ناقلین صحیفه سجادیه
آنچه در زیر تقدیم می شود، نگاهی است به گروهی از علما که صحیفه را از شهید به دو طریق روایت و نقل کرده اند: اول به طریق اجازه و دوم به طریق وجاده. ابتدا فردی را که به دریافت اجازه نایل آمده اند ذکر کرده و سپس به کسانی که به طریق وجاده صحیفه را نقل کرده اند می پردازیم.
کسانی که صحیفه را از شهید به شکل اجازه نقل کرده اند
1) زین الدین ابوالحسن علین بن حسن بن شمس الدین محمد بن حسن مشهور به ابن خازن حایری.
2) تاج الدین محمد بن عبدالعالی بن نجده مشهور به ابن عبدالعالی.
3) ضیاء الدین ابوالقاسم بن محمد بن مکی عاملی جزینی فرزند شهید.
4) رضی الدین ابوطالب محمد بن محمد بن مکی عاملی جزینی فرزند شهید.
5) شرف الدین ابوعبدالله مقداد بن عبدالله بن محمد حلی اسدی سیوری مشهور به فاضل مقداد.
6) عزالدین ابومحمد حسن بن سلیمان بن محمد.
7) سید عزالدین حسن بن ایوب بن اعرج حسینی مشهور به ابن نجم الدین معروف به اطراوی عاملی.
8) برخی از افاضل از شاگردان شهید اول.
کسانی که به صورت وجاده از شهید صحیفه را نقل کرده اند
1) نسخه شیخ شمس الدین محمد بن علی بن حسن جبعی عاملی.
2) نسخه شهید ثانی زین الدین علی بن احمد شامی (متوفای 965 ه) که از روی نسخه شهید اول نگارش یافته و در آن طرق روایی صحیفه را ذکر کرده است.
3) نسخه محمد امین بن محمد علی.
4) نسخه جعفریه که در قرن 10 نوشته شده و با نسخه شهید رحمه الله مقابله و تصحیح شده است و در صفحاتش علامت مقابله به خط شیخ بهایی و میراداماد دیده می شود.
5) نسخه مدرسه سپهسالار نگارش شده به سال 1021 ه و با نسخه های شهید مقابله و تصحیح شده.
6) نسخه دیگری از مدرسه سپهسالار که کاتب از روی نسخه شهید نوشته، به طوری که قبل از ملحقات صحیفه اظهار داشته است.
7) نسخه نوشته شده به سال 1087 ه که در کتابخانه براون موجود است.
8) نسخه ی اصل برای نسخه ای که آن را محی الدین بن محمود بن احمد طریحی نجفی مسلمی عزیزی نگاشته و تصحیح کرده است. شیخ حر عاملی در کتاب امل الآمل درباره او می گوید: «عالم فاضل محقق عابد صالح ادیب شاعر، له رسائل و مراثی للحسین علیه السلام و دیوان شعر من المعاصرین.»
9) نسخه ی نقل شده که اصل مورد مقابله ی کاظم بن عیس غروی نجفی در سال 996 از آن نقل شده است. وی در پایان صحیفه، قبل از ملحقات آن می گوید: «این نسخه مبارک بر نسخه ای مقابله شده که از روی نسخه ای منقول از خط شیخ شهید نوشته شده است. همان نسخه، خود بر شهید ثانی خوانده شده و تصحیح و اعراب آن بر طبق نظر او آمده، در حد توان، مگر آنچه دیده از آن خطا می رود. این مقابله در چند مجلس انجام شده و در روز پنجشنبه 15 شوال 996 هجری در مکه مشرفه - زادها الله شرفا - پایان یافته است. این سطور را بنده ی فقیر به رحمت خدای بی نیاز خود، کاظم بن یس غروی نجفی عفی الله عنهما نگاشت.»
10) نسخه کتابخانه آیة الله مرعشی به شماره 395، مکتوب روز شنبه ذوالحجه 935 در نجف اشرف قبل از ملحقات صحیفه تصریح شده که این نسخه با نسخه شهید مقابله شده است. همان مطالب که در دیگر نسخه آمده - از نظر نوع مقابله و ذکر اصول - در اینجا نیز آمده است.
11) نسخه متعلق به آقا حسن تاج که آن را مجلسی اول به اشاره صاحب العصر و الزمان - عجل الله تعالی فرجه الشریف - دریافت نمود که قبلا بدان اشاره رفت.
12) نسخه معصومه عراق که با سایر نسخه های ابن اشناس و ابن سکون و ابن ادریس و شیخ شهید و شهید ثانی و دیگران مقابله شده و در نهایت صحت است. از این رو، به آن معصومه می گویند، به خاطر آنکه از غلط عاری است، چنانکه میرزا عبدالله در صحیفه ثالثه نقل کرده است.
13) نسخه ای که میرزا عبدالله افندی در اردبیل دیده. وی در ریاض العلماء می گوید: نسخه دیگری از صحیفه کامله در اردبیل دیدم که نسخه ی کهنی بود و تصویری از خط شیخ شهید شمس الدین محمد بن مکی بر آن دیده می شد.
14) نسخه امیر سید محمد باقر داماد متوفای 1041 ه که در مقدمه ی شرح خود بر صحیفه از آن خبر داده است.
منبع: سایت دارالعرفان
تهیه و تنظیم: فریادرس گروه حوزه علمیه
