دنیا به دور "من " می چرخد !
از ویژگی های عمده ی کودکان ، خودخواهی و خود مرکز بینی است . می توان گفت اغلب کودکان ، قادر نیستند دیدگاه و نظرات دیگران را درک کنند . اکثر کودکان ، تنها چیزی را که می بینند ، نیازها و خواسته های خودشان می باشد .
همان طور که گفتیم این ویژگی ، مخصوص "کودکانی "است که با توجه به سن کم و تجربه ی اندک شان از زندگی ، قادر به درک و فهم اطرافیان خود نمی باشند ؛ که البته با افزایش سن از شدت آن کاسته می شود. یعنی کودکان بزرگتر، به تدریج می توانند دیدگاه دیگران را درک کنند.
جالب است بدانیم که آنچه در برخی از نوجوانان هنوز دیده می شود ، همین ویژگی خودخواهی و خودمرکزبینی است . می توان گفت : " برخی نوجوانان ، این ویژگی کودکانه را کماکان حفظ کرده اند ." البته ماهیت خود مرکز بینی نوجوانان با کودکان تفاوت دارد.
در این مقاله قصد داریم تفکر خود مرکز بینی نوجوانان و اندیشه های آنان را مورد بررسی قرار دهیم :
آدمهای بزرگ ، همیشه درست نمی گویند !
نوجوانان می توانند دنیا را به صورتی بسیار آرمانی تجسم کنند. به همین دلیل ، بسیاری از آنان ممکن است به این اندیشه برسند که افراد صاحب قدرت ، از جمله والدین و معلمانی که در گذشته مورد قبول و تحسین بوده اند ، دیگر افراد بی نقصی نیستند.
مثلا ممکن است معلمی را که در گذشته ستایش می کردند ، اکنون درباره ی او چنین قضاوتی نداشته باشند . این تغییر در نگرش ، گاهی گسترش می یابد و نهادهای اجتماعی و ساختار حکومت را نیز در بر می گیرد . به نظر می رسد که اگر والدین این ویژگی نوجوانان را امری طبیعی تلقی کنند ، و حتی آن را نشانه ای از رشد آن ها بدانند، در مواجهه با فرزندان خود موفقیت بیشتری خواهند داشت.
من بهتر از بقیه می فهمم !
نوجوانان پس از کودکی ، ساختارهای ذهنی و عقلی شان گسترش می یابد و قادر می شوند که عمیق تر و وسیع تر فکر کنند . نوجوانان علاقه مندند که توانایی های ذهنی خود را در حل مسایل جاری به کار گیرند؛ از این رو ممکن است در بحث های مذهبی ، فلسفی ، اجتماعی ، سیاسی ، اقتصادی با اشتیاق فراوان درگیر شوند . اگر والدین و معلمان، برای بیان استدلال های آن ها فرصت مناسبی فراهم نمایند ، این اقدام به گسترس ذهنی نوجوان، و حتی اجتناب از مجادله های شدیدتر خانوادگی می انجامد .
همه ی آدمها من را نگاه می کنند !
در تصور نوجوان ، همواره دیگران رفتار او را زیر ذره بین دارند ، و شاید به همین دلیل است که نوجوانان غالبا در مورد نحوه ی افکار و قضاوت دیگران درباره خود ، حساس و نگرانند . روان شناسان در توصیف این ویژگی ، مفهوم تماشاچی خیالی را به کار می برند.
بسیاری از نوجوانان نمی توانند میان آنچه که برای آنان اهمیت دارد ، و آنچه که دیگران درباره ی آنان با اهمیت می دانند ، تفکیک قایل شوند . به همین دلیل تصور می کنند که تفکر دیگران درباره ی آن ها مشابه تفکری است که درباره ی خود دارند . احتمالا به همین دلیل ، نوجوانان نسبت به قیافه ی ظاهری ، نوع پوشش ، رفتار اجتماعی و حتی موفقیت ها و شکست های تحصیلی و اجتماعی ، بیش از حد حساسیت پیدا می کنند .
نوجوانان معتقدند که دیگران نسبت به این گونه خصوصیات به اندازه خود آنان کنجکاوند . این ویژگی ممکن است حتی تا سنین بزرگسالی ادامه یابد . مثلا گاهی ما تصور می کنیم که نوع پوشش ما در یک مهمانی یا محفل جمعی ، مورد توجه شدید دیگران خواهد گرفت ،در حالی که در بسیاری از موارد ، پس از ترک آن میهمانی متوجه می شویم که اصلا چنین نبوده است. از آنجا که تحمل این وضعیت برای بسیاری از نوجوانان دشواراست ، به شما والدین گرامی توصیه می کنیم که خصوصیات نوجوان را به ویژه در ملاء عام ، مورد ایراد و سرزنش قرار ندهید . من با بقیه فرق دارم !
بسیاری از نوجوانان تجارب زندگی خود را منحصر به فرد تلقی می کنند و خود را موجوداتی خاص و متفاوت می بینند . آن ها معتقدند که وقایع زندگی آنان از دیگران مستثناء است . شدت این تفکر به اندازه ای است که نوجوانان ، خود را از قوانین حاکم بر طبیعت و جهان جدا می بینند . مثلا بسیاری از نوجوانان براین باورند که با مصرف موادمخدر به صورت تفریحی ، هرگز معتاد نخواهند شد ، چنانچه با سرعت غیر مجاز رانندگی کنند ، تصادف نخواهند کرد و اگر اصول بهداشتی را نادیده بگیرند ، بیمار نخواهند شد.
این ویژگی ، عامل اصلی خطر پذیری های متعدد و بی پروایانه ای است که نوجوانان بدان دست می زنند . در واقع ، آن ها درباره ی خود به نوعی به پندار و افسانه شخصی معتقدند ، ولی نوجوانان به تدریج متوجه می شوند که ضمن تفاوت داشتن با دیگران ، از قوانین کلی حاکم بر جهان و کل طبیعت مستثنا نیستند .
این ؟ آن ؟ هیچ کدام ؟ یا هردو؟
از آنجا که نوجوانان به خاطر گسترش بافت های ذهنی و شناختی خود ، از وجود احتمالات متعدد آگاه می شوند ،خود را درمقابل طیفی از انتخاب های متنوع می بینند . این امر باعث سرگردانی آن ها در تصمیم گیری می شود . مثلا در انتخاب رشته تحصیلی ،همسر ، شغل یا به طور کلی تنظیم و تدارک برنامه ی آینده زندگی ، دستخوش دوگانگی های شدید می شوند.
فکر می کنم درسته ، ولی ...
بسیاری از نوجوانان در تفکیک واقعیت از خیال دچار مشکل می شوند ، یعنی گاهی به این باور می رسند که افکار آنان عین واقعیت است . تناقض های شدید در افکار و رفتارهای نوجوان، این مسئله را به خوبی تشریح می کند .
مثلا نوجوانی در اعتراض به آلودگی محیط زیست راه پیمایی می کند ، ولی همزمان از مصرف دخانیات دست بر نمی دارد ، یا اگر به نفع نهضت صلح دوستی در جهان فعالیت می کند ، در برخوردارهای شخصی خود شدیدا پرخاشگری می کند .
آن دسته از نوجوانانی که درباره افکار و اندیشه های خود با اطرافیان فرصت بحث و تبادل نظر داشته باشند ، زودتر به افکار روشنتر و سالمتری می رسند.
سرور حاجی سعید
بخش خانواده ایرانی تبیان
مطالب مرتبط :
