افزایش یافته و فاصله میان به خواب رفتن تا شروع اولین دوره REM یعنى ( LATENCY - REM) كم شده و مرحله چهارِ خواب نیز كاهش مىیابد.
پس به عبارت سادهتر مىتوان گفت، افراد افسرده زمان بیشترى را در مرحله خواب REM به سر مىبرند. یعنى به میزان بیشترى نسبت به سایرین خواب مىبینند.
یك روش درمانى جدید براى بیماران افسرده، بیدار نگه داشتن آنها براى كاهش میزان REM است كه بهترین شكل آن نماز صبح است. زمان نماز صبح كه مورد تأكید قرآن و همچنین بسیارى از روایات بوده، سبب كاهش قابل توجه میزان خواب REM در اشخاص مىشود. زیرا شخص نمازگزار كه خود راملزم به اقامه نماز صبح مىداند و باید صبح‌گاه بیدار شود، پس در حقیقت جلوى ورود به مرحله قابل توجهى از REM را مىگیرد. از این جهت بیدارى صبح‌گاهى براى نماز، خود به تنهایى مىتواند یك عامل مهم بدون عارضه در پیشگیرى از افسردگى مطرح باشد كه بر تمام روش‌هاى درمانى دارویى و غیر دارویى ارجح است؛ چرا كه پیشگیرى بر درمان مقدم است.
حال ببینیم این موضوع چه ارتباطى با نماز صبح دارد؟؛ یعنی نماز صبح چه اثر درمانى‌ای مىتواند بر این بیماران داشته باشد؟
به طور متوسط پانزده تا بیست دقیقه طول مىكشد تا یك فرد معمولى به خواب رود. پس در عرض 45 دقیقه وارد مراحل سه و چهار خواب شده كه این مراحل، عمیق‌ترین مراحل خوابند؛ یعنى بیشترین تحریك براى بیدار كردن فرد در این مراحل لازم است. حدود 45 دقیقه پس از مرحله چهار است كه نخستین دوره حركات سریع چشم (REM) فرا مىرسد. هر چه از شب مىگذرد، دورههاى REM طولانىتر و مراحل سه و چهار كوتاهتر مىشود. بنابراین در اواخر شب، خواب شخص سبكتر شده و رؤیاى بیشترى مىبیند (یعنى‌خواب REMاش بیشتر مىشود).
پس قسمت اعظم خواب REM در ساعات نزدیك صبح به وقوع مىپیوندد. از طرفى هم دیدیم كه یكى از مشكلات مهم بیماران افسرده، افزایش یافتن طول خواب REM و خواب دیدن زیاد است. از این جهت یك مبناى مهم در تولید داروهاى ضد افسردگى، ایجاد داروهایى است كه كاهش‌دهنده مرحله REM خواب باشند (از جمله داروهاى ضدافسردگى سهحلقهاى).
قابل ذكر است كه آثار روحى و روانى ایمان به خدا و اقامه نماز بسیار زیاد است كه انسان با دانستن آنهامی‌تواند از بسیاری از بیماری‌های روحی ـ روانی پیشگیری كند.
منبع: مجله پرسمان، شماره 15
